آقا حسین محقق خوانساری

جنسیت: مرد
نام پدر: جمال‌الدین محمد بن حسین
تولد و وفات: (۱۰۱۶ -۱۰۹۸/۱۰۹۹) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: عالم امامی ، فقیه ، اصولی ، رجالی ، محدث ، متکلم ، مدرس …

جنسیت: مرد
نام پدر: جمال‌الدین محمد بن حسین
تولد و وفات: (۱۰۱۶ -۱۰۹۸/۱۰۹۹) قمری
محل تولد: مشخص نیست.
شهرت علمی و فرهنگی: عالم امامی ، فقیه ، اصولی ، رجالی ، محدث ، متکلم ، مدرس ، محقق و شاعر
وی جامع منقول و معقول بود و به جهت تدریس در هر یک از این علوم به استاد الکل فی‌الکل معروف شد. چون پدر و پسرش هر دو جمال‌الدین نام داشتند. ملقب به ذوالجمالین شد. اصل او از خوانسار است. در نوجوانی برای کسب علوم به اصفهان رفت و در مدرسهٔ خواجه ملک نزدیک مدرسهٔ شیخ لطف‌الله مشغول تحصیل شد. او علوم منقول و معقول را از میرفندرسکی و ملا محمدتقی مجلسی و خلیفهٔ‌السلطان و محقق سبزواری و دیگر علماء فراگرفت و به مقام علمی بالائی رسید. او به تیزهوشی و سرعت انتقال معروف بود و مشکلات علمی را با اندکی تأمل حل می‌نمود. فرزندانش ، آقاجمال خوانساری و آقا رضی خوانساری ، و سید نعمت‌الله جزایری و شیخ جعفر قاضی ، و ملا میرزا شیروانی و ملامحمد سراب تنکابنی و عده‌ای دیکگر از شاگردان او بودند. ریاست علمی و مذهبی زمانش بدو منتهی می‌شد و وی پناه‌گاه فقرا و مساکین بود. در شعر طبعی روان داشت و شعر و نثرش به عربی و فارسی مشهور است. در اصفهان درگذشت و در قبرستان تخت فولاد نزدیک مقبرهٔ بابارکن‌الدین دفن شد. شاه‌سلیمان صفوی مقبره‌ای برایش بنا کرد که پس از دفن شدن فرزندانش در کنارش ، به تکیهٔ خوانساری‌ها معروف شد. از آثارش: ترجمهٔ قرآن؛ تفسیر "سورهٔ‌الفاتحهٔ"؛ ترجمهٔ "صحیفهٔ‌السجادیهٔ"؛ "مشارق‌الشموس" ، در شرح "الدروس" شهید اول؛ "تواریخ و فیات‌العلماء"؛ "الجبر و الاختیار"؛ حاشیه بر "شرح جدید التجرید" قوشچی؛ حاشیه بر "شرح‌الاشارات" خواجه نصیر طوسی؛ حاشیه بر "شرح لمعه؛ حاشیه بر "محاکمات" قطب‌الدین رازی؛ حاشیه بر "معالم‌الاصول"؛ شرح "کافیه" ابن حاجب؛ شرح "هیئت" قوشچی؛ رساله در "مقدمهٔ الدماجب"؛ رساله‌هائی در شبهات متفرقه ، از جمله: "شبههٔ‌الایمان و الکفر" ، "شبههٔ‌الطفرهٔ" و "شبههٔ الاستلزام"؛ "دیوان" شعر.