تب مالت بیماری مشترك بین انسان و دام

تب مالت یكی از بیماری های مهمی است كه از طریق تغذیه مواد آلوده در ایران شیوع دارد و به رغم قدیمی و مسن بودن, مخصوصا در منطقه غرب كشور شایع است و این آمار در سال ۸۳, ۳۲ در ۱۰۰ هزار نفر گزارش شده است

تب مالت یك بیماری مشترك بین انسان و دام بوده و عبارت است از یك عفونت باكتریایی كه از گاو، خوك، سگ، گوسفند یا بز آلوده به انسان انتقال می یابد. این عفونت ناشی از باكتریبروسلا است و از راه مصرف شیر و محصولات لبنی به انسان منتقل می شود.

باكتری بروسلا ملیتنسیس بز و گوسفند، بروسلا آبورتوس گاو، بروسلاسیوس (swis) خوك و بروسلاكانیس سگ را آلوده می كند و گونه های دیگری نیز در حیوانات یافت می شود. از نظر بیماریزایی هرچند هر كدام از گونه ها، همان طوری كه گفته شد حیوان خاصی را برای آلوده كردن ترجیح می دهند، ولی همه گونه ها می توانند طیف وسیعی از حیوانات از جمله انسان را آلوده كنند و انسان به طور اتفاقی در تماس با این حیوانات و با مصرف مواد آلوده عمدتا غذایی كه از شیر نجوشیده تهیه شده باشد مثلا پنیر كه از شیر نجوشیده به عمل می آید، به این بیماری خطرناك مبتلا می شود. راه آلودگی انسان علاوه بر راه خوراكی با مصرف لبنیات آلوده، از طریق غشای مخاطی و پوست (تماس با حیوان آلوده) است كه بعد از ورود به بدن از طریق مجاری لنفاوی، خود را به خون رسانده و از طریق خون در تمام بدن پخش می شود.

این عفونت باكتریایی، اعضای خونساز بدن از جمله مغز استخوان، گره های لنفاوی، كبد و طحال را متاثر می كند. برای پیشگیری از تب مالت باید از مصرف شیر غیر پاستوریزه - از هر منبعی كه باشد- خودداری كرد. پنیر را ۲ ماه در آب نمك نگهداری و بعد توزیع كرد (زیرا مصرف پنیر آلوده سبب بیماری تب مالت در انسان می شود) همچنین هنگام سر و كار داشتن با حیوانات از دستكش، محافظ چشم، پیش بند و سایر وسایل محافظتی استفاده كرد و دام ها را واكسینه كرد. به طور كلی پیشگیری، عمدتا به صورت رعایت اصول در برخورد با عوامل آلوده كننده حیوانی مانند ادرار، مدفوع، شیر و بافت های آنهاست. كاركنان آزمایشگاه نیز در رابطه با كار كردن با این باكتری باید احتیاط های لازم را بعمل آورند، زیرا شانس ابتلا به عفونت های بروسیلایی در افرادی كه با نمونه آلوده و كشت آن كار می كنند وجود دارد. تب مالت یكی از بیماری های مهمی است كه از طریق تغذیه مواد آلوده در ایران شیوع دارد و به رغم قدیمی و مسن بودن با وجود بیماریهایی چون تب كریمه كنگو اصلی ترین مشكل، مخصوصا در منطقه غرب كشور است و این آمار در سال ۸۳، ۳۲ در ۱۰۰ هزار نفر گزارش شده است. به همین دلیل كارگاه سه روزه منطقه ای مبارزه با تب مالت با حضور كارشناسان ۱۸ استان در همدان با همكاری اداره كل دامپزشكی و مركز بهداشت و درمان استان همدان به منظور دستیابی به راهكارهای اجرایی در جهت كاهش و پیشگیری بیماری تب مالت و كشف نقایص موجود در این زمینه و تحلیل آنها برگزار شد.

دكتر عرفانی معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی همدان در این كارگاه با بیان این موضوع كه استان ها بر اساس میزان ابتلا به تب مالت به سه دسته با شیوع بالا، متوسط و كم تقسیم می شوند، گفت: در این دسته بندی استان همدان در سال ۷۵ با آمار ابتلا سالانه ۲۲۵ در صد هزار نفر در استانهای با شیوع بالا قرار داشت.

با هماهنگی های بین بخشی در جهت واكسیناسیون دام های نابالغ و تازه متولد شده، شناسایی دام های آلوده و كشتار آنها و آموزش توسط دانشگاه علوم پزشكی در سالهای ۷۸-۷۵ ابتلا به این بیماری كاهش یافت. دكتر عرفانی با اشاره به افزایش بیماری تب مالت در سالهای اخیر افزود: در حال حاضر استان همدان سومین استان آلوده از نظر شیوع این بیماری در كشور است.

وی اظهار كرد: این افزایش می تواند مربوط به تقویت سیستم ارائه خدمات بهداشتی ـ درمانی یا افزایش واقعی بیماری باشد كه در این صورت باید با كنترل دام های آلوده از طریق قرنطینه پایگاه دائمی، واكسیناسیون كامل دامی و سایر هماهنگی های بین علوم پزشكی و دامپزشكی بیماری را كاهش داد.

روند بیماری تب مالت از سال ۱۳۸۰ در كشور و استان افزایش یافته به طوری كه آمار مبتلایان استان در سال ۸۲، حدود ۱۱۶ در ۱۰۰ هزار و در سال ۸۳، حدود۱۳۱ در صد هزار نفر گزارش شده است.

پوشش فراگیر واكسیانسیون و تامین واكسن مورد نیاز، فعال كردن قرنطینه های دامی، یكسان سازی نظام تهیه اطلاعات و گزارش ها، هویت دار كردن دامها، افزایش سطح آگاهی، برگزاری سمینارهای مشترك، تخصیص اعتبار برای استان های با عملكرد موفق، حمایت كافی از طرح های تحقیقاتی، تهیه برنامه رایانه ای مناسب در این زمینه، همكاری خانه های بهداشت در روستاها و حمایت كامل مسؤولان استان ها از برنامه ها از جمله پیشنهاداتی بود كه دكتر هنرور در این زمینه ارائه كرد. كارشناس مسؤول مبارزه با بیماری های استان نیز گفت: افزایش بیماری تب مالت در سالهای اخیر باید علت یابی شود و با تحقیقات كاربردی، شناسایی حیوانات و مناطق آلوده و درمان انسان و دام، آن بیماری را كنترل كرد.

دكتر زینلی خاطرنشان كرد: پوشش واكسیناسیون جمعیت نابالغ و بالغ دامی، فرهنگسازی و تقویت آموزش های بهداشتی، مراقبت و گزارش دهی بیماری ها و تولید كافی واكسن و استفاده از تجربیات استان های موفق در كاهش ابتلا به این بیماری مهم هستند. وی مشكلات مبارزه با تب مالت را فرهنگ صنعتی جامعه در استفاده از تولیدات دامی و پوشش ناكافی واكسیناسیون عنوان كرد.

وی اظهار امیدواری كرد با برگزاری كارگاه هایی از این قبیل همكاری بخش دامپزشكی و بهداشت جهت مبارزه و مراقبت بیماری افزایش یابد. رئیس اداره بیماری های مشترك قا بل انتقال بین انسان و حیوان در كشور در حاشیه كارگاه منطقه ای مبارزه با تب مالت نیز گفت: از آنجا كه دام ها مخزن بیماری تب مالت هستند، كار ریشه ای باید بر روی دام صورت گیرد. تا زمانی كه دام های آلوده وجود دارند انسان ها مبتلا می شوند. دكتر هوشمند، سالم سازی دام ها با استفاده از واكسن دامی توسط سازمان دامپزشكی، آزمایش دام ها و تشخیص بروسلوز و تحویل دام های آلوده به كشتارگاه ها را از اقدامات سازمان دامپزشكی كشور عنوان كرد. برای پیشگیری از ابتلا لازم است تمامی دام های نابالغ واكسینه شوند كه امكان انجام واكسیناسیون دامی احتیاج به امكانات بیشتری از نظر نیروی انسانی، وسایل كار و اعتبارات مالی دارد. همچنین دولت باید حمایت كافی از این برنامه ها انجام دهد. سنتی بودن دامداری ها و عدم معرفی دام های آلوده، تعداد زیاد و پراكنده بودن دام ها، كوچ رو بودن تعدادی زیادی از جمعیت منطقه غرب كشور و زندگی با دام، استفاده از فرآورده ها و كمی فرهنگ غذایی و تماس نزدیك با ترشحات دام آلوده از مشكلات عمده مبارزه با بیماری تب مالت است. وی پرداخت میزان غرامت ناچیز به صاحبان دام های آلوده و نبود امكانات لازم برای ایجاد پست های قرنطینه دامی در بین استان ها را از دیگر مسائل مهم در این زمینه دانست. به دلیل اینكه راه انتقال بیماری شیر و فرآورده های لبنی حاوی میكروب آلوده و تمامی چیزهایی كه از آنها درست می شوند نظیر آب میوه ها و بستنی های مخلوط با شیر غیر پاستوریزه و ... است جوشاندن شیر و قرار دادن پنیر تازه به مدت ۲ ماه در آب نمك و داشتن اطلاعات درست در كاهش ابتلا به این بیماری موثر است. امكاناتی كه در اختیار سازمان دامپزشكی كشور وجود دارد قادر به حل مشكلاتی كه باید به آن بپردازد نیست. مدیر كل دامپزشكی استان همدان نیز در این كارگاه گفت: بروسلوز، بیماری هزار چهره ای است كه راههای انتقال آن زیاد است، حتی هنگامی كه دام ها به صورت پنهان بیماری دارند امكان انتقال وجود دارد. بیشترین پوشش پزشكی را در غرب كشور داریم و دامداری های تحت پوشش مناطق آلوده استان هستند. گفتنی است بروسلوز درمان ندارد و سازمان دامپزشكی با واكسیناسیون رایگان از ابتلای دام ها به این بیماری پیشگیری می كند و در صورت ابتلای دام ها باید كشتار شوند و مصرف گوشت دام های آلوده از نظر بهداشتی بلامانع است.