چگونه بر مشكلات و موانع ساخت داخل فایق آییم

علیرغم وجود تواناییها و امكانات فراوان برای تحقیق و پژوهش امور ساخت تجهیزات و كالاهای مورد نیاز, جامعه همواره درگیر مشكلات اساسی بوده است كه عمدتا ناشی از ساختار متغیر اقتصادی و وجود نداشتن یك راهبرد مدون تولیدی و صنعتی است

علیرغم وجود تواناییها و امكانات فراوان برای تحقیق و پژوهش امور ساخت تجهیزات و كالاهای مورد نیاز، جامعه همواره درگیر مشكلات اساسی بوده است كه عمدتا ناشی از ساختار متغیر اقتصادی و وجود نداشتن یك راهبرد مدون تولیدی و صنعتی است.

در این تحقیق قصد داریم كه با بیان مشكلات و موانع پژوهش در موضوع ساختداخل در شركتهای برق منطقهای و شركتهای تابعه، توجه مجموعه را به لزوم كاهش واحدهای موازی و تكراری در یك زمینه و تعیین نقاط كور اولویتهای كاری و همچنین تأكیدبر وجود واحدهای هماهنگكننده با اختیارات كافی معطوف كنیم.

شاید علاقه‌مندی و خشنودی از ساخت ابزار و كالا از مهمترین ویژگیهایی است كه میتوان به آن اشاره كرد. چرا كه زیباترین نتیجه و محصول نهایی فعالیتهای انسان را در یك برهه زمانی میتوان با ساخت به نمایش گذارد. از دیگر ویژگیهای امور ساخت، قابل مشاهده و سنجش بودن آن است. بنابراین راه پیشرفت و كاهش اشتباه در آن، باز و نهایتاَ اعمال تدبیر و خلق نوآوری در آن میسر و ممكن است. لذا راه رسیدن به مرحله مطلوب، شناخت كافی موضوع و سنجش عملكردها و سوابقی است كه در این راه وجود دارد. شركتهای برق منطقهای و شماری از شركتهای اقماری وابسته به وزارت نیرو بخصوص در پنج سال گذشته، تجارب بسیار ارزنده ای در زمینه ساخت داخل، كسب كردهاند، بدیهی است دوران هشت سال دفاع مقدس و شرایط خاص سیاسی و اقتصادی در سالهای بعد از انقلاب اسلامی باعث شده تا زمینه استقلال و خودكفایی در محور ساخت و تولید كالاهای مورد نیاز كشور بیشتر از گذشته فراهم شود.

برای رسیدن به منظور اصلی یعنی یافتن راه حلهای عملی برای حل مشكلات و موانع موجود ساخت در وزارت نیرو، بحث در هفت محور، طرح میشود و در پایان به نتیجهگیری و بیان راه حل مشكلات خواهیم پرداخت .

●تغییر در سیاستگذاریهای اقتصادی كشور

جهت گیری دولت جمهوری اسلامی به سمت خصوصی سازی صنایع از سالهای۱۳۶۸ تاكنون مهمترین عامل لزوم توجه بهساخت داخل بوده است كه وزارت نیرو و به ویژه شركت برق منطقه ای خراسان تجارب بسیار ارزنده ای در این موضوع دارد كه میتوان نتایج آن را ملاك برنامه ریزی های آتی این امور دانست. اگر سالهای قبل از۱۳۶۸ را به خاطر آوریم انتظار تولید و ساخت كالاها تنها در سایه ارزهای دولتی و ارزان قیمت، مقدور بود چرا كه تنها در شرایطی كالاهای ساخت داخل می توانست مورد استفاده واقع شود كه از یارانه های ارزی دولتی (هفت تومانی، ۴۲ تومانی صادراتی، ۶۰ تومانی رقابتی) بهره مند شوند بدیهی است كه در آن صورت كاهش قیمت تمام شده تنها ملاك یك رقابت آزاد نبود و انگیزه های قوی برای افزایش كیفیت كالاها و كاهش هزینه های سربار تولید وجود نداشت و نهایتاَ سیستم اقتصادی كشور تصمیم به حذف یارانه های ارزی می گیرد. گرچه این تصمیم در كوتاه مدت میتوانست باعث به وجود آمدن ركود در بعضی از صنایع متوسط و كوچك شود (منابع متوسط به صنابعی اطلاق می شود كه دارای فنآوری پیشرفته نبوده و سرمایه گذاری آن كمتر از ۲۰۰ میلیون تومان و بیشتر از ۵۰ میلیون تومان باشد و صنایع كوچك، صنایعی است كه دارای فن آوری ساده ای بوده و سرمایه گذاری آن كمتر از۵۰ میلیون و بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد). لذا در مجموع باعث استحكام صنایع كیفی در كشور و بهترین الگو برای سیاست توسعه صادرات در كشور است .

●اولویتهای سرمایه گذاری تولید

یكی از مهمترین محورهای توسعه اقتصادی و صنعتی، تدوین اهداف رشد و توسعه و تعیین اولویتهای سرمایه گذاری است كه این موضوع به طور جدی از سال ۱۳۶۸ به بعد در كانون بحثها و گفت وگوهای مسؤولان قرار گرفته و هنوز به طور روشن و دقیق، اینكار صورت نگرفته است. وزارت نیرو از جمله وزارتخانههایی است كه در آن، بحث اولویتهای سرمایه گذاری در ساخت تجهیزات و كالاهای متعدد مورد نیاز دارای اهمیت بالایی است. بررسی آمار و اطلاعات موجود نشان می دهد كه رشد فن آوری و افزایش تولید نیز به نوبه خود با سرمایه گذاری در امر تحقیق و توسعه، رابطه مستقیم دارد.

۱)صنایع كاغذ و چاپ

۲) صنایع نفت

۳) صنایع فولاد

۴) صنایع لاستیك

۵) صنایع شیشهای

۶) صنایع برق و الكترونیك

۷) صنایع ساخت ماشین آلات

۸) صنایع ماشین ابزار

ملاحظه می شود كه میزان صرف هزینه تحقیق و توسعه در صنایع برق و الكترونیك و سپس ساخت ماشین آلات در مقایسه با دیگرصنایع در سطح بالاتر قرار گرفته است. بنابراین میزان اهمیت تحقیق و پژوهش در زمینه صنایع برق و الكترونیك كاملا روشن است و لذا برای جلوگیری از دوباره كاریها و استفاده از نتایج سرمایه گذاریهای انجام شده در زمینه های مختلف علمی و فنی و پیشرفتهای حاصل در زمینه كامپیوتر و ارتباطات لازم است كه سازماندهی اطلاعات علمی و فنی و اطلاع رسانی در این زمینه جایگاه خاص خود را در راهبرد توسعه كشورهای مختلف پیدا كرده و سرمایه های سنگینی را به خود

اختصاص دهد. لذا در تعیین اولویتهای سرمایه گذاری، بدون شك لازم است با بهره گیری از تجارب كشورهای توسعه یافته، امكانات مادی و تواناییهای نیروی انسانی متخصص در زمینه تولید و ساخت داخل و استفاده از ابزارهای مناسب و شناخت كافی از اولویتهای سرمایه گذاری در بخش تولید، سه محور را مدنظر قرارداد:

۱- بهبودهای كیفی و كمی جدید در فنآوری ساخت

۲- استفاده از تجارب سیستم تعمیر و نگهداری و توجه خاص به مهارتهای علمی و مهندسی

۳- بررسی نوسانات قیمت در موضوع مورد نظر .پس از توجه به محورهای فوق و شناخت كافی برای تعیین اولویتهای سرمایه گذاری در تولید و ساخت باید نسبت به مراحل و فرایند كار از نقطه طراحی تا نقطه تولید و انطباق آن با شرایط موجود جامعه، توجه جدی شود به هر حال تغییر و تحول در اندك زمان، حاصل نمیشود و دستیابی به صنعتی ریشه دار و صحیح نیاز به پشتیبانی همه جانبه فعالیتهای مراحل مختلف ابداع تا توسعه و تولید صنعتی دارد و بررسی مجرد پدیده ها نمی تواند جوابگوی مناسبی برای خواستارهای جامعه باشد.

●عدم اجرای دستاوردهای پژوهشی در امور ساخت :

همانطور كه اشاره شد همه مراحل طرح،شامل تطبیق و اصلاح، توسعه و تولید تجاری، تولید صنعتی، امكانسنجی تولید و شناخت منابع و طراحی باید با هم در نظرگرفته شود. چه بسا كه توقف در هریك از مراحل تكوینی پنج گانه فوق چه در روش كارو آیین نامه ها و چه در اجرای قوانین، باعث كندی كارها و دلسردیهای بعدی شود. بارها دیده شده است كه مبتكری بدون اطلاع از دیگر فعالیتهای پژوهشی، طرحی را پیشنهاد میدهد و اندیشههای درازی در سر میپروراند و عدهای فقط با جمله ابتكار جدیدی نیست و یا طرح، تكراری است بهتمام اندیشه هایش قفل میزنند .

در مواردی هم كه تمام مراحل، طی میشود و كالایی با كیفیت، ساخته میشود، چون سیستمی كارا وجود ندارد، نتیجه كار، قبل از تولید، دچار مشكل میشود كه دلایل مختلفی از جمله روشن نبودن حقوق محقق،نقص در قانون ثبت اختراعات، تشریفات زیاداداری، مشكلات و ضعفهای مدیریتی و محققان باعث توقف كامل و فراموشی فعالیت انجام شده، میشود. برای حل این مشكل باید دو عنصر تصمیم گیر، اصلاح شوند:

۱- موقعیت محقق و ابزار تصمیمگیری به بهترین نحو، مهیا شود

۲- زمینه رشد مناسبی برای سرمایهگذاری در پژوهش وجود داشته باشد (هر پژوهشیلااقل یك مشتری جدی داشته باشد)چنانچه میبینم كه پژوهشی پس از انجام، قابل استفاده نمیشود یكی از دلایل مهم آن، عدم انطباق آن با نیازهاست.

منابع:

۱- تحقیق و توسعه ـ ۱۳۶۸ـ وزارت فرهنگ وآموزش عالی

۲- گزارش ملی تحقیقات ـ۱۳۷۳ـ شورای پژوهشهای علمی كشور

۳- رهیافت شماره ۱۵ـ۱۳۷۶

۴- بانك اطلاعات دبیرخانه شورای تحقیقات ـ۱۳۷۶ـ وزارت نیرو

- نشانی مؤلفان نوشتار: شركت برق منطقه ای خراسان

مهندس محمدعلی ولیداد - مهندس مجید هاشمیان

---