ارجاع به عرف سینماگران

درباره فیلم های بدون پروانه در جشن خانه سینما

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می در دوره جدید، سیاست‌هایی را درباره سینمای ایران در پیش گرفته است که با انتقادهای فراوانی روبه‌رو شده است. این سختگیری‌ها به‌حدی است که برخی از هنرمندان را به این نتیجه رسانده که دست‌هایی بیرون از معاونت سینمایی در کار است. نشانه‌هایی هم برای این گمانه وجود دارد که مهم‌ترینش جلوگیری از نمایش فیلم‌هایی است که در معاونت سینمایی مجوز نمایش گرفته‌اند.

با این حال فرق چندانی ندارد که این سختگیری‌ها نتیجه فشار دست‌هایی از بیرون بر معاونت سینمایی باشد یا نه، خروجی یکی است و نتیجه‌اش توقیف فیلم‌های بسیار است و نارضایتی بسیاری از سینماگران. مروری بر سخنان وزیر ارشاد و دیگر مدیران مربوطه در حوزه سینما نشان می‌دهد که مهم‌ترین استدلا‌ل آنان برای سختگیری بر فیلم‌ها، تصوری است که از عرف دارند. به همین خاطر است که اغلب برای جلوگیری از نمایش فیلمی، توضیح را به <شرایط فعلی> ارجاع می‌دهند و می‌گویند صبر کنید این فیلم برای شرایط فعلی مناسب نیست و گاهی هم به واکنش‌های احتمالی مردمی اشاره می‌کنند. ‌

در واقع وزارت ارشاد کنونی خود را نماینده مردم در تشخیص مناسب یا نامناسب بودن فیلم می‌داند و به جای آنان تصمیم می‌گیرد اما آیا راهی برای رد یا قبول تصمیم‌های وزارت ارشاد وجود دارد؟ آیا وقتی از واکنش‌های احتمالی مردم سخن می‌گویند می‌توان این تصمیم را به آزمون گذاشت؟ مساله اصلی این جا است که آنها همزمان خود را صاحب چند نوع تشخیص می‌دانند، هم تشخیص افکار عمومی و هم تشخیص پیام فیلم و هم تشخیص واکنش‌ها به پیامی که دریافت کرده‌اند.

از آنجا که تمام این تشخیص‌ها ذهنی و بی‌نیاز از استدلا‌ل است و صرفا از پشتوانه قدرت دولتی ناشی می‌شود، استدلا‌ل‌پذیر هم نیست.

اما در جشن خانه سینما اتفاقی افتاده است که می‌توان از آن استدلا‌لی محکم برای رد چنین ادعاهایی حداقل درباره دو فیلم استنباط کرد. همان‌طور که می‌دانیم ۱۱۰ داور از صنوف مختلف سینما در جشن خانه سینما داوری می‌کنند. ۱۱۰ داور نماینده کسانی هستند که در زمینه سینما از منظرهای مختلف تخصص دارند. از سوی دیگر آنان بخشی از مردم هستند که در همین جامعه زندگی می‌کنند و عرف را به‌خوبی می‌شناسند، زیرا وضعیت ۱۱۰ نفر از بخش‌های گوناگون با ۷ یا ۹ داور انتصابی یا حتی انتخابی فرق می‌کند. به نظر می‌رسد که ادعای گزافی نباشد اگر بگوییم این ۱۱۰ نفر بهتر و بیشتر از آن چند نفر در شورای صدور پروانه نمایش (البته اگر فیلم‌ها در همین شورا متوقف شده باشد و دست‌های بیرونی در کار نباشد) مردم را نمایندگی می‌کنند و واکنش‌هایشان را تشخیص می‌دهند.

۳ فیلم در این داوری مورد توجه قرار گرفته است که در وزارت ارشاد یا متوقف شده‌اند یا با بخش‌هایی از آنها مساله دارند. مهم‌ترین فیلم <خاک آشناست> که در اغلب رشته‌ها به انتخاب این گروه ۱۱۰ نفره نامزد شده است ۱۲۲ نامزد در میان نامزد‌ها دارد.) فیلم دیگر <کتاب قانون> به کارگردانی مازیار میری است که از فیلم‌های پرنامزد این جشن است و در ۷ رشته نامزد شده است و دیگری <صد سال به این سال‌ها> به کارگردانی سامان مقدم است که در۶ رشته نامزد شده است.داوری ۱۱۰ نفره با کیفیتی که انتخاب شده‌اند، نوعی نظام داوری به نمایندگی از عرف است. در واقع خانه سینما فیلم‌ها را برای داوری به عرف ارجاع داده است. بهترین داور میان وزارت ارشاد و تهیه‌کنندگان و کارگردانان فیلم‌های بدون پروانه، ارجاع به عرف است. عرف تشخیص می‌دهد که حق با کیست. این انتخاب‌ها خبر از انحراف معیاری آشکار با وزارت ارشاد دارد و از آنجا که انتخاب ۱۱۰ نفری که با رای اصناف مختلف انتخاب شده‌اند، قطعا انتخابی مردمی‌تر از انتخاب شورایی چندنفره به شکل پنهان است، به نظر می‌رسد که باید اشتباهات خود را با چنین معیاری بسنجد و به انتخاب آنان احترام بگذارد. احترام به انتخاب آنان مستلزم صدور پروانه نمایش برای این فیلم‌ها است. ‌

علی اصغر سیدآبادی