رابطه عطسه و صبر

وقتی انسان از درک حقایق و رابطه منطقی پدیده ها عاجز باشد, برای تسکین و اقناع خود به قوه خیال پناه می برد و به کمک آن اباطیل و اساطیر گوناگونی می سازد و جهانی پر از خدایان و ارواح نامریی به وجود می آورد چون انسان نادان با مشاهده عجایب طبیعت دچار حیرت می شود, بی اختیار مجذوب آنها شده, در برابرشان سر تعظیم فرود می آورد

وقتی انسان از درک حقایق و رابطه منطقی پدیده ها عاجز باشد، برای تسکین و اقناع خود به قوه خیال پناه می‌برد و به کمک آن اباطیل و اساطیر گوناگونی می‌سازد و جهانی پر از خدایان و ارواح نامریی به وجود می‌آورد. چون انسان نادان با مشاهده عجایب طبیعت دچار حیرت می‌شود، بی اختیار مجذوب آنها شده، در برابرشان سر تعظیم فرود می‌آورد. بر این اساس، می توان گفت: خرافات زاده تخیل، تحیر و واهمه انسانی است.بر اساس برخی از آیات قرآنی- که بعضی دین پژوهی ها نیز آن را تأیید می‌کند - بشر ابتدا یکتا پرست بوده و پرستش بت، ماه، ستاره یا انسان از نوع انحرافهایی است که به تدریج به وجود آمده است.

در تاریخ فرهنگ بشری به ویژه در عصر جاهلی، خرافات نمودها و جلوه های متعددی داشته است. هم اکنون نیز در کشورهای مختلف حتی در کشورهای پیشرفته با وجود رشد علمی و فنی، باز در فرهنگ و سنن اجتماعی آنها، نشانه هایی از خرافات وجود دارد، بازارمشاغلی چون رمالی و جادوگری، طالع بینی و کف بینی رونق بسیاری دارد. زیرا رشد عقلی توأم با رشد علمی صورت نگرفته است.در تعریف خرافه گفته شده است: خرافه، یعنی رویدادهایی را که انتظار نداشته ایم رخ دهند، به پدیده هایی نسبت دهیم که هیچ رابطه منطقی ای میان آنها یافت نمی شود مثل اینکه گمان کنیم گذشتن از زیر نردبان، سبب بروز فلان حادثه رانندگی چند روز پس از آن می‌شود... در صورتی که این رویدادها هیچ اثری بر هیچ چیز دیگر ندارند.شاید بهترین تعریفی که بتوان ارائه کرد و مورد پذیرش ادیان باشد این است: «خرافه، ترس بیهوده از عوامل و مرتبط دانستن پدیده های نامربوط به یکدیگر است که رابطه بین آنها نه از نظر علم و عقل ثابت شده و نه از سوی دین تایید شده است» (علوی نژاد، سید حیدر؛ قرآن و خرافه باوری، مجله پژوهش های قرآنی ش.۳۷)

● عطسه کردن

عرب جاهلی عطسه کردن را شوم و نکبت زا می دانست و چون عطسه را علامت بلا و حادثه تلخ می‌دانست، دست به کاری نمی زد. اعتقاد به تاثیر گذاری عطسه هنوز هم در جوامع امروزی کم و بیش اعتبار دارد و به نظر برخی، یک عطسه نشانه نحوست و بدی آن کار و دو عطسه نشانه خوبی و میمنت آن کار است.

در جامعه ما بعضی از افراد معتقدند که پس از اینکه فردی عطسه کرد نباید کاری انجام داد و در انجام امور مختلف به ویژه انجام تصمیمی که تقریبا در همان اوقات گرفته شده است، باید کمی صبر کرد.در این زمینه با استناد به پاسخی از سوی کارشناسان مذهبی و علمای دین به این موضوع پرداخته می‌شود: با مطالعه تاریخ گذشته، به این نکته پی می‌بریم که به اثر گذاری عطسه بسیار توجه شده است بطوری که در توصیف دلاوری و شجاعت جنگجویی می‌گفتند: او آنچنان دلاوری است که عطسه او را از به کام شیر رفتن و نبرد باز نمی دارد.

اسلام با این پندار خرافی مبارزه کرده، عطسه را نعمتی برای بدن برشمرده است که مستلزم حمد و شکر پروردگار است. در برخی روایات آمده که عطسه موجب دفع بیماری می‌شود. یعنی عطسه در حقیقت نوعی مکانیسم دفاعی است از سوی بدن برای بیرون راندن عوامل مزاحم مثل میکروبها یا گرد و غبار و عوامل حسّاسیّت زا. در نتیجه اینکه؛ در مورد عطسه، صبرکردن لازم نیست.پس در این باره دستوری در اسلام نداریم و اساسا روح اسلام با این گونه مطالب سازش ندارد، تا آنجا کـه دسـتـور می دهد هنگامی که تصمیم بر کاری گرفتید، اگر کسی فال بد زد اعتنا نکنید و بر خـدا تـوکـل نـمـوده به دنبال هدف روان شوید و فال بد زدن را نشانه شرک قرار داده است.

درباره اینکه در زمان عطسه کردن چه کار باید کرد، اینگونه در مبانی منابع دینی آمده است که: هرگاه یکی از شما عطسه کرد در حق او دعا کنید و بگویید:«یرحمکم الله» «رحمت خدا شامل حال شما گردد» و طرف مقابل نیز متقابلا دعا کند و بگوید:«یغفر الله لکم» «خداوند شما را بیامرزد»اما صبر و قدری مکث کردن یا فرق گذاردن بین یک عطسه و دو عطسه همگی افسانه است که باید مسلمان آگاه و دانا از این افسانه‌ها بپرهیزد.

زهرا اجلال