شناخت هدف

شناخت و انتخاب هدف, یکی از اساسی ترین موضوعات زندگی انسان است اگر انسان هیچ شناختی از هدف خود در زندگی نداشته باشد, آن را پوچ و بی معنا خواهد یافت

شناخت و انتخاب هدف، یکی از اساسی‌ترین موضوعات زندگی انسان است. اگر انسان هیچ شناختی از هدف خود در زندگی نداشته باشد، آن را پوچ و بی‌معنا خواهد یافت. همه فعالیت‌های آگاهانه و ناآگاهانه انسان زمانی مفهوم خواهد داشت که هدف نهایی‌اش در زندگی روشن باشد. با اندکی دقت می‌توان فهمید هدفی که ما برای زندگی خود در نظر می‌گیریم همه زندگی را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ به تعبیری دیگر، به زندگی ما جهت و معنا می‌بخشد. اگر انسان‌ها در زندگی خود روش‌های متفاوتی دارند به این دلیل است که هدف‌های مختلفی را دنبال می‌کنند. هر قدر این هدف‌ها با ارزش تر و والاتر باشد، به همان اندازه زندگی انسان از ارزش و کیفیت عالی تری بهره مند خواهد شد.

بنابراین، سعادت یا شقاوت انسان در گرو شناخت هدف و انتخاب آن است. چه‌بسا افرادی هستند که سال‌ها در این دنیا زندگی می‌کنند و به علت سرگرم شدن به کارهای روزمره و به خصوص غرق شدن در ظواهر زندگی و لذت‌های مادی و آرامش دروغین، هرگز به اساسی‌ترین مسئله زندگی یعنی شناخت و انتخاب هدف نمی‌اندیشند. این عده به تعبیر قرآن کسانی هستند که به حیات دنیا راضی شده و به آن آرام گرفته اند. اما در مقابل، وارستگانی هستند که با بعد متعالی حیات آشنا شده‌اند. اینان توانسته‌اند در سایه تحصیل کمال، دریچه‌ای از عالم بالا به روی خود بگشایند و با عظمت‌های معنویِ زندگی آشنا شوند. پس به جرأت می‌توان گفت که اساس موفقیت انسان در مسیر پر پیچ و خم زندگی، شناخت و انتخاب هدف است و کسانی که در این راه مسیر صحیح را انتخاب کرده و هدف خویش را چو مشعلی فروزان در انتهای مسیر نظاره گرند، همواره موفق و پیروز هستند.

● راه‌های شناخت اهداف عالی

اگر به طور سطحی به محور بحث بنگریم، اولین چیزی که به ذهنمان خطور می‌کند این است که یکسری از اهداف، کوتاه مدت هستند و یکسری میان‌مدت و اهدافی دیگر بلندمدت هستند، اما در یک نگاه عمقی و گسترده تر، با استفاده از تعالیم اسلام درمی یابیم که: در دین مبین اسلام چه نوع اهدافی وجود دارد: هدف‌های مقدماتی، هدف‌هایی هستند که در ابعاد فردی و اجتماعی، زمینه‌ساز دستیابی انسان به هدف نهایی و برترند. اهداف مقدماتی را می‌توان به اهداف مقدماتی عالی، اهداف مقدماتی متوسط و اهداف مقدماتی دانی تقسیم کرد. ملاک شناخت این مراتب و امتیاز آن‌ها از یکدیگر، وجود انسان است، زیرا انسان ترکیبی از جسم و روح است.

بنابراین آنچه فقط با بعد روحی و معنوی انسان ارتباط داشته و در جهت پرورش و اصلاح روح و حفظ حیات معنوی باشد، از اهداف عالی در زندگی انسان محسوب می‌شود. آنچه صرفاً در ارتباط با جنبه مادی و در جهت مصالح جسم و تقویت حیات مادی انسان باشد، از اهداف دانی در زندگی انسان به شمار می‌رود و اهدافی که به هردو بعد جسم و روح مربوط شود، از اهداف متوسط است. دین در شناخت هدف واقعی ما نقش بسزایی دارد. جامعه‌ای که به خدا و معاد عقیده‌مند است، زندگی را وسیله‌ای برای دستیابی به هدف واقعی می‌داند.

چنین جامعه‌ای به خود اجازه نمی‌دهد که همچون جوامع مادی و عاری از اعتقاد که هدف و آرمانشان مشخص نیست، فقط برای جنبه‌های مادی تلاش کند و از ترقی معنوی غافل بماند. هر اندازه هدف و اعتقاد، منحط و دور از واقع باشد، به همان اندازه انسان از تکامل حقیقی باز می‌ماند و نیازهای واقعی و راستین وی برآورده نمی‌شود. پیشرفت در زمینه‌های صرفاً مادی، در حقیقت رکود است، زیرا با انحطاط در زمینه‌های اخلاقی و معنوی همراه است، زندگی هرگونه باشد، نتیجه هدفی است که انسان برای رسیدن به آن طی می‌کند و در واقع از چگونگی تفکر او نشأت می‌گیرد. اگر هدف و اعتقاد و ایمان به گونه‌ای صحیح و بر مبنایی درست استوار باشد، نتیجه آن عزت و عظمت است. هرچند انسان باید نظر دیگران را بشنود و نهایتاً خود با تجزیه و تحلیل، بهترین را انتخاب کند، اما در این بین، بینش همسر نیز به شخص کمک می‌کند تا همواره راه صحیح را برگزیند. اخلاق و رفتار و خلقیات همسر هرچند رأی و نظری هم ندهد - با فراهم کردن شرایط آرامش روح و روان و ایجاد روحیه تلاش گری بیشتر می‌تواند به نحو قابل ملاحظه‌ای در پیشبرد شخص به سوی هدف نقش داشته باشد.

● چرا بعضی افراد هدف ندارند؟

کسی که در زندگی خود هدفی نداشته باشد، زندگی‌اش پوچ و بی‌معناست. افراد بی‌هدف معتقدند جهان و انسان براساس طرح و نقشه قبلی به وجود نیامده تا هدف و مقصدی از پیش تعیین شده داشته باشد و برای رسیدن به آن هدف خلق شده باشد. همه چیز در جهان به صورت کور و تصادفی و بدون هدف به وجود آمده است. معتقدان به این نظر، زندگی را فاقد معنا می‌دانند و به همین دلیل هیچ هدفی نیز ندارند. اما در دیدگاه معتقدان به خدا، نه تنها انسان بلکه آفرینش همه چیز برای رسیدن به هدف مشخصی است و لذا هرچیز در ارتباط با نظام هستی، معنادار و هدفمند است. کاری که انسان باید انجام دهد این است که با کمک گرفتن از فرستادگان ویژه خدا، آن هدف را کشف کند و برای رسیدن به آن بکوشد. این هدف نهایی، همانا رسیدن به سعادت جاودانی در جوار رحمت الهی است.