لزوم نگاه جامع و سیاست گذارانه به صنعت مخابرات

هرچند صنعت موجود مخابرات کشور, دچار مشکلات فوری و کوتاه مدت زیادی است و دست اندکاران صنعت از روش های مختلف همچون همایش و غیره پیگیر مطالبات خود هستند, اما به موازات پرداختن به مشکلات فوریتی, باید نگاه سیاست گذارانه و جامعی نیز به صنعت مخابرات داشته باشیم

هرچند صنعت موجود مخابرات کشور، دچار مشکلات فوری و کوتاه مدت زیادی است و دست‌اندکاران صنعت از روش‌های مختلف همچون همایش و غیره پیگیر مطالبات خود هستند،‌ اما به موازات پرداختن به مشکلات فوریتی، باید نگاه سیاست‌گذارانه و جامعی نیز به صنعت مخابرات داشته باشیم تا ببینیم که اساساً این صنعت در میان مجموعه صنایع کشور، چه جایگاهی می‌تواند داشته باشد و چشم‌اندازهای آینده آن چیست و آیا بخش‌هایی از آن می‌تواند به عنوان یک صنعت اولویت‌دار در کشور مطرح شود یا خیر؟

گروه مخابرات و ارتباطات ایتان با انجام نظرسنجی در زمینه جایگاه صنعت مخابرات در استراتژی صنعتی کشور، به بررسی این موضوع پرداخته و نتایج به دست آمده را به صورت جداگانه در سایت شبکه‌ تحلیل‌گران تکنولوژی ایران به آدرس www. ITANetwork . org منتشر کرده و خواهد کرد. بنا به اهمیت موضوع، متن زیر که برگرفته از نظرات کارشناسان و دست‌اندرکاران صنعت مخابرات کشور می‌باشد و می‌تواند در تدوین سند ملی استراتژی صنعتی کشور مورد استفاده قرار گیرد، ارائه می‌گردد:

الف) بازار جهانی و رقابت شدید شرکت‌های بزرگ بین‌المللی:

سرمایه‌گذاری انجام شده در سال ۱۹۹۹ در صنعت مخابرات ۱۸۹ میلیارد دلار و درآمد حاصل در همین سال، ۸۴۲ میلیارد دلار بوده است. صادرات چند کشور در حال توسعه به این ترتیب است: اندونزی در سال ۱۹۹۵ حدود ۸۶ میلیون دلار و در سال ۱۹۹۹ حدود ۱۴۹ میلیون دلار، فیلیپین در سال ۱۹۹۵ حدود ۳۹۱ میلیون دلار و در سال ۱۹۹۹ حدود ۵۹۴ میلیون دلار، تایلند در سال‌های مذکور به ترتیب ۵۷۳ میلیون دلار و ۸۴۶ میلیون دلار صادرات داشته‌اند. البته نباید از نظر دور داشت که قسمت عمده این صادرات به بازار آمریکا بوده است و این نشان می‌دهد که آنچه در این کشورها ساخته شده، در واقع بخش‌هایی از تجهیزات با تکنولوژی‌ برتر (High - Tech) است که در آمریکا ساخته می‌شوند. در مورد بازار جهانی صنعت مخابرات باید به نکات زیر توجه نمود:

۱- نکته قابل توجه آنکه بازار جهانی در انحصار شرکت‌های بزرگ است و ابعاد این شرکت‌ها با شرکت‌های موجود ایرانی قابل مقایسه نیست. مثلاً بزرگ‌ترین شرکت‌های خصوصی داخلی ۵۵۰ نفر پرسنل دارد، در حالیکه شرکتی مانند آلکاتل، ۵۰۰ هزار نفر پرسنل دارد. بنابراین در مورد قابلیت رقابت شرکت‌های داخلی با شرکت‌های با ۲۰ سال قدمت و یک مارک شناخته شده در سطح جهان باید بررسی کامل‌تری صورت گیرد. در این زمینه راه حل joint می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. حتی در کشورهای پیشرفته نیز آرزوی اغلب شرکت‌های Startup که به تکنولوژی‌های تازه‌ای دست یافته‌اند، خریداری شدن توسط شرکت‌های بزرگ و بهره‌مندی از بازار جهانی این شرکت‌ها است.

۲- آمریکا در بسیاری از زمینه‌های این تکنولوژی حرف اول را می‌زند و تنها در زمینه‌هایی مانند تلفن همراه و مخابرات سیار است که اروپا بر آمریکا پیشی گرفته است. لذا مباحث سیاسی نیز در این صنعت تعیین کننده خواهد بود.

۳- در سال‌های گذشته به علت رشد بیش از حد صنعت مخابرات در سال‌های اولیه، عرضهٔ تجهیزات مخابراتی در جهان بر تقاضا بسیار پیشی گرفته و قیمت‌ها به شدت کاهش یافته است. در نتیجه بسیاری از شرکت‌های مخابراتی دنیا دچار رکود شده و به تعدیل شدید نیرو پرداخته‌اند یا دچار ورشکستگی شده‌اند. با این اوصاف این شرکت‌ها به شدت به دنبال بازارهای تازه هستند.

۴- صادرات اندکی که صنعت مخابرات کشورمان به کشورهایی مانند سودان، عراق، افغانستان و عربستان سعودی داشته است، در اکثر موارد ناشی از شرایط خاص سیاسی طرف مقابل، ملاحظات ویژهٔ غیرتکنولوژیک یا کوچک بودن بازار آن بوده است که سبب عدم حضور شرکت‌های بزرگ مخابراتی جهان شده است.

۵- باید توجه داشت که بازار داخلی به خصوص در زمینه‌های پیشرفته‌تر، کوچک‌تر از آن است که حتی مقدمات حضور در بازار جهانی را فراهم نماید و تنها در محصولاتی با تکنولوژی‌ متوسط مانند سوئیچ‌های مخابراتی و کابل‌های سیمی و نوری بازار قابل توجه داخلی وجود دارد. در میان کشورهای صادرکننده محصولات مخابراتی، تنها کشورهایی مانند چین و هند با بهره‌بردن از بازار ملی به بازار جهانی راه یافته‌اند که این مساله هم با توجه به بازار بسیار گسترده ملی این کشورها بوده است.

ب) بازار و ظرفیت‌های داخلی:

هرچند در زمینهٔ‌ بازار و ظرفیت‌های داخلی، متاسفانه آمار دقیقی منتشر نشده است ولی براساس آنچه کارشناسان صنعت مخابرات بیان می‌کنند، ارزش بازار داخلی مخابرات، حدود یک میلیارد دلار می‌باشد که این رقم هم صنعت و هم خدمات را شامل می‌شود.

به اعتقاد این صاحبنظران، شرکت مخابرات حدود ۵۰۰ میلیون دلار از این بازار را خود تأمین می‌کند و سایر پیمانکاران، تولیدکنندگان تجهیزات، شرکت‌های مهندسی و بخش‌های خدماتی، تنها در نیم دیگر بازار می‌توانند محصولات و خدمات خود را ارائه دهند.

سرماریه‌گذاری ملی در بخش مخابرات، حدود ۶۵۰ میلیون دلار است که از این میان، سرمایه‌گذاری انجام شده توسط بخش خصوصی در حدود ۱۲۰ میلیون دلار است و بزرگ‌ترین شرکت خصوصی مخابراتی، بالغ بر ۱۰ میلیون دلار سرمایه‌گذاری کرده است.

اگرچه برای به دست آوردن رقم دقیق‌تری از ارزش بازار مخابرات کشور، نیاز به مطالعه و گمانه‌زنی‌های بیشتر می‌باشد، اما ارقام فوق تا حدود زیادی می‌تواند میزان اهمیت و جایگاه این صنعت را در میان دیگر صنایع مشخص کند.

در مخابرات در بخش تولید نزدیک به ۲۰ هزار نفر و در بخش خدمات ۶۵ هزار نفر اشتغال دارند که البته در بخش دولتی میزان نیروی به کار گرفته شده بسیار بالاتر از استانداردهای جهانی است. در بخش خصوصی، در بزرگ‌ترین شرکت خصوصی ایران، میزان اشتغال ۵۵۰ نفر است که از این تعداد ۱۳۰ نفر مهندس می‌باشند.

در تهیه تجهیزاتی مانند سوئیچ، دکل، آنتن، فیدر، کنکتورهای مختلف، MDF، DDF، CDF، کابل مسی، کابل نوری و کواکسیال، بخشی از تجهیزات رادیویی و بخشی از تجهیزات لاین و ماکس نوری، سیستم‌های تغذیه و نیرو (مثل رکتی فایر، تابلوهای برق، UPS، باطری و دیزل ژنراتور) قابلیت تولید در کشور وجود دارد که حدود ۶۰ درصد بازار داخلی را شامل می‌شود.

---