نوشابه انرژی‌زا چیست؟

نوشابه‌های انرژی‌زا نوشیدنی‌های حاوی مواد مختلف هستند که معمولا به هدف به دست آوردن انرژی جسمی یا هشیاری ذهنی مصرف می‌شوند
نوشابه‌های انرژی‌زا معمولاً حاوی آمیزه گوناگونی …

نوشابه‌های انرژی‌زا نوشیدنی‌های حاوی مواد مختلف هستند که معمولا به هدف به دست آوردن انرژی جسمی یا هشیاری ذهنی مصرف می‌شوند

نوشابه‌های انرژی‌زا معمولاً حاوی آمیزه گوناگونی از مواد کربوهیدراتی (قندی)، ویتامین‌ها، مواد معدنی و مواد دیگری از جمله مواد محرکی مانند کافئین، تورین (یک اسید آمینه، پیش ساز پروتئین) و گلوکورونولاکتون (یک ماده طبیعی که در بدن از تجزیه قند ساده گلوکز ایجاد می شود) هستند.

علاوه بر این داروهای گیاهی مانند ژله سلطنتی، جین سنگ و گوارانا ممکن است در این نوشابه ها موجود باشد که به ادعای تولیدکنندگان نوشابه ها باعث افزایش بنیه جسمی و تشدید هشیاری و تمرکز ذهنی می شوند.

ترکیبات موجود در نوشابه‌ای انرژی‌زا

در اغلب این نوشابه‌ها مواد به اصطلاح "تشدیدکننده انرژی" مثل کافئین، تورین و در بعضی موارد گلوکورونولاکتون برای تحریک سوخت و ساز و به دست آوردن سریع انرژی وجود دارد.

هر سه این مواد در غذاهای طبیعی و در بدن ما وجود دارند اما غلظت های آنها در این نوشابه ها بالاتر است. معمولاً در هر قوطی این نوشابه ها ۸۰ میلی گرم کافئین وجود دارد (گرچه برحسب مارک های مختلف این میزان متفاوت است)

این مقدار تقریباً معادل همان مقدار کافئینی است که یک فنجان قهوه خوری متوسط دارد و حدود ۲ برابر میزان کافئین موجود در یک فنجان چای یا قوطی نوشابه کولادار است.

منبع بیشتر کافئین این نوشابه‌ها، گوارانا، یک عصاره کافئین‌دار است که از گیاهی در آمریکا جنوبی به دست می‌آید.

تورین یک ماده پروتئینی است که در گوشت وغذاهای دریایی وجود دارد و به ادعای تولیدکنندگان نوشابه ها می‌تواند در دفع مواد زاید و سم زدایی از بدن کمک کند. برخی از مطالعات هم نشان دهنده اثر کاهنده فشار خون تورین در مبتلایان به فشار خون بالا بوده است، اما در هر حال میزان بی خطر این ماده در حال حاضر معلوم نیست.

برای گلوکورونولاکتون نیز مانند تورین نقش سم‌زدایی قائل هستند، اما تحقیقات چندانی در مورد آن انجام نشده است.

مواد قندی یا کربوهیدراتی موجود در این نوشابه‌ها معمولاً به صورت مخلوطی از قندهای ساده با جذب سریع و کربوهیدرات های پیچیده تر با جذب آهسته موجود است.

میزان قند در نوشابه های انرژی‌زا (۱۰ تا ۱۲ درصد) معمولاً بسیار بیشتر از میزان قند نوشابه های معمول ورزشی ( ۶ تا ۸ درصد) است.

گرچه قند یک منبع فوری انرژی است. اما مصرف بیش از حد آن می تواند به مشکلات دندانی و چاقی منجر شود. مصرف مقادیر زیاد قند می‌تواند جذب آب به بدن را آهسته کند و در نتیجه استفاده از این نوشابه ها را برای مصرف حین ورزش یا پس از آن نامناسب کند.

کافئین ماده اصلی محرک موجود در این نوشابه‌ها می‌تواند اعمال بخش هایی از بدن و مغز را سرعت بخشد. کافئین باعث افزایش ضربان قلب، فشار خون و درجه حرارت بدن می‌شود. در مقادیر زیاد ممکن است باعث لرزش دست و تغییرات ریتم قلب شود. کافئین همچنین دارای خاصیت ادرارآوری است و بنابراین ممکن است به خصوص در ورزش شدید باعث کم آبی بدن شود.

بررسی «کمیته علمی غذای کمیسیون اروپا" (SCF) در مورد خطر کافئین موجود در نوشابه های انرژی زا نشان می‌دهد که گرچه این نوشابه ها در مقدار متعادل برای مصرف عمومی بی خطر هستند، اما کودکان و نوجوانانی که دو قوطی یا مقدار بیشتری از این نوشابه ها مصرف می کنند ممکن است دچار تحریک پذیری و اضطراب شوند.

همچنین این کمیته توصیه کرد زنان باردار این نوشابه ها را مصرف نکنند چرا که اثرات کافئین بر روی جنین نامعلوم است.

در مجموع کودکان کم سن، افرادی که به کافئین حساسیت دارند، مبتلایان به بیماری های قلبی و زنان باردار (به خصوص در سه ماه اول حاملگی) نباید از این نوشابه‌ها استفاده کنند.

تاثیر بر کارکرد ورزشی

شکی وجود ندارد که کافئین کارکرد ورزشی را در ورزشکاران نخبه افزایش می دهد و برای همین است که کمیته بین المللی المپیک مصرف کافئین از حدی به بالا را ممنوع کرده است و آن را دوپینگ می شمارد. (با آزمایش ادرار می توان میزان کافئین مصرفی را تعیین کرد) بنابراین ورزشکاران نخبه باید به خصوص در حوالی زمان مسابقه در مورد میزان مصرف کافئین احتیاط به خرج دهند.

مسئله مهم‌تر خطراتی است که ممکن است ورزشکار را به علت مصرف زیاد کافئین تهدید کند.

همانطور که گفته شد مصرف زیاد کافئین باعث افزایش تعداد ضربان قلب می‌شود و ممکن است به وجود آمدن ریتم‌های نامنظم قلبی را باعث شود.

مواد محرکی مانند کافئین می‌توانند باعث از دست رفتن هماهنگی عضلانی شوند و توانایی بدن را در حفظ یک درجه حرارت معین دچار اختلال کنند.

این اثر به علاوه اثر ادرارآور کافئین به خصوص هنگامی که ورزش در آب و هوای گرم انجام می شود ممکن است باعث گرمازدگی و کم آبی شود.به طور خلاصه به جز افرادی که مصرف کافئین برای آنها نامناسب است و در بالا ذکر شد، نوشابه‌های انرژی زا را در مقدار متعادل می‌توان مصرف کرد.

اما مصرف مقادیر زیاد این نوشابه‌ها یا سایر مواد محرک مانند کافئین از سایر منابع به خصوص مدت کوتاهی بیش از فعالیت جسمی به قصد افزایش قدرت در یک ورزشکار متوسط ممکن است بیشتر اثرات منفی بر کارکرد ورزشی به جای بگذارد تا اثرات مثبت.

افرادی که از این نوشابه‌ها یا سایر منابع کافئین بیش از ورزش استفاده می کنند باید عوارض جانبی بالقوه این مواد را درنظر داشته باشند و با مصرف مقدار زیاد آب و کم کردن مصرف آنها از این عوارض پیشگیری کنند.