ضرورت آموزش مهارت های زندگی به نوجوانان

همزمان با رشد جسمانی و روانی, انتظار جامعه و خانواده نیز از فرد نوجوان و جوان افزایش می یابد به طوری كه آنها می پذیرند به سبب زندگی اجتماعی, بخشی از تمایلات خود را محدود كنند و در چارچوب هنجارهای اجتماعی و گروهی قرار گیرند

كنارآمدن با فشارهای زندگی و كسب مهارت‌های فردی و اجتماعی، همواره بخشی از واقعیت زندگی انسان بوده كه در ادوار متفاوت زندگی او به اشكال گوناگون تجلی یافته است.

در دوره كودكی، تعارض‌ها جلوه چندانی ندارند، اما با افزایش سن و هنگام مواجهه با دشواری‌های ویژه سنین نوجوانی و جوانی، كشمكش‌های درونی و محیطی بیشتر تظاهر پیدا می‌كنند.

همزمان با رشد جسمانی و روانی، انتظار جامعه و خانواده نیز از فرد نوجوان و جوان افزایش می‌یابد به طوری كه آنها می‌پذیرند به سبب زندگی اجتماعی، بخشی از تمایلات خود را محدود كنند و در چارچوب هنجارهای اجتماعی و گروهی قرار گیرند.

در این راستا نوجوانان و جوانانی كه شیوه‌های صحیح رفتاری را فرا نگرفته باشند و مهارت‌های لازم را در جهت تطبیق خود با خانواده و جامعه نیاموخته باشند، با آسیب‌های جدی و متعدی روبه‌رو خواهند شد و در صورتی كه رفتارهای ضداجتماعی در آنها شكل گرفته و از خود واكنش‌های منفی بروز دهند، آسیب‌های روان‌شناختی در شخص و انحرافات و ناهنجاری‌هایی را در جامعه سبب خواهند شد.

متاسفانه افراد یك جامعه همواره در مسیر بهنجار رشد روانی و اجتماعی قرار نمی‌گیرند و به دلایل گوناگون، تعداد زیادی از نوجوانان و جوانان، توان دریافت محرك‌های بیرونی و ایجاد توازن بین محرك‌ها و انگیزه‌های درونی خود را ندارند و بدین ترتیب رشد موزون و همه‌جانبه كه هدف اصلی تعالی انسان به طور كامل و نسبی است، تحقق نمی‌یابد. در این میان هر چه جامعه پیچیده‌تر و ارتباطات بین فردی و اجتماعی وسیع‌تر گردد، تعارض‌های درونی و محیطی بیشتر شده كه به سرگشتگی و آشفتگی در افراد بی‌توان می‌انجامد.

اعتیاد به سیگار، الكل و مواد مخدر، پناه بردن به انواع داروهای اعصاب و روان، رفتارهای متنوع و پیچیده جامعه ستیزانه و انواع اختلالات رفتاری، روانی و عاطفی محصولات چنین فرآیندی است.

آموزش مهارت‌های زندگی (life skills) با اهداف تعمیق باورها و رفتارهای دینی شامل اعتقادات، عبادات و احكام اسلامی– تقویت مهارت‌های اجتماعی زندگی و جامعه‌پذیر كردن نوجوانان و جوانان (مسئولیت‌پذیری، مشاركت‌جویی، سازگاری و غیره...) تقویت مهارت‌های زندگی فردی (تصمیم‌گیری، خلاقیت و تصمیم‌گیری، پژوهشگری و...) تقویت روحیه علاقمندشدن به جلوه‌های هستی، طبیعت و محیط‌زیست توام با گسترش شادابی و نشاط در زندگی افراد، امروزه مورد تاكید صاحبنظران تعلیم و تربیت نوجوانان و جوانان است. چنانچه آنها به این مهارت‌ها منجر شوند، از بسیاری نابسامانی‌ها و انحرافات به دور خواهند بود.

روانشناسان این مهارت‌ها را در عمل و براساس برنامه‌ریزی‌های پژوهشی مدنظر قرار داده و برای اثبات آن تعالیم الهی شواهد عینی ارائه كرده‌اند. آنان به این نتیجه رسیده‌اند كه بسیاری از اختلالات و آسیب‌ها، در ناتوانی برخی نوجوانان و جوانان در تحلیل خود و موقعیت خود ریشه دارند.

حال كه نمی‌توان مانع تغییرات و پیچیدگی‌های جامعه و گسترش روابط اجتماعی و بین‌فردی افراد شد، راهی جز آماده كردن نسل نوخواسته برای روبه‌رو شدن با موقعیت‌های دشوار زندگی جدید باقی نمی‌ماند و با این استدلال آموزش مهارت‌های زندگی با حمایت سازمان‌های ملی و بین‌المللی برای پیشگیری نوجوانان و جوانان از بیماری‌های روانی و كج‌روی‌های اجتماعی در سراسر جهان در سطح مدارس آغاز شده است.

بروز مشكلات رفتاری و اختلالات روانی، مداخله مستقیم و فوری را ضروری می‌سازد كه در این شرایط مداخله عبارت است از افزایش قدرت سازگاری افراد، بالا بردن ظرفیت‌های اجتماعی و فردی آنان در برنامه‌های اصلاحی، كه هدف آن ارتقای ظرفیت روان‌شناختی نوجوانان و جوانان است. این امر مهم و ضروری از طریق آموزش مهارت‌های زندگی جامه عمل می‌پوشد.

صابر محمدی