عوارض دروازه‌های «دارالخلافه»

تهران دوره ناصری از طریق ۱۲دروازه با محیط بیرون از خود ارتباط داشت. این دروازه‌ها ‌گرچه از بین رفته اما همچنان اسمشان پابرجاست که عبارتند از: دروازه‌دولت، یوسف‌آباد، شمیران، …

تهران دوره ناصری از طریق ۱۲دروازه با محیط بیرون از خود ارتباط داشت. این دروازه‌ها ‌گرچه از بین رفته اما همچنان اسمشان پابرجاست که عبارتند از: دروازه‌دولت، یوسف‌آباد، شمیران، خراسان، دولاب، دوشان‌تپه، باغشاه، قزوین، گمرک، غار، رباط‌کریم و حضرت عبدالعظیم. هر دروازه مامورانی داشت که رفت‌وآمد مردم را کنترل می‌کردند و از هر بار، مسافر و حیوان عوارض یعنی حق‌ورود و خروج دریافت می‌کردند. عایدات دروازه‌ها به اجاره یک نفر بود که همه ساله مبلغی از آن را به دولت وقت می‌پرداخت. به‌همین خاطر برای گرفتن اخاذی و کیسه‌بری‌ها، در ایاب و ذهاب مردم بسیار اشکال‌تراشی و بهانه‌جویی می‌کردند.

عوارض دروازه

قاعده قانونی عوارض ۱۲ دروازه بدین صورت بود: برای هر الاغ و بارش ۱۰ شاهی، قاطر و یابو ۱۵ شاهی، شتر یک قران، درشکه دو قران، دلیجان سه قران و اتومبیل پنج قران. ماموران تفتیش علاوه بر گرفتن عوارض، مسافران را آزار و اذیت می‌کردند به این صورت که با چوب کلفت و محکمی که در دست داشتند چند ضربه به بار می‌کوبیدند تا از محتوای بار باخبر شوند، سپس میله‌آهنی بلندی را در بارها فرو می‌کردند که اگر وسط بار، تریاک و امثال آن جاسازی شده، مشخص شود و اگر در این دو صورت نمی‌توانستند عواید بیشتری به جیب بزنند، مسافران و بارداران را مجبور می‌کردند تا بارهای خود را روی زمین پهن کنند و به جست‌وجوی شیء قیمتی می‌پرداختند تا بلکه عوارضی از وجود آن جنس بگیرند. اگرچه این ماموران از دولت مواجب می‌گرفتند اما برای خودشان دکانی بازکرده بودند که باید سهمی هم به بالاتری‌ها می‌دادند. جعفرشهری، مورخ، دروازه‌های تهران قدیم را گردنه‌ای مشروع و قانونی می‌دانست که مشتی دزد و راهزن در آن به اسم مامور دولت جیب‌بری و قافله‌بری می‌کردند.

آریا شیروانی