حمام

از حمام‌های جزیره کرت و وان‌های آن در تاریخ و اکتشافات باستان‌شناسی بسیار سخن به میان آمده است ظاهراً اولین کشوری بود که حمام‌های با آب روان داشت.
در روم باستان نیز حمام‌های …

از حمام‌های جزیره کرت و وان‌های آن در تاریخ و اکتشافات باستان‌شناسی بسیار سخن به میان آمده است ظاهراً اولین کشوری بود که حمام‌های با آب روان داشت.

در روم باستان نیز حمام‌های بسیار بزرگ و با شکوه برافراشته شد. به‌طوری که مرکز شهر رم حدود یک مایل مربع فضا را بناهای حمام‌های کاراکالا در برگرفته بود. این حمام‌ها؛ استخر شنا، حمام گرم، حمام بخار، حمام هوای گرم، حتی کتابخانه و تآتر و رستوران داشت و مردم برای سرگرمی به حمام می‌آمدند.

تا قرن سوم ق ـ م در یونان باستان هر شهری حداقل یک حمام عمومی داشت و ثروتمندان دارای استخرها و حمام‌های خصوصی در خانه‌های خود بودند.

از روزگاران نخستین، آدمی به بهداشت اهمیت فراوان می‌داده است. حمام‌های گرم طبیعی حمام‌های با آب جوشان، حمام‌های با آب نمک و حمام‌ها در آب‌های طبیعی با بوی خوش غیر عادی در نوشته‌هائی که تاریخ آنها بعهد باستان باز می‌گردد ذکرش آمده است.

نخستین مرجع درباره حمام را می‌توان در کتاب مقدس تورات، در سفر لاویان (آیه ۷ و ۱۶) و در سفر اعدد (آیه ۱۹) یافت. یک وان حمام (حمام فرنگی) و یک سیستم فاضلاب بیش زا سه هزار سال پیش در ویرانه‌های کاخ شاه نستور در نزدیکی بیلوس، یونان کشف گردیده است.

حمام‌های عمومی گرم متعددی از رومیان بجا مانده است. رومیان همچنین از چمشه‌های آبگرم معدنی، استفاده و در آنجا حمام بر پا می‌کردند چنین حمام‌هائی از جمله در نزدیکی ناپل و ترموپلیس قرار داشت.

در قرون وسطی، مخصوصاً در آلمان، سلمانی اغلب حمام‌دار بود. در سده ۱۶۰۰ حمام پاتوق مدروز روز شده بود. در برخی از این پاتوق‌ها، مردم خیلی زیاد یعنی ۱۲۴ ساعت در آب برای درمان بیماری خود می‌ماندند. این درمان همراه با رگزدن، خونگیری و پرخوری بود.

ماکس جوزف سرتل و پیشوای روحانی نیپ Knipp از مردم باو اریا اولین حمام طبی عمومی یا هیدروتراپی Hydrothrapy را در اروپا ایجاد کردند. نام نیپ علم برای آب شفا گردید. دیگران در انگلستان و ایالات متحده آمریکا نیز در اواخر سده ۱۷۰۰ به عمومی کردن حمام کمک نمودند.

در قرن بیستم، مردم به حمام‌های تجدید شده عمومی جلب و جذب شدند. اما تأکیدشان تغییر کرد. جامعه کارگران توجه به حمام‌های عمومی در یک بخش جامعه کردند. سیمون با روخ Baruch رئیس قسمت گذرانیدن قوانین بهداشت تعدادی حمام‌های مهم در نیویورک تأسیس کرد.

حمام‌های عمومی مدرن

این گونه حمام‌ها به دو گروه عمومی طبقه‌بندی و تقسیم گشت:

۱) حمام‌های در هوای آزاد

۲) حمام‌هائی که در بناهای سرپوشیده ایجاد شده ـ حمام‌های در هوای آزاد که در کرانه‌هیا باقیمانده همه شهرهای خیلی بزرگ که دریا یا دریاچه در مقابل خود دارد، با حمام‌های استخری در پارک‌های شهر و کمتر خانواده‌ها در این حمام‌ها استحمام می‌کردند. حمام‌های محصور خانه‌ها معمولاً شخصی و خصوصی است و در آنجا وان و غیره نصب گردید، همچنین استخرهای شنای خصوصی در خانه‌ها و باغ‌های بزرگ و استخرهای عمومی بزرگ و کوچک ایجاد گردید.

در فصل گرما، حمام‌های عمومی کرانه‌ها برای بهداشت و سلامت و تمدد اعصاب ساکنان شهرها نقش مهمی دارد. کرانه‌های مربوط به شهرداری گاهی برای عمومی رایگان است، اما بیشتر اغلب برای لباس داری و غیره مبلغی جزئی دریافت می‌شود. این گونه کرانه‌های شنی نه تنها برای همه آماده شده بلکه عده‌ای نیز هنر شنا کردن را فرا می‌گیرند و اساساً در سواحل شنی از لحاظ ورزش و تمیزی برای مردم لذت بخش است.

اوضاع جدید حمام در آینده

حمام‌ها را بر دو گونه طبقه‌بندی کرده‌اند:

۱) حمام معمولی برای تمیزی و مخصوصاً حمام‌هائی برای تندرستی و درمان در این گونه حمام‌ها از صابون به‌عنوان تمیز کننده استفاده می‌شود و تمیز کننده‌های جدید دیگر اصلش در حالی که خاکستر چوب مخلوط و حاوی آب قلیائی ترکیب شده شیمیائی، با چربی حیوانی قربانی که لاشه‌اش را در محراب‌ها و مذبح‌های عبری‌های باستانی سوزانیده می‌شد، می‌ساختند.

نخست رومیان صابون را نمی‌شناختند. آنان شن و تراشه‌های پوست را برای تمیز کردن خود بکار می‌بردند اما صابون تقریباً به‌عنوان یک تمیز کننده جهانی از صدها سال پیش بکار رفته، در حمام شب یک شنبه عصر ویکتوریا صبح یا شب مردم بسیاری با استحمام می‌رفتند. چیزی که امروزه مخصوصاً مورد توجه قرار گرفته، در آنجا هیچ قانونی برای استحمام نبود، مگر اشخاصی که عرق می‌کنند و پوست خود را روغن مالی می‌کنند بیشتر از دیگران است. آنان همچنین نیاز بیشتری به حمام دارند تا آنان که پوست خشک دارند. در زمستان مخصوصاً عده‌ای بیشتر با حمام و صابون سروکار پیدا می‌کنند. اشخاص ممکن است، حمام سرد بگیرند. اگر آنان بعد از استحمام احساس بهتر کردند. اما کسانی که بعد از حمام سرد احساس ناراحتی می‌کردند چنین استحمام را نباید مگر خیلی بندرت انجام دهند. استحمام برای تمیزی بیشتر از سلامت اهمیت دارد. زیرا هنگامی که تن تمیز باشد به بیماری پوستی خاصی دچار نخواهد شد. خطر در حقیقت با افزایش شپش و کک می‌باشد، تمیزی دست‌ها مخصوصاً مهم است برای اینکه بسیاری از بیماری‌ها ممن است به وسیله دست، از راه خوراک و حوله یا سایر چیزهائی که به آنها دست زده می‌شود، وارد بدن گردد و در نتیجه تولید بیماری نماید.

حمام‌های طبی

در سراسر آسیا، اروپا و آمریکا چشمه‌های معدنی آب گرم یا سرد وجود دارد که مورد توجه بسیاری قرار گرفته و برای آنها خواص درمانی فراوانی قائلند. از جمله در ایران آبگرم آبعلی، لاریجان، دماوند، رامسر، محلات و چمشه‌های آبگرم اردبیل (سرعین)

حمام‌های آب گرم متضمن و مستلزم کاربرد آب‌های خاصی است. این آب‌ها ممکن است حرارت پایین یا بالا داشته باشد. و حاوی مواد معدنی و شیمیائی فراوان و گوناگونی است. از چنین آب‌هائی ممکن است در وان حمام استفاده شود یا به وسیله دوش یا اینکه در حوضچه‌ها و جاهای استخر مانندی که آب جمع می‌شود استفاده کرد. گاهی از پاشیدن آب معدنی بخود یا بخار آن استفاده می‌کنند. برای پاشیدن آب گرم و سرد معدنی بخود خواصی قائل شده‌اند.

آب جوشان یا با کربنات ممکن است طبیعی یا مصنوعی باشد و بهرحال فوائدی برای استحمام کنندگان دارد زیرا گاز کربن دو اکسید در جذب و جریان خون در زیر پوست مؤثر است. آب‌های دیگری با محلول‌های دیگر اثرات درمانی فراوانی دارد که پاره‌آی از آنها هنوز شناخته نیست.

حمام سونا Sauna

مردم فنلاند در بخار استحمام می‌کنند. این حمام بخار را حمام سونا نامیده‌اند. به‌جای داشتن اطاق‌های حمام در درون خانه‌هایشان ـ یک حمام خانه می‌سازند ـ سونا ـ بیرون، و کمتر خانه فنلاندی را می‌توان یافت که حمام سونا نداشته باشد. هنگامی که به فکر استفاده بخار بجای آب افتادند بر کسی معلوم نیست، اما می‌باید استفاده از حمام بخار از خیلی پیش معمول بوده باشد. در هر نقطه‌ای از فنلاند حمام‌های سونا وجود داشت و برخی از آنها بیشتر از دو هزار سال قدمت دارد.

ممکن است حمام سونا خیلی بزرگ و دارای اطاق‌های تعویض لباس، محل اصلاح سرو صورت باشد ولی خیلی ساده یا حمام خانه خیلی استادانه ساخته شده باشد. فکر استفاده از حمام در هر جا تقریباً وجود داشته است. یک سکو با رخنه‌هائی میان تخته پوش‌ها و الوارها که حدود ۴ با از کف بلندتر است. سال‌ها پیش یک توده سنگ گذاشته می‌شد و چون سنگ‌ها گرم می‌گشت برای استحمام داخل می‌شدند. بعدها سنگ‌ها با یک منقل یا چراغ خوراک پزی باز گرم می‌شد. استحمام کننده روی سکو می‌رفت و کس دیگر آب سرد را روی سنگ‌ها می‌ریخت. یا به منقل می‌دمید. آب تبدیل به بخار می‌شد و اطراف و قسمت‌های بالا را فرا می‌گرفت این عمل ممکن است دو یا سه بار انجام شود و هر بار باید آنجا تمیز از آلودگی‌ها شود. در حمام سونا اعصاب و عضلات استحمام کننده آرام یافته و شخص دستخوش شادمانی و آرامش می‌گردد.