کشف جانمایه های طبیعت در شعرهای نقاشی

به بهانه برپایی نمایشگاه مروری بر آثار سهراب سپهری در موزه هنرهای معاصر

موزه هنرهای معاصر تهران در تنگاتنگ برپایی بی ینالها و رویدادهای مهم تجسمی شش ماهه دوم سال، از نهم آذرماه میزبان آثار نقاشی سهراب سپهری، شاعر و نقاش معاصر شده است. این نمایشگاه که «روزنه ای به رنگ» نام یافته، درآستانه و به مناسبت سی امین سال درگذشت این شاعر و نقاش پر آوازه معاصر برپا می شود، از رویکردهای مؤثر موزه ملی پایتخت در جهت شناساندن آثار بزرگان هنر ایران به نسل جوان و تحلیل و بازبینی دوباره آنها به شمار می رود که تا به حال نیز با استقبال قابل توجه بازدیدکنندگان همراه بوده است.

در این نمایشگاه بیش از۱۰۰ اثر از نقاشی  های سهراب سپهری، همراه با عکس‌هایی از دوره های مختلف زندگی وی درمعرض دید قرار گرفته. حال و هوای این عکس ها وچیدمان منظم آنها به لحاظ دوره ای، بر دیوارهای اولین تالار موزه، به گونه ای است که بازدیدکنندگان را در وهله اول به تأمل در زندگی سهراب فرا می  خواند.

به گفته دست اندرکاران برپایی این نمایشگاه وسیع، در ۸ گالری موزه هنرهای معاصر تهران آثاری از گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران، موزه هنرهای معاصر کرمان و نیز مجموعه داران خصوصی به روی دیوارها رفته و درمیان آنها حتی آثار ارسال شده ای از سوی

مجموعه داران خارجی وجود دارد که با میل و رغبت با مسئولان نمایشگاه همکاری داشته اند. این در حالی است که به گفته آنها بخشی از این آثار تاکنون به نمایش در نیامده اند و برای اولین بار دراین نمایشگاه به معرض دید گذاشته شده اند.

یعقوب امدادیان، دبیرهنری این نمایشگاه نیز از ۱۸ اثر تا به حال دیده نشده دراین نمایشگاه سخن به میان آورده و نیز از ورود ۱۴ اثر از مجموعه داران خارجی به کشور خبر داده است.

آنچه در پی می آید نگاهی به این نمایشگاه هنری است:

با برپایی نمایشگاه آثار هنرمندی مانند سهراب سپهری شاید خیلی ها به موزه هنرهای معاصر بیایند و نقاشی های این شاعر نقاش را از نزدیک ببینند؛ شاعری که در سال های تحول هنر معاصر ایران، همگام با نسلی بود که در ریشه های هنر سنتی تعمق می کرد و دست به کار کشف جانمایه های آن بود تا در قطار پرسرعت هنر جهان، نشانه ای از فرهنگ و ایرانی بودنش را به رخ بکشد و سهراب ضمن آنکه سفر می کرد و در نقاشی و شعرش، از دستاوردهای هنر شرق دور نیز بهره داشت، در آثارش تأملی از درون و معنا را روبه طبیعت گشود و از همین‌جا بود که وجوه تمایز او با دیگر نقاشان هم‌دوره اش هویدا شد.

سهراب هرچند که در اشعارش با دنیای عرفان نسبتی همیشگی را طلب می کرد، دربسیاری ازنقاشی هایش الگوهایی مدرن را نیز برای خلق برمی گزید؛ الگوهایی که در آثار او با تنوع ارائه می شوند و حتی در انتزاعی ترین صورت ها از کشف جهان درونی طبیعت باز نمانده اند. در نمایشگاه مروری بر آثار سهراب، جای سؤالی از توجه دقیق این هنرمند به ساده ترین خطوط طبیعت و اشکال متفاوتی از طبیعت بی‌جان در قالب تکنیک های مختلف باقی نمی ماند.

درگالری یک موزه که بیشتر تابلوهایی با تکنیک رنگ روغن به نمایش درآمده اند، تابلوهای وسیع «تنه درختان» او درابعاد۲۰۰در۳۰۰ و «تنه درختان و خانه ها» نیز در ابعاد ۱۵۰ در ۲۰۰ روی دیوارها خودنمایی می کنند. موضوع این تابلوها مهم ترین تم نقاشی‌های سهراب است و نشان از نوعی باز آفرینی شاعرانه طبیعت در آثار او دارد.

گالری دوم موزه نیز با تابلوی اعجاب آور دیگری از این هنرمند ابهت یافته است. این تابلو که با تکنیک رنگ روغن و درابعاد ۵۵۰ در ۲۰۰ خلق شده، «تنه درخت»نام دارد که درآن نورهای طبیعی به شکلی لایه لایه به کمک فضای مفهومی کار آمده اند.

به طور کلی می توان نقاشی از تنه درختان را نقطه عطفی در آثار این نقاش دانست که هارمونی هماهنگی از نور و رنگ و بافت درهریک از تابلوها با جلوه گری خاص نمودار شده است.

بر بخشی از دیوار دیگر این گالری، تابلوی بزرگ دیگری با نام «قلوه سنگ ها» درابعاد ۲۰۰در ۳۰۰ نظرها را جلب می کند. دراین آثار که نشان از سادگی و درعین حال دقت این هنرمند به برش هایی از طبیعت است، نزدیکترین آشنایی های شاعرانه او با خاک و زمین نیز احساس می‌شود.

در راهروهای گالری ۲ نیز بخش دیگری ازآثار با تکنیک گواش روی مقوا به روی دیوارها رفته اند که در حال و هوای امپرسیونیستی خلق شده‌اند.

تابلوهای گالری سوم موزه بین‌المللی پایتخت نیز دراین نمایشگاه، میزبان تعدادی از آثار سهراب سپهری با تکنیک آکریلیک روی مقوا و کلاژ و طراحی است که گویی نگاه انتزاعی او به تکه ای از طبیعت مورد علاقه اش است.

دراین گالری آثاری با تکنیک رنگ روغن نیز به چشم می خورند که در واقع جلوه ای ازهنرنمایی مدرن هنرمند به شیوه آبستره انتزاعی‌اند. تکه های رنگی نور در عمق صفحه سیاه برخی از تابلوها، گویی از جریان نوعی انرژی درفضا حکایت دارند.

بسیاری از آثار قرار گرفته در گالری ۴ متعلق به گنجینه هنرهای معاصر کرمان است که با تکنیک گواش روی کاغذ خلق شده اند. در بخش دیگری از دیوارهای این گالری، تابلوهایی درابعاد ۶۰ در ۴۰ و در همین حدود، با تکنیک آب مرکب روی بوم دیده می شود که نشانگر نگاه ساده و درعین حال ذوق‌پردازانه هنرمند به طبیعت بی جان است.

اما بخش دیگر از تابلوهای این شاعر و نقاش پر آوازه که با تکنیک های ماژیک روی مقوا، خودکار روی مقوا و در ابعادی کوچک تر خلق شده‌اند،در گالری پنجم موزه جلوه‌گری می کنند.

این در حالی است که استفاده این هنرمند از تکنیک های مختلف نشان دهنده ذوق فراوان و جدایی ناپذیری او از موضوعات مورد علاقه اش است و گاهی نیز این طور به نظر می رسد که گویی درهمه آنها عشقی به دوراز هر نوع پیچیدگی و تکلف، جریانی شهودی و الهام وار یافته است.

بخش دیگری از تابلوهای سهراب شاعر در گالری ۷ که بیشتر با تکنیک گواش روی مقوا و متعلق به موزه هنرهای معاصر کرمانند، دیده می شوند.

و اما در گالری پایانی موزه شاید یکی از مهم ترین تابلوهای این نمایشگاه به روی دیوار رفته باشد. این تابلو «درختان همیشه» نام دارد که ردیفی منظم از تنه قهوه‌ای درختان به هم چسبیده را نشان می دهد و متعلق به مجموعه ای خصوصی است.

آنچه که از قول و گفته مدیران و دست اندرکاران برپایی این نمایشگاه پیداست، همکاری مجموعه دارانی است که برخی از آثار دیده نشده سهراب را نگهداری می کنند و ممکن است بر این اساس تعداد دیگری اثر نیز تا پایان نمایشگاه به آن اضافه شود.

ابراز خرسندی عده ای از هنرمندان و کارشناسان تجسمی از برپایی نمایشگاه آثار بزرگان هنر و شناساندن آثار صاحبنامان این عرصه به قشر جوان تر نیز نکته ای حائز اهمیت است که این روزها درراستای برپایی این نمایشگاه مطرح شده، چرا که برپایی نمایشگاه‌هایی از آثار بزرگان هنر به معنای معرفی و شناساندن تکه ای از هنر معاصر این مرزو بوم به مردم و علاقه‌مندان است که در نهایت نقش بسیار مؤثری در تعالی هنر و هدایت هنرمندان به آبشخورهای اصیل و ارزشمند هنری، ایفا خواهد کرد.

در این باره شالویی، سرپرست موزه هنرهای معاصر تهران، در اولین نشست خبری این نمایشگاه، ازبررسی و نگاه دیگری بر شخصیت و شعر سهراب سپهری سخن گفته و از برپایی همایش های ادبی سهراب سپهری همزمان با این رویداد خبر داده است.

به گفته امدادیان، دبیر هنری نمایشگاه نیز مجموعه دو جلدی کتاب با محوریت نمایشگاه نقاشی سهراب و همایش های ادبی پیرامون نمایشگاه به چاپ خواهد رسید. وی همچنین از نمایش فیلم درباره سهراب سپهری نیزدر راستای برنامه های نمایشگاه سخن گفته است.

در این میان نباید از اهمیت وجه دیگری از برگزاری نمایشگاه‌های معتبر از آثار صاحبنامان عرصه های هنری غافل ماند که فراهم آمدن زمینه های بازتاب دارای اعتبار این رویدادها درمجامع بین المللی، از آن جمله خواهد بود و نشان از توجه مسئولان فرهنگ و هنر و هنرمندان کشورمان به موضوع هنر خواهد داشت.