پیش دبستانی, ابزاری جهت برخورداری از فرصت برابر

بررسی آموزش پیش دبستانی در فرانسه

طرح آموزش واقعی پیش دبستانی در کشور فرانسه از سال ۱۹۹۵ میلادی، به‌اجرا گذارده شد.

حضور در دوره‌های آموزش پیش دبستانی از ابتدا در کشور فرانسه اختیاری و رایگان بوده وبه منظور آموزش کودکان رده های سنی ۵-۲ سال در نظر گرفته شده است. شایان ذکر است آن‌دسته از کودکانی که تا روز اول سال تحصیلی مدارس به سن ۲ سالگی رسیده باشند، مورد پذیرش واقع می‌گردند. اقداماتی نیز در خصوص اولویت احداث مدارس مذکور در نواحی محروم کشور صورت گرفته است. کودکان رده سنی ۲سال(حدود ۴۰ درصد ) منحصرا در چارچوب مدارس و ظرفیت کلاس‌های آموزشی موجود و کلیه‌ی کودکان رده‌ی سنی۳‌سال مورد پذیرش قرار می‌گیرند؛ این در حالیست که در سال۱۹۶۰ میلادی تنها ۳۶ درصد از کودکان فرانسوی مورد پذیرش مراکز آموزش پیش دبستانی قرار گرفتند.

هدف غائی وزارت آموزش و پرورش، پژوهش و فن‌آوری فرانسه از ارائه‌ی دوره‌های آموزش پیش دبستانی، ارتقای توانمندی‌های کودکان در جهت شکل دهی به شخصیت اجتماعی آنان میباشد.

درتمام مدت ۲۶ ساعت آموزش در هفته، آموزش زبان از امتیاز ویژه ای برخوردار بوده و تسلط شفاهی و آشنایی با نوشتار،تقویت قدرت احساس، تخیل و قدرت خلاقیت دانش آموزان از طریق پرداختن به آموزش هنری توسعه می‌یابد.گفتنی است که بالغ بر۲۰هزار مرکز آموزش پیش دبستانی به ثبت نام از بیش از۲میلیون کودک فرانسوی مبادرت می‌ورزند.

در صورت عدم وجود کلاس‌های پیش دبستانی،کودکان رده‌ی سنی ۵ سال، به کلاس‌های آمادگی و مدارس ابتدایی پیوسته و به چرخه‌ی آموزش ابتدایی ومقدماتی وارد می‌شوند.از آنجایی‌که کشور فرانسه از تجربه‌ی فراوانی در ارائه آموزش پیش دبستانی به کودکان برخوردار می‌باشد، از این روی بیش از۹۹ درصد کودکان رده‌ی سنی۳ سال در این مدارس حضور می‌یابند. رقم مذکور درخصوص کودکان رده‌ی سنی۲سال بر۲/ ۳۵ درصد بالغ می‌گردد. تحصیل در مدارس عمومی ‌پیش‌دبستانی رایگان می‌باشد واین در حالیست که مراکز خصوصی به اخذ شهریه‌ی تحصیلی مبادرت می‌کنند.

مدارس عمومی‌پیش دبستانی نیز توسط شهرداری‌ها احداث واداره می‌شوند.طبق قانون اصلاحیه آموزشی، مصوب۱۵جولای۱۹۸۹و قانون مصوب ۱۹۷۵کلیه‌ی کودکان فرانسوی رده‌ی سنی۳ سال، از امکان حضور در مهدهای کودک برخوردار می‌باشند.علاوه بر این قانون مصوب۶ سپتامبر ۱۹۹۵ نیز که در خصوص نمایش ساختار و نحوه‌ی عملکرد مهدهای کودک تصویب شده بر تقویت خصیصه‌های بالقوه‌ی کودکان، به فعلیت در آوردن آن در جهت شکل گیری شخصیت آنان و فراهم آوردن بهترین امکانات در جهت موفقیت کودکان در مدارس ویادگیری بیشتر تأکید دارد.

گفتنی است درمهدهای کودک کشور فرانسه از تخصص‌های سرباز معلمان جهت آموزش کودکان استفاده می‌شود چرا که درحال حاضر خدمت سربازی در کشور فرانسه به حالت تعلیق در آمده و با اجرای طرح جامع جذب سرباز معلم JAPD جایگزین شده است.از سوی دیگر، جهت جبران به حد نصاب نرسیدن تعداد ثبت نام کنندگان مهدهای کودک، که معمولاً در مناطق کم جمعیت و کوهستانی کشور رخ می‌دهد، کودکستان‌های بین منطقه‌ای تأسیس گردیده است که به ارائه‌ی خدمات آموزشی به کودکان نواحی مختلف مبادرت می‌کنند. در مناطق کم جمعیت نیز کلاس‌های موقتی پاره وقت تشکیل می‌شود.

به طور کلی دانش آموزان به سه رده‌ی سنی کودکان، رده‌ی سنی نوجوانان و رده‌ی سنی جوانان تقسیم می‌شوند. گفتنی است، تقسیم بندی فوق در جهت مد نظر قرار دادن بلوغ فکری و استعداد یادگیری رده‌های‌سنی از انعطاف پذیری برخوردار می‌باشد. تیم تدریس، با مشورت والدین به تعیین جایگاه کودکان در رده‌های سنی آموزشی مطابق با استعداد ها و نیازهای آنان مبادرت می‌نمایند. سه رده‌ی سنی مذکور با اولین چرخه‌ی آموزشی، تطابق داشته است، در حالی که رده‌ی سنی جوانان و مقطع آموزش مقدماتی متوسطه با چرخه‌ی آموزشی پایه و مقدماتی تطابق دارد.

چرخه‌های آموزشی چندین ساله نیز با هدف برآورده نمودن نیازهای کودکان طراحی گردیده است. متوسط آموزش هفتگی۲۶ ساعته به کودکان مقطع پیش دبستانی ارائه می‌گردد.

● سیاست‌های آموزشی

مهم‌ترین سیاست آموزشی مقطع پیش‌دبستانی فرانسه بر این اصل استوار است که مراکز پیش‌دبستانی به عنوان ابزاری جهت برخورداری از برابری فرصت محسوب می‌شوند، چرا که کودکان از طریق به کارگیری زبان و توسعه‌ی این وسیله‌ی ارتباطی، به آماده‌سازی خود در جهت پرداختن به تمرینات ذهنی که لازمه‌ی موفقیت در مقاطع آموزش ابتدایی و کالج است، مبادرت می‌کنند.

● اهداف آموزشی

از جمله مهمترین اهداف آموزشی مقطع آموزش پیش دبستانی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

▪ بیداری حواس و رشد عاطفی کودکان به ویژه کودکان متعلق به خانواده‌های کارگران و مهاجرین

▪ پیشگیری از افت تحصیلی کودکان طی سنوات آموزش پایه

▪ توسعه‌ی کلیه‌ی امکانات بالقوه‌ی کودک درجهت شکل‌پذیری شخصیت و فراهم‌سازی فرصت کسب موفقیت در تحصیل، اشتغال و زندگی وی

▪ رشد هوشی، حسی – حرکتی و ذهنی کودکان

▪ رشد ارتباطات غیرکلامی (بیدارسازی حس زیبایی‌شناسی و درک هنری) و کلامی (کیفیت کلام و تمرین زبان)

▪ آگاهی نسبت به زمان و مکان

▪ مشارکت درتشخیص نارسایی‌های حسی- حرکتی و ذهنی و فراهم‌سازی امکان درمان به موقع این قبیل نارسایی‌ها

▪ آموزش مهارت و تمرینات لازم در جهت مشارکت مثبت کودکان در زندگی اجتماعی

● برنامه‌های آموزشی و ارزشیابی تحصیلی

اجرای فعالیت‌های مقدماتی آموزشی در مقطع آموزش پیش دبستانی، به رشد اولیه‌ی کودکان و آمادگی آنان جهت حضور در مدارس ابتدایی منجر می‌شود. گفتنی است که فعالیت‌های مذکور بر فعالیت‌های فیزیکی، علمی‌و فنی و فعالیت‌های آموزشی ارتقاء دهنده‌ی سطح ارتباطات ومهارت‌های شفاهی و نوشتاری کودکان مشتمل می‌شود. در مهدهای کودک، اجرای بازی‌های مختلف از نقش مهمی ‌برخوردار می‌باشند، اما این امر بدین معنی نیست که درمراکز مذکور تدریس وجود ندارد.هیئت نظارت ملی آموزش که مسئولیت رسیدگی ونظارت بر آموزش نواحی کشور را بر عهده دارد، برفعالیت‌های اداری و آموزشی موسسات نیز، نظارت می‌نماید. شورای مدارس نیز حداقل یک بار در طول ترم از مدارس کشور بازدید می‌کنند.

شورای مذکور همچنین به ارائه‌ی نظراتی درخصوص قوانین داخلی مدارس و تعیین برنامه‌های آموزشی هفتگی مدارس کشور مبادرت کنند. چرخه‌ی آموزشی کشور سبب می‌شود تا تیم تدریس، به تطبیق فعالیت‌های تدریس با روند آموزش وپیشرفت کودکان مبادرت نمایند. تیم تدریس همچنین مسئولیت ارزشیابی و میزان پیشرفت تحصیلی کودکان را بر عهده دارد. علاوه بر این تیم مذکور همچنین تعیین می‌کند که کودکان ملزم به ثبت نام در مدارس ابتدایی بوده و یا می‌بایستی در سیستم آموزشی پیش دبستانی باقی بمانند. از آن‌جایی که مدارس پیش دبستانی در سیستم آموزشی کشور فرانسه از نقش پییچیده‌ای برخوردار هستند، از این رو مدرسین مراکز مذکور، مشابه مدرسین مدارس ابتدایی، دوره‌های آموزشی ویژه ای را گذرانده و پس از گذراندن دوره‌ی ۳ ساله‌ی آموزشی (پس از اتمام تحصیلات آموزش متوسطه که به دریافت دیپلم متوسطه منتهی می‌شود) به گذراندن دوره‌ی آموزشی۲-۱ساله‌ی تربیت مدرس در موسسات دانشگاهی تربیت معلم مبادرت می‌کنند.

پس از اتمام سال دوم آموزش دانشگاهی در مراکز تربیت مدرس، از دانشجویان موفق به عنوان معلمین مدارس، دعوت به همکاری می‌شود. معلمین مراکز آموزشی پیش دبستانی، به عنوان مدرسین رسمی‌ نظام آموزش عمومی و ‌یا به عنوان مدرسین قرار دادی مدارس خصوصی، از حقوق،وظایف و مسئولیت‌های مشابه معلمین مدارس ابتدایی برخوردار می باشند.

● نقاط ضعف و قوت آموزشی

با وجودی‌که یک سوم کودکان فرانسوی به آغاز دوران آموزش از رده‌ی سنی۲ سال مبادرت کرده‌اند، تمامی کودکان رده‌ی سنی۳ سال رهسپار مراکز آموزش پیش دبستانی شده و مراکز آموزش پیش دبستانی عمومی که در آن بر آموزش مهارت‌های سواد و زبان تاکید می‌ گردد، رایگان و برای همگان قابل استفاده می باشند، اما با این حال، افزایش نرخ موالید درکشور فرانسه به وارد آمدن فشار بر پیکره‌ی نظام آموزشی کشور منجر گردیده است؛ به نحوی که افزایش غیرمنتظره‌ی نرخ زاد و ولد کودکان از سال۲۰۰۰ به بعد،‌ به انتظار بیش از۱۷ هزار کودک در فهرست ثبت نامی منجر گردیده است. بنابر اعلام وزارت آموزش، طی سال ۲۰۰۲، مراکز آموزش پیش دبستانی با کاهش فضای آموزشی برای۵۴ هزار کودک مواجه بوده اند که این امر خود به ایجاد مباحثاتی درخصوص تغییر امتیازات آموزشی از سنین پیش دبستانی به پایه منجر گردیده است. این درحالی است که کشور آلمان، همسایه‌ی فرانسه و درگیر بحث داغی در خصوص اصلاح نظام آموزشی است.

در مطالعه‌ی بین‌المللی جدیدی که بر روی ۳۲ کشور جهان صورت گرفت، دانش‌آموزان رده‌ی سنی۱۵ سال آلمانی از نظر سواد،‌ ریاضیات و مهارت‌های علوم در رده‌ی بیست و پنجم قرار گرفتند که این امر خود سبب گردید تا تلنگری به نظام آموزشی آلمان که همواره به تربیت نیروهای انسانی ماهر مباهات نموده است وارد‌آید. کارشناسان معتقدند، علت اصلی نتیجه ضعیف آلمان در این مطالعه، آن است که در این کشور، آموزش رسمی از رده های سنی۷-۶ سال آغاز می گردد. از این روی مراکز آموزش پیش دبستانی این کشور، چیزی جز زمین بازی به شمار نمی آیند.کشور فرانسه که در این مطالعه به طور متوسط در مکان دوازدهم قرار گرفت، از این نظر متفاوت است. مراکز آموزش پیش دبستانی این کشور با زمین بازی تفاوت دارند، چرا که در این قبیل مراکز، سواد و مهارت‌های اجتماعی از طریق فعالیت‌های گوناگون ارائه شده است و کلاس‌های هفتگی۲۶ساعته برگزار می‌ گردد. علاوه بر این، با وجودی که آموزش از رده‌ی سنی۶ سال اجباری می‌شود،‌ بیش از۹۹درصد کودکان فرانسوی از رده‌ی سنی۳ سال رهسپار مدرسه می‌ شوند. افزون بر این، بالغ بر ۵/۳۵ درصد از کودکان ۱ سال زودتر از موعد مقرر، به حضور در مراکز آموزشی،مبادرت می‌ورزند.

مترجم: کامبیز پارتازیان