درباره تاثیر تلویزیون بر کودکان بیشتر بدانید

«بخواب دیگه, دیروقته», «بیا عقب تر, چشمات ضعیف می شه», «تو مشقاتو نوشتی داری کارتون می بینی » این جملات را در خیلی از خانه ها می شنوید بچه ها عاشق تلویزیون هستند بعضی از آن ها را هیچوقت نمی توان از جعبه جادویی جدا کرد

«بخواب دیگه، دیروقته»، «بیا عقب‌تر، چشمات ضعیف می‌شه»، «تو مشقاتو نوشتی داری کارتون می‌بینی؟» این جملات را در خیلی از خانه‌ها می‌شنوید. بچه‌ها عاشق تلویزیون هستند. بعضی از آن‌ها را هیچوقت نمی‌توان از جعبه جادویی جدا کرد.

مخصوصا حالا که فصل درس و مدرسه است، علاقه بچه‌ها به تلویزیون و جدا ماندن از درس، خیلی از پدر و مادرها را نگران می‌کند. این‌که تلویزیون چه تاثیری بر بچه‌ها دارد و اصلا این‌که مفید است با مضر، موضوع بحث‌انگیزی است. تلویزیون باید به‌جا و درست برای بچه‌ها استفاده شود. با کمک این مطلب می‌توانید علاقه بچه‌ها آنها به تلویزیون را مدیریت کنید.

بیشتر کودکان مدت‌ها قبل از ورود به مدرسه،با جعبه جادویی آشنا می‌شوند. براساس آمار:

▪ دو سوم نوزادان و کودکان نوپا،به‌طور متوسط دو ساعت در روز تلویزیون می‌بینند.

▪ کودکان زیر ۶ سال به‌طور متوسط دو ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند یا به بازی‌های ویدئویی مشغول هستند.

▪ کودکان و نوجوانان ۱۸ – ۸ ساله حدود ۴ ساعت در روز پای تلویزیون و دو ساعت پای کامپیوتر می‌نشینند.

▪ آکادمی کودکان آمریکا توصیه می‌کند کودکان زیر دو سال اصلا تلویزیون تماشا نکنند و برای کودکان بزرگ‌تر از دو سال نیز تنها یکی دو ساعت تماشای تلویزیون (آن هم برنامه‌های مفید و مختص خود آنها) کافی است.

▪ دو سال اول زندگی، دوره حیاتی رشد مغز کودک است. تلویزیون و سایر رسانه‌ها مانع کنجکاوی، بازی، ارتباط با والدین و تشویق کودکان به یادگیری و رشد فیزیکی و اجتماعی آنها می‌شوند.

▪ وقتی کودکان بزرگتر می‌شوند، تماشای بیش از حد تلویزیون می‌تواند در بازی، مطالعه، انجام تکالیف مدرسه و گذراندن وقت با دوستان و اعضای خانواده اختلال ایجاد کند.

▪ البته تماشای تلویزیون – در حد اعتدال – فوایدی نیز دارد. کودکان پیش دبستانی می‌توانند با تماشای تلویزیون الفبا را بیاموزند،کودکان دوره راهنمایی با حیات وحش و طبیعت آشنا می‌شوند و بزرگ‌ترها نیز از اخبار و وقایع روز مطلع می‌شوند. در این مورد تردیدی وجود ندارد که تلویزیون می‌تواند رسانه‌ای آموزشی و سرگرم‌کننده باشد.

▪ تماشای بیش از حد تلویزیون می‌تواند آسیب‌زا باشد

▪ کودکانی که بیش از ۴ ساعت در روز پای تلویزیون می‌نشینند، دچار اضافه وزن می‌شوند.

▪ کودکانی که رفتارهای خشونت آمیز و برنامه‌های خشن تلویزیونی را می‌بینند،از دنیای پیرامون خود می‌ترسند.

▪ شخصیت‌های تلویزیونی اغلب دست به رفتارهای مخاطره‌آمیز می‌زنند، سیگار می‌کشند و تبعیض بین جنس مذکر و مونث را تبلیغ می‌کنند.

زمانی که صحبت از راه حل به میان می‌آید، افراد صاحب‌نظر در این زمینه به چند گروه تقسیم می‌شوند. درحالی‌که برخی از کارشناسان بر این باورند که تماشای تلویزیون جنبه آموزشی دارد،عده‌ای دیگر می‌گویند بهتر است کودک اصلا تلویزیون نبیند. عده‌ای نیز معتقدند که بهتر است والدین مدت زمان تماشای تلویزیون را کنترل کنند و به کودک یاد بدهند که این تنها یک سرگرمی موقتی است و نباید به این وسیله، از واقعیت فرار کند.

به همین دلیل لازم است مراقب برنامه‌هایی که کودک تماشا می‌کند، باشید و برای او محدودیت قائل شوید تا زیاد پای تلویزیون ننشیند.

● چاقی

کارشناسان سلامت از مدت‌ها پیش متوجه ارتباط تماشای تلویزیون با چاقی مفرط کودکان شده‌اند. تماشای تلویزیون موجب تنبلی و میل کودکان به مصرف تنقلات می‌شود. همچنین ذهن آنها مورد هجوم تبلیغات فراوان تنقلات مضر مانند چیپس و نوشیدنی‌های بی‌خاصیت قرار می‌گیرد. مطالعات نشان می‌دهند که کاهش ساعت تماشای تلویزیون موجب کاهش وزن کودکان می‌شود و شاخص توده بدنی (BMI) آنها را کم می‌کند.

● خشونت

برای اینکه بدانید کودکان تا چه اندازه شاهد خشونت در برنامه‌های تلویزیونی هستند،به این آمار توجه کنید: یک کودک آمریکایی به‌طور متوسط تا سن ۱۸ سالگی،دویست هزار حرکت خشونت‌آمیز را در تلویزیون می‌بیند. کودکان نسبت به خشونت حساس شده و پرخاش‌گر می‌شوند. کودک از خشونت موجود در برنامه‌های تلویزیونی تقلید می‌کند چون آن را روشی سرگرم‌کننده و مؤثر برای رسیدن به خواسته‌های خود می‌داند.

بسیاری از حرکات خشونت‌آمیز فیلم‌ها توسط قهرمانان و آدم‌های خوبی به نمایش گذاشته می‌شوند که کودکان از آنها تقلید می‌کنند. اگرچه والدین به فرزندان خود می‌آموزند که کتک‌کاری،کار خوبی نیست اما تلویزیون می‌گوید اگر آدم خوبی باشید اصلا اشکالی ندارد که دیگران را مورد ضرب‌وشتم قرار دهید. این تناقض،کودکانی را که می‌خواهند خوب و بد را از هم تمیز دهند سردرگم می‌کند. حتی شخصیت‌های منفی فیلم‌ها نیز همیشه مسئولیت و عواقب کارهای بد خود را به‌عهده نمی‌گیرند یا به مجازات نمی‌رسند.

کودکان خردسال از تماشای تصاویر ترسناک و خشونت‌آمیز می‌ترسند. حتی اگر به آنها بگویید این تصاویر واقعی نیستند،آرام نمی‌شوند چون هنوز نمی‌توانند بین خیال و واقعیت فرق بگذارند. مشکلات رفتاری،کابوس و اختلال در خواب از جمله پیامدهای تماشای خشونت در تلویزیون است.

کودکان بزرگ‌تر نیز از تماشای خشونت، ‌خواه در فیلم‌ها و خود در تصاویر واقعی و اخبار، می‌ترسند. منطق و دلیلی که در این سن و سال برای کودکان می‌آورید می‌تواند سودمند باشد، بنابراین مهم است که با آنها روراست باشید تا ترس‌شان بریزد. همچنین اجازه ندهید کودکان برنامه‌های ترسناک را تماشا کنند.

● رفتارهای مخاطره آمیز

تلویزیون سرشار از برنامه‌ها و آگهی‌های بازرگانی است که رفتارهای خطرناک را تبلیغ می‌کند و آنها را سرگرم‌کننده و هیجان انگیز جلوه می‌دهد. اغلب هیچ صحبتی از عواقب رفتارهای خطرناکی مانند استعمال دخانیات،مصرف مواد‌مخدر و غیره به میان نمی‌آید. مطالعات نشان می‌دهند نوجوانانی که چنین رفتارهایی را در تلویزیون می‌بینند،خیلی زودتر از همسالان خود مرتکب خطا می‌شوند.اگرچه تبلیغ سیگار در تلویزیون ممنوع است اما کودکان و نوجوانان در برنامه‌ها و فیلم‌های تلویزیونی شخصیت‌های سیگاری فراوانی را مشاهده می‌کنند و در نتیجه استعمال دخانیات از نظر آنها رفتاری قابل‌قبول جلوه می‌کند. در واقع کودکانی که روزانه بیش از ۵ ساعت تلویزیون تماشا می‌کنند، بیشتر از کودکانی که دو ساعت تلویزیون می‌بینند به کشیدن سیگار تمایل نشان می‌دهند. (در ایران خوشبختانه کشیدن سیگار کمتر به نمایش در می‌آید.)

● تبلیغات

براساس آمار، کودکان آمریکایی سالانه ۴۰هزار آگهی بازرگانی (از تنقلات و اسباب بازی گرفته تا کارتون) می‌بینند و تمام این تبلیغات برای آنها ایده آل و مطلوب به‌نظر می‌رسد،انگار که باید تمام این چیزها را داشته باشند. تبلیغات معمولا بسیار بهتر از واقعیت به‌نظر می‌رسند.

بیشتر کودکان زیر هشت سال معمولا متوجه این واقعیت نمی‌شوند که تبلیغات برای فروش رفتن کالا هستند. کودکان زیر ۶سال هم نمی‌توانند نیت و منظور یک آگهی بازرگانی را درک کنند،مخصوصا اگر شخصیت مورد علاقه آنها در آن حضور داشته باشد. حتی به کودکان بزرگ‌تر هم باید گاهی یادآوری کرد که هدف از تبلیغات چیست.

البته دور کردن کودکان از تمام پیام‌های تبلیغاتی غیرممکن است. شاید تلویزیون را خاموش کرده یا مدت زمان تماشای آن را کم کنید اما باز هم کودکان این پیام‌های بازرگانی را خواهند دید.

کاری که شما باید بکنید این است که به کودک خود یاد بدهید با صحبت کردن درباره محصولات تبلیغاتی به یک مصرف‌کننده مقتصد و صرفه‌جو تبدیل شود. از کودک، سؤالاتی بپرسید که ذهن او را تحریک کند،مثلا: از چه چیز این محصول خوشت می‌آید؟ فکر می‌کنی واقعا به همان خوبی است که در تلویزیون نشان می‌دهد؟ فکر می‌کنی این خوراکی سالم است؟

وقتی کودک درباره تبلیغ موردنظر از شما سؤالی می‌پرسد جواب او را بدهید و بگویید که هدف از پخش این تبلیغات این است که مردم چیزهایی را بخرند که واقعا به آنها نیازی ندارند. بگویید این تبلیغات باعث می‌شوند ما فکر کنیم اگر فلان کالا را داشته باشیم خوشحال و شاد می‌شویم. گفت‌وگو با کودکان درباره واقعیت موجود می‌تواند آنها را به فکر فرو ببرد.

● آموزش عادت‌های خوب تلویزیونی

در این قسمت چند روش کاربردی آورده شده که به وسیله آنها می‌توانید اوقات تماشای تلویزیون را سودمند کنید:

▪ ساعات تماشای تلویزیون را محدود کنید.

▪ اتاق تلویزیون را با وسایل غیررسانه‌ای و سرگرم‌کننده دیگر مانند کتاب،مجله،اسباب بازی،جدول،بازی‌های فکری و غیره پر کنید تا کودک تشویق شود به‌جای تماشای تلویزیون،کار دیگری انجام دهد.

▪ تلویزیون را از اتاق خواب کودک خارج کنید.

▪ هنگام صرف غذا تلویزیون را خاموش کنید.

▪ اجازه ندهید کودک هنگام انجام تکالیف مدرسه تلویزیون تماشا کند.

▪ تلویزیون را به‌عنوان پاداش و جایزه – نه حق او - به کودک معرفی کنید. برای تماشای تلویزیون قانون وضع کنید،مثلا کودک زمانی اجازه دارد تلویزیون تماشا کند که تکالیف مدرسه‌اش را انجام داده باشد.

▪ یک روز در هفته تلویزیون را قدغن کنید. تکالیف مدرسه،فعالیت‌های ورزشی و مسئولیت‌های شغلی اجازه نمی‌دهند که افراد خانواده در طول هفته دور هم جمع شوند. برنامه‌های تلویزیونی را در طول هفته ضبط کنید یا در پایان هفته زمانی را به تماشای تلویزیون اختصاص دهید تا وقت بیشتری برای صرف غذا،بازی کردن،تحرک و مطالعه با یکدیگر داشته باشید.

▪ با کم کردن ساعات تماشای تلویزیون،خودتان نیز الگوی خوبی برای کودک باشید.

▪ پیشاپیش برنامه‌های تلویزیونی و ساعت پخش آنها را کنترل کنید و به‌دنبال برنامه‌هایی باشید که تمام اعضای خانواده می‌توانند با هم آنها را ببینند. برنامه‌هایی را انتخاب کنید که علاقه همگان را به سرگرمی و آموزش جلب می‌کند.

▪ قبل از اینکه کودک پای برنامه‌ای بنشیند،خودتان آن را چک کنید.

▪ هر هفته برای کل خانواده برنامه‌ای بریزید که همه با آن موافق باشند. سپس این برنامه را در جایی که اعضای خانواده بتوانند آن را ببینند(مثلا روی در یخچال) نصب کنید تا آنها بدانند کدام برنامه در کدام ساعت را می‌توانند تماشا کنند. مطمئن شوید که در ساعات خارج از برنامه، تلویزیون خاموش است.

▪ با هم تلویزیون تماشا کنید. اگر نمی‌توانید همه با هم یک برنامه کامل را ببینید، حداقل ۵ دقیقه اول در کنار کودک باشید و برنامه را چک کنید.

▪ با کودک درباره برنامه‌هایی که اجازه دارد آنها را ببیند صحبت کنید و ارزش‌ها و اعتقادات خانواده را با او در میان بگذارید. اگر برنامه‌ای مورد تایید شما نیست، تلویزیون را خاموش کنید و از کودک سؤالات محرکی مانند – فکر می‌کنی آدم‌ها کار خوبی می‌کنند که با هم دعوا می‌کنند؟ به‌جای دعوا چه کار می‌توانند بکنند؟ اگر تو بودی چه کار می‌کردی؟ نظرت درباره رفتار فلان کودک توی فیلم چیست؟ فکر می‌کنی کار اشتباهی می‌کرد؟ - بپرسید. اگر شخصیت‌های فیلم رفتار نامناسبی دارند یا برای یکدیگر تبعیض قائل می‌شوند،لازم است درباره اهمیت برقراری عدالت با کودک خود صحبت کنید. شما می‌توانید از تلویزیون برای توضیح موقعیت‌های پیچیده کمک بگیرید و احساسات خود را درباره موضوعات سنگین مانند عشق، مواد‌مخدر، سیگار، کار، رفتار و زندگی خانوادگی برای کودک بیان کنید.

▪ با پزشک،معلم‌ها و دیگر والدین درباره روش‌های موجود و برنامه‌های مخصوص کودکان صحبت کنید.

▪ فعالیت‌های دیگری را جایگزین تماشای تلویزیون کنید. اگر کودک شما می‌خواهد تلویزیون ببیند و شما تلویزیون را خاموش می‌کنید، باید در عوض یک بازی فکری را به او پیشنهاد کنید. با او قایم‌موشک بازی کنید، در حیاط بازی کنید،کتاب بخوانید،کاردستی درست کنید یا به موسیقی گوش کنید. در غیاب تلویزیون می‌توان کارهای زیادی انجام داد،پس جعبه جادویی را خاموش کنید و از با هم بودن لذت ببرید.

منبع : مجله شهرزاد