قوانین عشق در زمستان...

مریم حنطوش‌زاده

در فیلم زمستان، عشق و سایر قوانین؛ با پیرمردی هفتاد و چند ساله روبرو هستیم که در مراتع، گاوسرای غیر قانونی برپا کرده است. داستان فیلم حکایت جنگ و جدال سبزعلی با قوانین سازمان منابع طبیعی استان است که زمین وشغل اجدادیش را از او می ستاند.
در این فیلم با سه گانه طبیعت، انسان و قوانین روبرو هستیم. طبیعتی که انسان همواره در جهت تسلط بر آن بوده و از کشف آتش و ساخت ابزار تا کنون مبارزه انسان با طبیعت ادامه داشته است... اما این حکم فرمایی انسان بر طبیعت، همیشه به نفع انسان نبوده است. آری

اری، انسان توانست بر قانون جاذبه فائق آمده و با الگو گرفتن از طبیعت، پرواز را تجربه کند. اما دریاهای زیادی را خشک کرد و درختان بسیاری را ریشه کن نمود...

سبزعلی انسانی است کاملا معمولی. از آن افرادی که خودش قانون تعیین می کند. بقول خودش، از 50 فن گاوداری" هیاهو" را بهتر از همه بلد است. همانطور که گاوها را با هیاهو می چراند و با نمک اهلی کرده، با قوانین خودش با طبیعت رفتار می کند. شاید مدل رفتاری سبزعلی را اگر با پرسشنامه DISC، مورد بررسی قرار دهیم، از نوع D باشد. بطورخلاصه، این پرسشنامه با معرفی چهار مدل رفتاری کنترل گر"D"، اثرگذار"I"، باثبات"S" و وظیفه محور"" Cکمک می کند تا نیازها و احساسات خود و دیگران  را بهتر شناسایی کنیم. افراد ترکیبی ازین چهار مدل رفتاری را از خود بروز می دهند ولی یک رفتار غالب آنها نمود بیشتری پیدا می کند. برای مثال افراد با مدل رفتاری D، افرادی هستند که از چالش و مبارزه لذت برده ، نیاز آنها کنترل کردن  و احساس بارز آنها عصبانیت است. امور روزمره و تکراری برایشان کسالت آور است. می توانند رهبران بزرگ و اثرگذاری باشند، اما اگر به رفتار خود آگاهی نداشته باشند فقط دنبال کلنجار رفتن و زورازمایی خواهند رفت. سبزعلی نیزمی خواهد همه چیز را تحت کنترل داشته باشد. ادم نتیجه گرایی است که قصد دارد از فیلمبردار تا دیوان عدالت اداری را در راستای اهدافش به چالش بکشاند. در فیلم به فیلمبردار می گوید: شما شاهد بودی...عکس گرفتی...

سبزعلی، مثل افرادی که مدل رفتاریD برخوردارند، در میان حرف بقیه پریده و اصلا گوش نمی کند. او فقط می خواهد به خواسته اش برسد، برایش مهم نیست چه بلایی سر منابع طبیعی می آید...اما رک و راست حرفش را می زند. برای هدفش زمان و انرژی گذاشته و به زعم خودش کارش را درست انجام می دهد. وقتی درخت را از روی کلبه اش بر می دارند، درخواست الوار برای ترمیم کلبه ای دارد که بطور غیر مجاز در انجا گاوسرا شده است. او 20 سال است که با سازمان منابع طبیعی می جنگد و از نظر هوش هیجانی فاقدانعطاف پذیری لازم است. به همین دلیل هم با تغییرات کنار نمی آید. قوانین جدید را نمی پذیرد و نمی خواهد راه حل دیگری را امتحان کند...

به نظر می رسد، سبزعلی و درختان سرسبز....با همزیستی تجربی که داشته اند، یک الگوی رفتاری را از خود بروز می دهند. براساس گزارش پرسشنامه DISC،  افراد یک مدل رفتاری طبیعی دارند که با آن به دنیا آمده و یک مدل رفتاری تطبیقی که بر حسب شرایط از خود نشان می دهند. سبزعلی به درختانی اشاره می کند که خود به خود از ریشه می پوسند، به زمین افتاده  و کسی به دادشان نمی رسد. حتی بعد از افتادن، هم کسی نعششان را از زمین بر نمی دارد. سبزعلی معتقد است که وقتی درخت ها بلند می شوند، نور به ریشه انها نمی رسد و می پوسند...درخت، سمبل انعطاف پذیری که در هر فصل تغییر را پذیرفته و ازین تغییر در راستای رشد خود استفاده می کند، مانند سبزعلی کم می آورد. یک جایی به تنهایی نمی تواند نور مورد نیازش را تامین کند و با تغییر ات جدید ناشی از رشدش تطبیق پیدا کند.

قوانین، برای بهتر شدن زندگی سبزعلی و درختان سبز وضع شده اند. قرار است با قوانین مانع از بین رفتن درختانی شوند، که زندگی سبزعلی و خانواده اش مانند همه انسان های دیگر سلامت باشد. اما این قوانین نمی توانند سبزعلی را راضی کند. قانون فقط سه راه حل به او ارائه می دهد...یا زمین و گاوهایش را می خرد، یا به جایش زمین می دهد و یا شغل. هیچکدام از اینها برای سبزعلی که عشق حکمرانی دارد، جذابیت ندارند. قوانین باید بر اساس نیاز  افراد تنظیم شوند. قوانین هم مثل سبزعلی از عدم انعطاف پذیری برخوردارند. قوانین منابع طبیعی حتی حال درختان را بهتر نمی کند. در تمام طول فیلم صدای اره برقی به گوش رسیده و قرقبان ها مراقب درختان هستند تا مبادا بریده شوند. اما کسی برای درختانی که از ریشه درحال پوسیدن هستند فکری نکرده و حتی وقتی می افتند هم کسی دستشان را نمی گیرد. قوانین فقط به عوامل بیرونی توجه داشته و مراقبند شاخه های درختان بریده نشود، درحالیکه ضربان قلب ریشه درختان جنگل کند شده است...

و اما عشق...

دوربین با سبزعلی همراه می شود. از صبحانه خوردنش، قلیان کشیدنش، اخبار گوش دادنش و مراوداتش با همکاران و خانواده اش تصویر می سازد. سبزعلی اینترنت را می شناسد و از دخترش می خواهد تا حقوقش را چک کند. سبزعلی از اولین عشقش می گوید. گویا مدل رفتاری D او از کودکی وجود داشته است. از خانه قهر کردنش، و عاشق دختر متمول صاحب زمین پنبه شدنش، نیز این رفتار وی را تایید می کند. زمانی که دخترک، وی را به خانه شان می خواند تا با آنها زندگی کند، نمی پذیرد. علتش را کمرویی می داند ولی به نظر می رسد عصیانگری از کودکی با او همراه بوده است. وقتی هم به شهرشان بر می گردد پدرش اجازه نمی هد به سراغ دخترک برگردد. بقول استادسلمانیان، عشق ابتدا ابراز می کند، بعد اثبات کرده و در نهایت به دفاع می پردازد...اما او به نوعی، شکست عشقیش را گردن پدرش می اندازد. بابت عدم صلاحیت دامداریش، مسئولین را نااگاه می داند. برادرزنش را برای نامزد بازی نکردنش مقصر می داند و نامه ای را که در آن او و همه خواهرها و برادرانش، همه حق و حقوق شان را به علیرضا برادرش واگذار کرده اند، را جعلی می داند.  براساس تئوری اسناد هایدر، افراد نسبت به شکست ها و موفقیت های خود به دو روش برخورد می کنند. برخی شکست های خود را به عوامل بیرونی و دیگران نسبت داده و موفقیت هایشان را مرهون زحمات خود می دانند. اما گروه دیگر موفقیت های خود را حاصل مجموعه عوامل درونی و بیرونی دانسته و مسئولیت شکست هایشان را می پذیرند. قضاوت را به مخاطب واگذار می کنیم...آیا سبزعلی مسئولیت عدم موفقیت ها و عدم صلاحیت های خود را می پذیرد؟

صفحه نویسنده در انسان شناسی و فرهنگ

http://www.anthropology.ir/node/25863