یادداشتی کوتاه و مقدماتی، پیرامونِ تفاوتِ عارف و فیلسوف در روشِ شناختِ خداوند

تفاوت عارف و فیلسوف چیست؟

سوال:

تفاوت عارف و فیلسوف چیست؟

* عارف (در معنای عام) = کسی است که از مرحله ی گناهان کبیره و صغیره فارغ شده و با انجام و تداوم واجبات و کسب معارف عمیق تر به شناختی عمیقتر از حقیقت = خدا دست می یابد...

* فیلسوف (در معنای عام) = کسی است که: با شناخت موجودات آنگونه که حقیقتا هستند در پی شناخت کامل هستی است.

* فیلسوف الهی (حکیم الهی در معنای خاص): کسی است که: علاوه بر شناخت آزاداندیشانه ی هستی و موجوداتِ عوالم بی انتهای هستی، مثل عارف در پی پاک ساختن نفس خویش هم هست و مثل عارف طی طریق می کند.

لذا در نزدِ حکمایی نظیر:

صدرا (در مقدمه اثر بی نظیری چون، اسفار اربعه، ص ۱۲ می نویسد: فابداُ یا حبیبی قبل قرائهٔ هذا الکتاب، بتزکیهٔ نفسک عن هواها قد افلح من زکاها و قد خاب من دساها...)

و علامه حسن زاده آملی (در آثاری نظیر: گفتگو)

و استاد دینانی (در آثاری نظیر: دفتر عقل و آیت عشق)

و معدودی دیگر از حکما،

فیلسوف و عارف یکی هستند.

* چنانکه ملاحظه کردید، عارف در نظرِ گروه فوق، با عارف مشهور بین مردم و اغلب فقهاء تفاوتی کلیدی دارد...

* عارف از نظر مردم و مشهور بین علماء: عارف کسی است که صرفا با روش سلوک و شهود نسبت به خداوند شناخت حاصل می کند و نه با علوم عقلی و نقلی...

* عارف از نظر استاد دینانی و معدودی از دیگران: کسی است که خداوند را روشمند و با اصول و قائده و همچنین با استفاده از علوم عقلی و نقلی، می شناسد و نه با سلوک و شهودِ صرف؛ پس عارف و فیلسوف، یکی هستند نه دو تا...

* هماهنطور که می بینید اگه همه با این دیدگاه که کمی شرح دادم، به عارف و فیلسوف (حکیم الهی) بنگرند، آنها را دو گونه نخواهند پنداشت!!!

مجدالدین جلیلی