دور دوم مذاكرات ایران و آمریكا در آینده نزدیك

مذاكرات لاریجانی و سولانا در دهم خردادماه در چنین اوضاع و احوالی انجام شد و دو طرف توافق كردند تا گفت وگوهایشان را دو هفته آینده از سر بگیرند همانطور كه حسن كاظمی قمی و رایان كراكر, سفرای تهران و واشنگتن در مذاكرات اخیر بغداد پس از پایان گفت وگوهایشان در هفتم خردادماه از ادامه این گفت وگو در كمتر از یك ماه آینده خبر دادند

در روزهایی كه كشاكش بر سر موضوع هسته‌ای ایران به اوج رسیده و همه نگاه‌ها به مذاكرات هسته‌ای لاریجانی و سولاناست تا شاید راهی برای برون‌رفت از بن‌بست سیاسی این پرونده یافت شود؛ بحث مذاكره مجدد با آمریكا مطرح شده است كه اهمیت آن كمتر از اهمیت مساله هسته‌ای نیست؛ چه آنكه علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی و مذاكره‌كننده ارشد ایران در پرونده هسته‌ای روز نهم خردادماه و پیش از ترك تهران به مقصد مادرید پایتخت اسپانیا و مذاكره با خاویر سولانا هماهنگ‌كننده سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه اروپا از تاثیرگذاری نشست بغداد كه دو روز قبل از آن یعنی هفتم خردادماه برگزار شده بود بر مذاكراتش با خاویر سولانا خبر داد و تاكید كرد كه در عالم دیپلماسی مسائل از یكدیگر جدا نیستند.

مذاكرات لاریجانی و سولانا در دهم خردادماه در چنین اوضاع و احوالی انجام شد و دو طرف توافق كردند تا گفت‌وگوهایشان را دو هفته آینده از سر بگیرند؛ همانطور كه حسن كاظمی قمی و رایان كراكر، سفرای تهران و واشنگتن در مذاكرات اخیر بغداد پس از پایان گفت‌وگوهایشان در هفتم خردادماه از ادامه این گفت‌وگو در كمتر از یك ماه آینده خبر دادند.

با این حال منوچهر متكی، وزیر امورخارجه ایران دیروز و در نشست مطبوعاتی مشترك با آلفا عمر كناره، رئیس كمیسیون آفریقایی و رئیس‌جمهوری سابق مالی در مورد دور دوم گفت‌وگو با ایالات متحده گفت: «اگر آمریكایی‌ها در سیاست‌هایشان برای حل مشكلی كه خودشان بخشی از آن هستند مصمم باشند درخواست دولت عراق را برای vادامه این گفت‌وگوها با نظر مثبت در دستور كار قرار می‌دهیم.»

اظهارات متكی در حالی عنوان می‌شد كه حسن كاظمی قمی، سفیر ایران در عراق در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینكه مذاكرات اخیر دو هیات ایرانی و آمریكایی جدی و شفاف بود در خصوص كمیته ۳ جانبه وعده داده شده بین ایران، آمریكا و عراق گفت: «طبق موضوعی كه پیشنهاد شده بود در گفت‌وگوها قرار شد طرفین این مساله را بررسی و دیدگاه خود را به دولت عراق اعلام كنند.

آن نكته‌ای كه در اظهارات مقامات عراقی بود این مساله بود كه استمرار این گفت‌وگوها ضروری است.» كمیته سه‌جانبه یا مكانیسم سه جانبه میان ایران، آمریكا و عراق یكی از پیشنهادهایی بود كه در اولین مذاكرات رسمی و علنی میان تهران- واشنگتن پس از ۲۷ سال از سوی هیات ایرانی و با هدف برقراری امنیت در عراق مطرح شده بود.

حسن كاظمی قمی در بخش دیگری از سخنانش تاكید كرد: «اگر این دعوت از جانب دولت عراق صورت گیرد و ایران هم پاسخ مثبت بدهد، بدون شك موضوعی كه مورد توجه قرار می‌گیرد بحث این كمیته خواهد بود.» نماینده ایران در مذاكرات با آمریكا در مورد موضوع امنیت عراق همچنین در مورد زمان برگزاری دور دوم گفت‌وگوها با ایالات متحده گفت: «زمان برگزاری مذاكرات آتی هیات‌ایرانی و آمریكایی بستگی به دعوت دولت مالكی دارد اما از آنجا كه از شواهد برمی‌آید این دیدار در آینده نزدیك صورت می‌گیرد.»

كاظمی‌قمی ادامه داد: «در توافقی كه در دور قبل انجام شد، چنانچه دعوتی صورت بگیرد ایران با نظر مثبت موضوع را بررسی می‌كند و نظر خود را در رابطه با دور جدید مذاكرات اعلام می‌كند.» سفیر ایران در عراق در مورد سطح دیپلماتیك مذاكرات گفت: «سطح مناسبات بستگی به این دارد كه چه موضوعی می‌خواهد مطرح شود. توافق اولیه بر همین مبناست، اما اگر چنانچه موضوعات دیگری در چارچوب موضوع عراق مطرح شود بستگی دارد به اینكه چه باشد كه سطح آن توسط مقامات ایران مشخص خواهد شد.»

اظهارات كاظمی قمی در حالی مطرح می‌شد كه مشاور امنیت ملی عراق كه در تهران به سر می‌برد در مورد سطح دیپلماتیك مذاكرات تهران- واشنگتن گفت: «مذاكرات آینده ایران و آمریكا بر سر موضوع عراق در سطح قبلی ادامه می‌یابد اما دو طرف اعلام آمادگی كردند در صورتی كه لازم باشد این سطح را افزایش دهند.»

موفق ربیعی در مورد زمان انجام دور جدید مذاكرات ایران و آمریكا گفت: «دور آینده مذاكرات دو طرف نزدیك است و براساس برنامه‌ زمانبندی‌شده اعمال خواهد شد.» مشاور امنیت ملی عراق همچنین در مورد محور گفت‌وگوهای تهران- واشنگتن گفت: «بحث بر سر پشتیبانی و حمایت از حكومت عراق، بهبود وضعیت امنیتی عراق و نیز بحث بر سر ۵ دیپلمات ربوده شده در اربیل از جمله محورهای مذاكرات آینده خواهد بود.»

در همین حال برهم صالح، نخست‌وزیر عراق هم كه در تهران به سر می‌برد دیروز گفت كه در مذاكراتش با علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی در مورد موضوع گفت‌وگوهای ایران و آمریكا گفت‌وگو خواهد كرد.

دور دوم مذاكرات میان ایران و آمریكا اگرچه باز هم محدود به موضوع عراق خواهد بود، اما همین گفت‌وگوهای محدود همانقدر كه موافق دارد، مخالف هم دارد؛ چه در داخل و چه در خارج. در داخل ایران افراد و گروه‌هایی هستند كه نفس مذاكره با ایالات متحده را شكستن هیمنه اقتدار و عزت جمهوری اسلامی می‌دانند و گفت‌وگو با ایالات متحده را دست دادن با شیطان و رقصیدن با گرگ‌ها توصیف می‌كنند.

مخالفان مذاكره ایران و آمریكا اما در خارج از كشور به مراتب بیش از داخل هستند. سنی‌های عراق كه پیش از این هم بارها از نقش و نفوذ فزاینده ایران شیعه در عراق نگران بودند، اكنون آنچه را تهدید قلمداد می‌كنند بیش از گذشته می‌دانند و ادعا می‌كنند كه نفوذ ایران در عراق با شروع مذاكرات میان تهران- واشنگتن بیشتر خواهد شد. طارق هاشمی، معاون سنی جلال طالبانی، رئیس‌جمهوری عراق یكی از همین افراد است كه پیش از مذاكرات هفتم خردادماه مخالفت آشكار خود را با این اقدام اعلام كرد و مذاكرات دو كشور دیگر در مورد كشوری دیگر را بی‌معنا دانست.

از سوی دیگر اعراب هم دل خوشی از تماس مستقیم ایران و آمریكا ندارند؛ چه می‌دانند در صورت طبیعی شدن روابط تهران- واشنگتن، آنان در منطقه به دوستان دسته دوم آمریکا تبدیل خواهند شد و در سایه ایران قرار می‌گیرند. اعراب منطقه امروز احساس می‌كنند پس از چندین دهه دوستی بی‌چون و چرا با آمریكا، كاخ سفید آنها را به اصطلاح دور زده و با ایران وارد مذاكره شده است.

آنها وقتی شرایط را به گونه‌ای می‌بینند كه ایالات متحده به طور رسمی از ایران درخواست مذاکره می‌كند احساس خوشایندی ندارند؛ ضمن آنكه در مقابل افكار عمومی جهان عرب هم در مورد نحوه برخورد آمریكا با ایران در مقایسه با رفتار دولتمردان كاخ سفید با آنان تحت فشار هستند.

در این میان لابی دیگری هم وجود دارد كه به شدت مخالف عادی شدن رابطه ایران و آمریكاست و آن لابی اسرائیل در آمریكاست. آنها به شدت تلاش می‌كنند كه نه‌تنها مانع عادی شدن روابط تهران- واشنگتن شوند كه حتی مانع طبیعی شدن آن شوند، چه می‌دانند اگر این اتفاق رخ دهد منافع اسرائیل به شدت به خطر خواهد افتاد.

در چنین فضایی تصمیم‌گیری برای دولتمردان آمریكایی كه به شدت تحت فشار لابی‌های پرنفوذ اعراب و اسرائیل هستند دشوار شده است و آنها از سویی به ایران احساس نیاز می‌كنند و از سوی دیگر تحت تاثیر این لابی‌ها قادر به تصمیم‌گیری نیستند.

با این تفاسیر و در اوضاع و احوالی كه آمریكا در عراق گرفتار آمده و به كمك و همراهی ایران سخت نیازمند است، مذاكره تهران- واشنگتن با محوریت موضوع عراق شكل گرفته تا اولین مذاكرات رسمی دو طرف پس از ۲۷سال انجام شود، مذاكراتی كه دولت آمریكا تحت فشار شدید عناصر میانه‌رو ایالات متحده از جمله گروه تحقیق عراق موسوم به گروه بیكر- همیلتون كاخ سفید ناگزیر شد به آن تن دهد.

در این میان و در كشاكش موضوع مذاكرات ایران و آمریكا موضوع هسته‌ای ایران هم مطرح است؛ اما دو طرف تاكنون حاضر به انجام مذاكرات مستقیم با یكدیگر در این مورد نشده‌اند، چه آنكه آمریكا پیش‌شرط تعلیق غنی‌سازی اورانیوم را برای آغاز مذاكره با ایران اعلام كرده اما ایران می‌گوید آماده مذاكره است اما بدون پیش‌شرط. با این شرایط شاید اولین گفت‌وگوهای رسمی تهران با واشنگتن را بتوان مثبت ارزیابی كرد، چرا كه اگر دو طرف حسن‌نیت نشان دهند می‌توان به برداشتن اولین گام برای اعتمادسازی امیدوار بود و به تاثیر آن بر پرونده هسته‌ای خوشبین. اما هر چه باشد قضاوت در مورد نتایج گفت‌وگوهای ایران و آمریكا بسیار زودهنگام است و تنها باید منتظر روزهای آینده ماند.

احسان ابطحی