رقابت تنها انگیزه ارتقای کیفیت

کاهش تعرفه واردات خودرو در بودجه سال ۱۳۸۹ از نود درصد به هفتاد درصد باعث اعتراض بسیاری از خودروسازان داخلی شد. عده‌ای کاهش تعرفه را بدون مطالعه کافی، برخی آن را مانع اشتغالزایی …

کاهش تعرفه واردات خودرو در بودجه سال ۱۳۸۹ از نود درصد به هفتاد درصد باعث اعتراض بسیاری از خودروسازان داخلی شد. عده‌ای کاهش تعرفه را بدون مطالعه کافی، برخی آن را مانع اشتغالزایی و گروهی آن را باعث شکست صنعت ملی خودروسازی دانسته‌اند.

برداشت این عده از تعرفه ابزاری است که هدف آن حمایت از صنایع داخلی با افزایش هزینه ورود به بازار داخلی برای شرکت‌های خارجی است. ایشان دولت را محق نمی‌دانند که از این ابزار به منظور کسب درآمد استفاده کند.

طی سه دهه گذشته شرکت‌های خودروسازی از حمایت‌های وسیع دولتی برخوردار بوده‌اند. شاید خودروسازان این حمایت‌ها را کافی ندانند، ولی در مقایسه با سایر صنایع کشور بیشترین سهم را خودروسازان از کمک‌های دولتی دریافت کرده‌اند. ایشان برای نیمی از سه دهه گذشته تنها عرضه‌کنندگان خودرو به بازار داخلی بوده‌اند، به ایشان وام‌های کم بهره و ارز با نرخ دولتی بسیار ارزان تعلق گرفته است.

در بحث قیمت‌گذاری خودروسازان از امتیاز عرضه انحصاری یک کالای با دوام در یک اقتصاد تورمی برخوردار بوده‌اند و در بسیاری از موارد پیش‌فروش خودرو یک فرصت سرمایه‌گذاری تلقی می‌شده است. شرکت‌های خودروسازی داخلی تا مدت‌ها با کمبود تقاضا برای محصولشان مواجه نشده بودند. در چنین شرایط طلایی و مستعدی خودروسازان داخلی برای بهبود کیفیت خودروهای تولیدی‌شان چه کردند؟ «هیچ» پیکان هنوز به ما یادآوری می‌کند که حمایت‌های دولتی باعث ارتقای کیفیت خودروهای داخلی نمی‌شوند، بلکه بالعکس هرگونه انگیزه‌ای را برای تلاش در این زمینه نابود می‌کنند و نه تنها پیکان، بلکه وانت بارهای مزدا، نیسان و پیکان که هر روز فرسوده‌‌تر و از رده خارج‌‌تر می‌شوند، هم بر این امر گواهند.

تنها بازار رقابتی است که به شرکت‌های داخلی انگیزه واقعی برای بهبود و ارتقای کیفی خودروهایشان می‌دهد. در تاریخ خودروسازی در جهان ما موردی نداریم که یک خودروساز بومی بدون ترس از رقابت رقبای موفق به تولید خودروی برتر و نمونه‌ای شده باشد. رقابت اصل ذاتی صنعت جهانی خودروسازی است و عامل اساسی شکل دهنده آن و تعیین‌کننده تحولاتش.

در چنین بازاری کاهش بیست درصدی تعرفه از نود به هفتاد درصد تنها به معنای جدی‌ترکردن رقابت می‌توانست باشد و هشداری دلسوزانه به خودروسازان که حمایت‌های دولتی ابدی نیستند. آیا واکنش خودروسازان به چنین کاهش اندکی نشان‌دهنده این است که برای اولین بار در تاریخ خودروسازی کشور تقاضای داخلی برای محصولات خودروسازان داخلی کاهش پیدا کرده است و حساسیت تقاضای مصرف‌کنندگان به تغییرات قیمت بالاست؟ و به اصطلاح دیگر تابع تقاضا برای خودرو پرکشش یا الاستیک شده است؟ آیا تلاش‌های ایشان به این معناست که اکنون در بازار خودروی داخلی تنها از طریق تولید انبوه و کاهش قیمت کالا است که می‌توان درآمدها را حداکثر کرد؟ چون توجیه دیگری نمی‌توان برای چنین واکنش‌هایی به یک تغییر اندک بیست درصدی در تعرفه وارداتی پیدا کرد، در نهایت باعث کاهش قیمت خودروهای وارداتی از ده تا بیست درصد می‌شد.

اگر این پیش‌فرض درست باشد برای اولین بار طی سه دهه گذشته بازار داخلی خودرو در آستانه رقابتی شدن و دیگر انحصارها در آن قدرت سابق را ندارند. دیگر نه تقاضا برای پس انداز عامل تعیین‌کننده تقاضا برای خودرو است و نه کمبود عرضه باعث تشکیل صف‌ها و نوبت بندی. این یک فرصت طلایی و واقعی برای خودروسازان داخلی است که باعث نوآوری و ابتکار واقعی خواهد شد. نتیجه این امر عرضه یک خودروی ملی با استانداردهای برتر و قابل رقابت در بازارهای جهانی است.

توقف کاهش تعرفه واردات خودرو تنها باعث سستی خودروسازان داخلی در واکنش به این تغییرات می‌شود. اگر به ارتقای کیفیت خودروهای ملی‌مان می‌اندیشیم، فراموش نکنیم رقابت بهترین و تنها انگیزه ارتقای کیفیت است.

علی دادپی

اقتصاددان و استاد دانشگاه