جهش اقتصاد ایران با اجرای «مهر ماندگار» در صنعت نفت

نگاهی به دستاوردهای دولت مهرگستربه بهانه هفته دولت

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، شرکت ملی نفت ایران با بهره‌مندی از توان متخصصان و نیروهای متعهد داخلی توانست با وجود هشت سال جنگ تحمیلی و کارشکنی ناشی از اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه کشور، نه تنها تولید نفت و گاز را تداوم بخشد بلکه با اجرای برنامه‌های توسعه‌ای، فرصت را برای شکوفایی قابلیت‌های نیروی انسانی داخلی فراهم کند و از این روست که خودباوری مهمترین نتیجه و اثر پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی‌در صنعت نفت وصف می شود.

دستیابی به دانش‌های بومی‌شده فعالیت‌های مختلف زنجیره عرضه بخش بالادستی نفت و گاز (اکتشاف، حفاری، توسعه، تولید و تزریق) به همراه پیشرفت در علوم گوناگون مرتبط با مخازن نفت و گاز، از دیگر دستاورهای صنعت نفت پس از پیروزی انقلاب اسلامی‌است. توسعه شگرف ساخت و ساز داخلی اعم از ساخت کالا و تاسیسات را نیز می‌توان به دفتر افتخارات این صنعت در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی اضافه کرد. طی این مدت، پیچیده‌ترین تجهیزات مثل واحدهای بهره‌برداری، واحدهای پالایشگاهی، سکوها و سازه‌های دریایی، خطوط لوله و مواردی از این دست در داخل کشور ساخته شده و به بهره‌برداری رسیده است.

با ظهور دولت نهم در عرصه مدیریت اجرایی کشور و آغاز سفرهای استانی دور تازه ای از خدمت رسانی بر پایه عدالت و مهرورزی آغاز شد؛ همچنین موضوع کمک به عمران مناطق نفتخیز جنوب که پیش تر در قالب یک طرح قانونی مصوب مجلس انجام می شد به طرحی گسترده تر تبدیل و استان‌های محروم را نیز در بر گرفت به طوری که تا پایان سال ۹۰، تعداد پروژه‌های مصوب در سطح ۱۲ استان نفتخیز محروم کشور، ۴۰۵ فقره بوده که از این میان، ۳۸۸ پروژه با اعتباری معادل یک هزار و ۳۹۴ میلیارد ریال خاتمه یافته است؛ همچنین در قالب سفرهای مقام معظم رهبری و هیأت دولت، تعهد شرکت ملی نفت ایران تا پایان سال ۱۳۹۰ تعداد ۲ هزار و ۲۶۴ پروژه بوده که از این تعداد، یکهزار و ۶۶۴ پروژه در ۱۸ استان با اعتباری معادل ۶ هزار و ۱۲۷ میلیارد ریال اجرایی شده است.

افزون بر موارد یاد شده، طرح مهر ماندگار هم به عنوان یکی از رویکردهای توسعه گرایی دولت دهم با هدف تسریع در خدمت رسانی و اعتلای اقتصادی کشور از سال گذشته مورد توجه مسولان کشور قرار گرفته است. طرح‌ها و پروژه‌های مهر ماندگار در شرکت ملی نفت ایران که در قالب ۲۶ پروژه تعریف شده است، حداکثر تا خردادماه سال ۱۳۹۲ با استانداردهای کیفی و کمی لازم به بهره‌برداری می رسند، مهر ماندگار در واقع طرحی است با هدف سرعت بخشیدن به پراهمیت ترین پروژه‌های اقتصادی کشور که تسریع در اجرای آنها می تواند آثار مثبتی بر سرتاسر اقتصاد میهن اسلامیمان برجای گذارد، به همین دلیل است که اجرای طرح‌های مهر ماندگار در صنعت نفت به علت تاثیر مولفه‌های تولیدگرایی حوزه نفت و گاز بر شاخص‌های میان مدت اقتصاد ملی؛ و شاخص‌هایی نظیر GDP, GNP و تاثیر بر رتبه ایران در سطح مجامع پراهمتی نظیر اوپک و منطقه خلیج پارس از مهمترین بخش‌های استراتژی کلان دولت در اجرای طرح‌های مهرماندگار است.

شرکت ملی نفت ایران از اسفند ماه سال ۱۳۹۰ در حال بررسی و تعیین تکلیف طرح‌های و پروژه‌های مهر ماندگار شرکت ملی نفت ایران است که بر اساس ارزیابی‌های انجام شده، اعتباری افزون بر ۴/۱۵ میلیارد دلار از محل منابع داخلی شرکت ملی نفت ایران و سایر منابع اعتباری برای ۲۶ طرح و پروژه در شرکت‌های تابعه شرکت ملی نفت ایران مانند شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب (۱۲ پروژه)، شرکت نفت و گاز پارس (۶ پروژه)، شرکت نفت فلات قاره ایران (۳ پروژه)، شرکت نفت مناطق مرکزی ایران (۴ پروژه) و شرکت مهندسی و توسعه نفت ( یک پروژه) در نظر گرفته شده است.

گفتنی است که بر اساس برنامه ریزی‌های انجام شده، طرح‌ها و پروژه‌های مهر ماندگار شرکت ملی نفت ایران حداکثر تا خردادماه سال ۱۳۹۲ با استانداردهای کیفی و کمی لازم به بهره برداری می رسند تا مردم شریف ایران بتواند از آثار و دستاوردهای گسترده این طرح‌ها و پروژه‌های زیربنایی و مهم کشور از جمله میادین مشترک نفت و گاز به ویژه میدان مشترک پارس جنوبی برخوردار گردند.

● قلب تپنده نفت ایرانی؛ پیشتاز مهر ماندگار

منطقه وسیعی که امروز به عنوان حوزه عملیات شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب شناخته می شود با وجود یکصد سال سابقه تولید ؛خاستگاه طلای سیاه ایرانی و قلب تپنده این صنعت محسوب می شود؛ از میان طرح‌های و پروژه‌های مهر ماندگار شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب می توان به فاز اول جمع آوری و تزریق گازهای همراه میدان نرگسی، احداث تسهیلات فرآورش در واحد نمکزدایی بنگستان اهواز یک، توسعه و تجهیز واحد نمکزدایی رگ سفید دو گچساران، احداث تسهیلات بهره برداری و نمکزدایی مسجد سلیمان، ساخت و خرید چهار مجموعه دستگاه فراورش سیار نفت چاه‌ها و احداث واحد نمکزدایی برای کارخانه بهره برداری لب سفید اشاره کرد که از میان ۱۲ طرح ماندگار شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب این ۶ پروژه از پیشرفت بیش از ۹۰ درصدی برخوردارند و در نهایت تا آذر ماه سال جاری به بهره برداری می رسند.

پروژه جمع آوری و تزریق گازهای همراه میدان نرگسی نیز که از جمله طرح‌های نفتی مهر ماندگار است هم اکنون در مرحله راه اندازی آزمایشی قرار گرفته است. این پروژه با ظرفیت جمع‌آوری و فشارافزایی روزانه ۱۹ میلیون فوت مکعب گازهای همراه نفت همسو با برنامه‌های صیانتی شرکت ملی مناطق نفت خیز جنوب و با هدف حفظ محیط زیست از طریق جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه نفت و تزریق آنها به میدان نفتی نرگسی طراحی و اجرا شده است.

بر اساس مطالعات کارشناسان مهندسی نفت، با تزریق گاز به میدان نفتی نرگسی، علاوه بر آسان‌تر شدن عملیات تولید، حجم نفت قابل استحصال این میدان نیز به میزان ۱۲۰ میلیون بشکه افزایش خواهد یافت.

احداث کارخانه نمکزدایی در بی بی حکمیه یک، خرید و نصب تلمبه میله ای مکشی برای ۳۰ حلقه از چاه‌های میادین اهواز، احداث تاسیسات نفتی جایگزین ناشی از احداث سد گتوند علیا در منطقه لالی، اصلاح و بازسیازی چند راهه گناوه، احداث باند دوم جاده ماهشهر به امیدیه طی ۲ فاز، ایجاد شبکه رادیو ترانک دیجیتال از دیگر طرح‌های مهر ماندگار شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب است که همگی نسبت به برنامه از پیشرفت عملیاتی خوبی برخوردار هستند.

● مهر ماندگار در پایتخت گازی کشور

عملیات توسعه ۹ فاز پارس جنوبی (معادل ۱۱ فاز استاندارد)، فاز نخست توسعه لایه نفتی میدان گازی پارس جنوبی و خرید کشتی FBSO در قالب طرح‌های نفتی مهر ماندگار نیز در دست انجام است. فازهای ۱۲ ، ۱۳، ۱۵ و ۱۶ ، ۱۷ و ۱۸ ، ۲۲ و ۲۳ و ۲۴ پارس جنوبی از جمله این طرح‌هاست .

گفتنی است که توسعه فاز ۱۲ از جمله طرح‌های مهم نفتی در قالب طرح‌های مهر ماندگار است که هم اکنون پیشرفت کل این طرح به حدود ۸۰ درصد رسیده است. با بهره برداری از فاز ۱۲ که بزرگ ترین فاز میدان گازی پارس جنوبی محسوب می‌شود، روزانه ۷۸ میلیون مترمکعب گاز طبیعی، ۱۱۰ هزار بشکه میعانات گازی و ۶۰۰ تن گوگرد تولید خواهد شد.

تولید زود هنگام از فاز ۱۳ نیز یکی دیگر از طرح‌های نفتی مهر ماندگار است. با بهره برداری از فاز ۱۳ روزانه ۵۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی ، ۷۷ هزار بشکه میعانات گازی و ۴۰۰ تن گوگرد تولید خواهد شد و سالیانه ۱/۱میلیون تن ال پی جی و یک میلیون تن اتان نیز از این فاز تولید خواهد شد.

تولید زودهنگام از فازهای ۱۵ و۱۶ پارس جنوبی نیز از دیگر طرح‌های مهر ماندگار است که با بهره برداری از این فازها روزانه ۵۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی، هزار بشکه میعانات گازی۸۰، ۴۰۰ تن گوگرد و سالانه ۰۵/۱میلیون تن ال پی جی و یک میلیون تن اتان تولید خواهد شد.

تولید زودهنگام از فازهای ۱۷ و ۱۸ پارس جنوبی نیز یکی دیگر از طرح‌هایی است که در قالب طرح‌های مهر ماندگار در دست انجام است. با توسعه این فازها تولید روزانه گاز طبیعی آنها ۵۰ میلیون مترمکعب، میعانات گازی۸۰ هزار بشکه و گوگرد۴۰۰ تن خواهد بود. همچنین سالیانه ۱.۰۵ میلیون تن ال پی جی و یک میلیون تن اتان از این فازها تولید خواهد شد.

از دیگر طرح‌های پارس جنوبی که در قالب طرح ماندگار در دست انجام است، توسعه فازهای ۲۲ تا ۲۴ پارس جنوبی با هدف تولید زودهنگام از این فازهاست. با بهره برداری از این فازها، تولید روزانه گاز طبیعی آنها ۵۰ میلیون مترمکعب خواهد بود. همچنین ۷۷هزار بشکه در روز میعانات گازی و روزانه ۴۰۰ تن گوگرد، سالیانه ۱/۱ میلیون تن‌ال‌پی‌جی و سالیانه یک میلیون تن اتان از این فازها تولید خواهد شد. شایان ذکر است که توسعه لایه‌های نفتی میدان گازی پارس جنوبی نیز یکی دیگر از طرح‌های مهر ماندگار است و به فضا الهی به زودی در این گنجینه خلیج پارس شاهد تولید نفت خام نیز خواهیم بود .

● شکوه زاگرس در سایه مهر ماندگار

میدان نفتی یادآوران که در ۷۰ کیلومتری جنوب غربی اهواز و شمال خرمشهر قرار گرفته است، در طرح توسعه این میدان حفر ۵۵ حلقه چاه برای تولید زودهنگام در فاز یک و مجموع ۱۰۰ حلقه چاه در فاز ۲ و مجموع ۱۰۵ حلقه در فاز ۳، احداث تسهیلات سطح الارضی لازم برای جمع آوری، فرآورش و انتقال نفت و گاز تولیدی، تصفیه و تزریق پساب نفتی، تأسیسات فراز آوری با گاز برای تولید از چاه‌های نفت سنگین و احداث خطوط لوله نفت و گاز پیش بینی شده است.

تولید زودهنگام از میدان نفتی خشت، توسعه میادین نفتی پایدار و پایدار غرب بنگستان (احداث خطوط لوله جریانی وانتقال و احداث تاسیسات پمپ‌های دو فازی پایدار و پایدار غرب- رامشیر)، تولید زودهنگام میادین نفتی سروستان و سعات آباد و توسعه میدان نفتی آبان از دیگر طرح‌های مهر ماندگار است که در حوزه عملیاتی شرکت نفت مناطق مرکزی ایران قرار دارد.

براساس این گزارش، میدان نفتی سروستان در ۱۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شیراز و میدان سعادت آباد در ۲۰ کیلومتری شمال میدان سروستان قرار دارد. این دو میدان با وسعت ۲۴۲ کیلومتر مربع و با دارا بودن یک میلیارد و ۴۰۲ میلیون بشکه نفت درجا در فهرست میدان‌های نفتی شرکت ملی نفت ایران قرار دارد. همسو با توسعه این میدان‌ها تاکنون ۱۰ حلقه چاه در سروستان و سعادت آباد حفاری و آماده شده و دو حلقه چاه دیگر نیز برای تزریق گاز در آینده نزدیک حفاری می‌شود.

همچنین جرایی شدن بخشی از فاز یک توسعه میدان نفتی یادآوران از سوی شرکت مهندسی و توسعه نفت نیز از جمله طرح‌های مهر ماندگار است. گفتنی است که هم اکنون بخش زودهنگام مربوط به توسعه این میدان محقق شده است و فاز یک آن نیمه دوم سال ۱۳۹۲ به اتمام می رسد.

● موج مهر ماندگار بر آب‌های دریای پارس

توسعه فاز یک میدان هنگام و احداث پالایشگاه به ظرفیت ۸۰ میلیون فوت مکعب در روز، توسعه بخش زودهنگام میدان نفتی رشادت، و توسعه بخش زودهنگام میدان فروزان نیز از طرح‌های مهر ماندگار است که از سوی شرکت نفت فلات قاره ایران اجرایی می شود. میدان نفتی رشادت (رستم) در سـال ۱۳۴۵ (۱۹۶۵میلادی) در ۱۱۰ کیلومتری جنوب غربی جزیره لاوان در آب‌های خلیج فارس کشف شده و شرکت نفت ایران و ایتالیا (IMINICO) توسعه این میدان را انجام داده است. با حفاری ۳۳ حلقه چاه و ساخت سکوهای رشادت سه، چهار و هفت، تولید نفت سبک با درجه ای‌پی‌آی ۳۶ از این میدان از سال ۱۳۴۷ آغاز شده است. تولید طبیعی این میدان تا سال ۱۳۵۱ ادامه داشت و از آن پس تاکنون از تلمبه‌های درون چاهی برای استخراج نفت استفاده می‌شود. هم اکنون تولید نفت از میدان رشادت تنها از سکوی رشادت چهار در جریان است. این سکو در چهار کیلومتری شمال سکوی رشادت هفت واقع شده و دارای ۱۴ حلقه چاه است و نفت این سکو به وسیله خط لوله ۱۸ اینچ به طول ۱۰۸ کیلومتر همراه با نفت رسالت برای ذخیره سازی به جزیره لاوان ارسال می‌شود.

عملیات بازسازی و طرح توسعه میدان نفتی فروزان نیز به عنوان یکی از طرح‌های مهر ماندگار دولت در دست اجراست.

تولید کنونی میدان فروزان روزانه ۴۰ هزار بشکه است که با نصب و راه اندازی سکوی جدید تولید آن به ۱۰۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید. میدان نفتی فروزان که در ۱۰۰ کیلومتری جنوب غربی جزیره خارک واقع شده، در سال ۱۳۴۵ با ذخیره نفت درجای دو میلیارد و ۳۰۹ میلیون بشکه کشف شده است. در طرح توسعه این میدان و ساخت تاسیسات جدید علاوه بر تولید نفت، ۲۵۶ میلیون فوت گاز تولید خواهد شد که به عنوان خوراک برای ان جی ال خارگ ارسال می‌شود.

● صنعت نفت پرچمدار تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی

از سال ۱۳۹۰(جهاد اقتصادی) که سند توسعه ساخت داخل برای بسیاری از تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت تهیه و تعیین تکلیف شد تا سال ۱۳۹۱ که از سوی مقام معظم رهبری به عنوان سال تولید ملی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی نامگذاری شده، بسیاری از کالاهای استراتژیک و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت آن هم در شرایط سخت تحریم‌های بین المللی به همت متخصصان و سازندگان داخلی بومی سازی شده است .

در شرایط جهادی فعلی؛ سازندگان داخلی تجهیزات و کالاهای صنعت نفت به مجاهدان اقتصادی کشور تبدیل شده‌اند و هم اکنون یک عزم مشترک برای توسعه ساخت داخلی تجهیزات صنعت نفت بین سازندگان داخلی و دولت ایجاد شده است.

در این میان اگرچه می‌توان از خودکفایی در صنعت نفت به عنوان میوه شیرین ضذیت غرب علیه تمامیت اقتصادی ایران یاد کرد، اما نباید این نکته را از نظر دور داشت که جهت گیری رهبر معظم انقلاب در رابطه با اتکا به توان ساخت داخل و افزایش تعامل دولت و بخش خصوصی که با نگاه مدبرانه ایشان به نامگذاری سال ۹۱ به عنوان سال “تولید داخلی، حمایت از کار و سرمایه ایرانی” همراه شده است، تاثیر عمیقی در ارتقای تکیه به توان داخلی در صنایع بالادستی نفت و گاز داشته و حرکت قطار توسعه صنایع داخلی نفت را شتابان تر کرده است.

از میان کالاهای و تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت که در سال جاری بومی سازی شده است می‌توان به بومی سازی فناوری ساخت کیسینگ‌های انبساطی با هدف دستیابی به منابع هیدروکربوری در موقعیت‌های عمیق اکتشافی، ساخت سامانه نمودارگیری سطحی و ابزارهای نمودارگیری درون چاهی، ساخت نخستین دستگاه گرداننده فوقانی (تاپ درایو)، طراحی و ساخت لوله درونی فایبرگلاس دستگاه مغزه گیری مخازن نفت و گاز، طراحی و ساخت کوره حرارت مستقیم فرآیندی، ساخت رشته تکمیلی درون چاهی در کلاس ۱۵ هزار و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.

گفتنی است که با عزم و اراده وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران در سال تولید ملی ، حمایت از سازندگان داخلی با جدیت بیشتری پیگیری می‌شود، در این زمینه ساخت ۱۱ هزار و ۴۰۰ قطعات کاربردی به ارزش ۷ هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال به صنعتگران داخلی سفارش داده می شود که به طور عمده مربوط به توربین‌ها و ماشین آلات فرآیندی است و دانش فنی ساخت آنها با پیگیری و همکاری مدیریت‌های تولید و تدارکات و امور کالای مناطق نفت خیز جنوب و با حمایت شرکت کالای تهران و شرکت خدمات مهندسی و تجهیزات صنعتی توربین جنوب با سازندگان داخلی تدوین شده است.

حمایت از ساخت داخل افزون بر رونق صنایع، اشتغال زایی و رشد توسعه اقتصادی کشور، موجب تامین به موقع نیازهای صنعت و پیشرفت پرشتاب پروژه‌ها می شود که سود و صرفه قابل توجه به دنبال دارد.

● کارنامه پربار اکتشاف در شرکت ملی نفت ایران

با وجود دشوارتر شدن فعالیت‌های اکتشافی در سال‌های اخیر، همواره میزان اکتشافات بیش از تولید از مخازن بوده به طوری که در همان نخستین سال از آغاز برنامه پنجم توسعه، اکتشاف ره پنج ساله را یک ساله پیمود. کشف ۵۰۰ میلیون بشکه نفت و ۱۲۰ میلیارد متر مکعب گاز (TCF ۴.۲) از جمله تعهدات سالانه این مدیریت در طی هر سال از برنامه پنجم توسعه به شمار می رود که تاکنون ۸۳۳ میلیون بشکه هیدروکربور مایع قابل استحصال و بیش از TCF ۳۱ گاز کشف شده است.

در مجموع در سال گذشته، ۵ میدان مورد اکتشاف قطعی قرار گرفتند که میدان‌های نفتی خیام و میدان گازی مدار و سردار جنگل از جمله مهم ترین آن‌ها به شمار می‌رود. در سال جاری نیر اکتشاف نفت و گاز در در کشور با اولویت دهی به حوزه‌های مرزی به ویژه در مرزهای شمالی در دستور کار قرار گرفته و بنابر آخرین آمار و اطلاعات، از رشد مطلوبی برخوردار بوده است. رشد اکتشاف نفت نسبت به اهداف برنامه پنجم توسعه در حدود ۲۷۰ درصد تخمین زده می‌شود و در بخش اکتشاف گاز نیز این رشد ۵/۲ برابر بوده است. بدین ترتیب نسبت اکتشاف نفت و گاز به تولید ۵/۱ برابر شده است.

افق آینده تولید نفت و گاز در شرکت ملی نفت ایران به عنوان دومین شرکت بزرگ نفتی جهان در سایه اجرای طرح‌های بزرگی نظیر مهر ماندگار سپهری روشن و فردایی مقتدر را نوید می‌دهد. مهری که از برکت شعاع درخشان و ماندگار آن تمام ایرانیان در چهارگوشه سرزمین مقدس ایران بهره‌مند خواهند شد. حرکت‌های خودسر را محکوم کرد.