یان یرپه

پروفسور یان یرپه, تنها دارنده كرسی پروفسوری در زمینه اسلام شناسی در سوئد است وی در سال ۱۹۴۸ به دنیا آمد

پروفسور یان یرپه، تنها دارنده كرسی پروفسوری در زمینه اسلام‌شناسی در سوئد است. وی در سال ۱۹۴۸ به دنیا آمد. محور عمده تحصیلات و تحقیقات وی در زمینه روانشناسی دینی بوده است. پروفسور یرپه از سال ۱۹۸۴ عضو آكادمی علوم انسانی سوئد است و در سال‌های نیمه اول دهه ۸۰، به عنوان مشاور عالی، وزارت امور خارجه سوئد را در عرصه مسائل بین‌المللی جهان اسلام تقویت می‏كرده است.

پروفسور یرپه علاوه بر سوئدی، به زبان‌های عربی، انگلیسی، آلمانی و فرانسه مسلط است و به زبان‌های عبری و فارسی آشنایی دارد.

پروفسور یرپه در زمینه روانشناسی ادیان، بویژه اسلام، پژوهش کرده و كماكان در عرصه ارتباط میان دین و سیاست، به تحقیق، پژوهش و استادی پژوهشگران دوره دكترا ادامه می‏دهد. وی دانشجویان دوره دكترای تحقیقات اسلامی را آموزش می‏دهد و از امكانات نسبتا خوب تحقیقاتی نیز برخوردار است. او طی ۱۹ سال مطالعه در عرصه اسلام‌شناسی، بیش از ۲۰۰ كتاب و مقاله در این زمینه به چاپ رسانده و به گفته خودش، همواره سعی کرده در جریان آخرین تحولات جهان اسلام قرار بگیرد و به این منظور، كماكان بخشی از وقت روزانه خود را به گوش دادن و مطالعه اخبار تحولات مهم در جهان اسلام می‏گذراند.

● نظرات

پروفسور یرپه از جمله كسانی است كه پدیده‏های جهان اسلام را از ابتدای ظهور اسلام تا كنون، بر اساس شیوه تفسیری، مورد مداقه قرار داده است. برای نمونه، وی ترویج و رشد اسلام را در صدر اسلام ناشی از انگیزه‏های اقتصادی گروندگان به اسلام در آن زمان و به دلیل پایگاه اقتصادی ضعیف قشر تازه مسلمان می‏داند. (كتاب اسلام، مكتب و الگوی زندگی).

پروفسور یرپه طی سالیان گذشته، پیوسته بر این عقیده بوده است كه باید حوادث امروز جهان اسلام را در ریشه‏های تاریخی و شباهت‌ها و الگوهای صدر اسلام جست‌وجو كرد و به سیاستمداران و جامعه‌شناسان و پژوهشگران تاریخ ادیان و نظایر آن چنین پیام می‏دهد كه آنچه اكنون واقع می‏شود، با دلیلی برگرفته از حوادث تاریخی توجیه می‏گردد.

وی در كتاب "اسلام سیاسی"، به مسائل جهان امروز و نقش اسلام در دنیای كنونی پرداخته، مسلمانان را به گروه‌های مختلف بنیادگرا، مدرنیست‌ها، سنتی‏ها و مخالفان علنی دین تقسیم می‏كند.

پروفسور یرپه با بهره‏گیری از روش تفسیری خود، گره‏های نامفهوم پدیده‏ها و واكنش‌های سیاسی رهبران را در جهان اسلام با طرح شباهت‌های تاریخی، تفسیر وقایع تاریخی در اسلام و زمینه‏های آن پدیده در عصر گذشته، برای سیاستمداران و مسئولان سیاسی در غرب تشریح می‏کند.

پروفسور یرپه معتقد است اسلام در جغرافیا و محیط متفاوت، رنگ و نقش متفاوتی دارد. به عقیده وی، اكثر اشتباهات و تفاسیر غلطی كه از اسلام می‏گردد، ناشی از این است كه بسیاری بر این تصورند كه جهان اسلام جامعه‏ای یكدست و یكپارچه است، در حالی كه آنچه كه در قاهره حقیقت محسوب می‏شود، در جایی دیگر دروغ است و اعتقادات مسلمانان در مانیل، احتمالا در كازابلانكا شرك محسوب می‏گردد.

پروفسور یرپه این برداشت را كه اسلام دین جنگ افروز است، رد می‏كند. وی می‏گوید: اسلام در محیطی ظهور كرد كه آبستن اختلافات و جنگ‌های مختلف قبیله‏ای بود. اسلام جنگ و اختلاف را مشروع می‏داند، اما واژه جهاد، به معنی جنگ مقدس، تا حدی گمراه‌كننده است؛ اگر چه این واژه در تبلیغات جنگی و حل اختلافات به كار گرفته می‏شود، ولی دلیل اصلی جنگ‌ها همچون گذشته، در غرب، عوامل اقتصادی و سیاسی بوده است.

از طرف دیگر، تنها در جهان اسلام نیست كه از واژه و زبان دینی برای بسیج مردم بهره گرفته شده است. در كشورهای لهستان، فیلیپین و امریكای لاتین، دولت‌ها همواره در بسیج مردم، از آیین مسیحیت‏ سود جسته‏اند. در این كشورها، صلیب، سمبل مبارزه گروه‌هایی بوده و هست كه در اصل، به دلیل مخالفت‏ با دولت ‏حاكم برپاخاسته‏اند.

به عقیده پروفسور یرپه، اختلاف میان شیعیان و سنی‏ها در عصر حاضر، پیش از آن كه ریشه دینی داشته باشد، دارای ریشه‏های اجتماعی، ملی و یا سیاسی است. وی عمده اختلافات موجود میان كشورهای اسلامی را ناشی از عوامل اقتصادی و سیاسی و خود برتربینی می‏داند.

در ارتباط با مسلمانان ساكن سوئد، وی از جمله شخصیت‌هایی است كه به شیوه بسیار ظریف، از حضور آنان و رسیدنشان به حقوق حقه اجتماعی دفاع می‏كند؛ به همان ترتیب كه وی با طرح مهاجرت یهودیان و سایر اقوام با آیین ویژه خود به سوئد و تبدیل شدن تدریجی به سوئدی اعتقاد دارد، از مسلمانان نیز به عنوان سوئدی‌های حاضر و شناخته شده كنونی نام می‏برد.

پروفسور یرپه می‏گوید: تغییرات ۴۰ ساله اخیر در جهان باعث شد مردمانی با آیین دیگر به این سرزمین آمده، اكنون به عنوان سوئدی در این كشور زندگی می‏كنند. این امر بتدریج نسل جدیدی را به وجود آورده است كه با نسل گذشته فاصله دارد و اگر مسلمان است، سوئدی مسلمان است. بنابراین، باید نظیر سایر شهروندان، از حقوق مادی برخوردار باشد. وی می‌گوید: ما در آینده، سوئدی مسلمان خواهیم داشت و تعداد آنان بیش از [سایر اقلیت‌ها]، از جمله یهودیان خواهد بود و ناگزیر باید از شرایط یكسان بهره‏مند شوند.

پروفسور یرپه در این زمینه، بر این نكته تاكید دارد كه جامعه سوئد و سیاستگذاران باید به این مسئله اهمیت دهند كه این مسلمانان، سوئدی هستند؛ به این معنی كه فرهنگ اجتماعی و اقتصادی سوئد به عنوان اصل، در زندگی دینی آنان نیز نقش بسته باشد. بدین ترتیب، سوئدی مسلمان با مسلمانان تونسی و مصری، از نظر بینش و تفسیر وقایع، تفاوت خواهد داشت.