تربیت کودکان، فعل‌های منفی را کنار بگذاریم

شهرزاد: ايجاد محدوديت براي بچه ها براي ايجاد رفتارهاي مثبت در آنها بسيار مهم و ضروري است. اگر بتوانيم به خوبي روش مورد نظر خود را پياده كنيم، بچه ها هم آن را دنبال خواهند كرد، چون مي خواهند رضايت ما را جلب كنند. وقتي زمان محدود كردن يا دستور دادن به آنها مي رسد، بيشتر ما توانايي  انجام آن را نداريم. ما زياد صحبت مي كنيم، بسيار احساساتي هستيم و توانايي بيان احساسات خود را نداريم. اگر بايد به آنها بگوييم كه كاري را انجام دهند، مثلاً دعوا را تمام كنند، اسباب بازي هايشان را جمع كنند يا به رختخواب بروند، بهتر است ۱۰ روش زير را به كار ببريم.

صريح و رك باشيد

اغلب از خود و پدران و مادران ديگر اين جمله ها را مي شنويد: «خودت كارت را انجام بده.» و يا «شلوغ نكن.» چنين راهنمايي هاي كلي ممكن است براي افراد مختلف معاني گوناگوني داشته باشد. اگر رفتاري را كه از آنها انتظار داريم به طور مستقيم و به روشني بيان كنيم، بچه ها بهتر متوجه منظورمان خواهند شد. يك دستور ويژه به آنها مي گويد كه چه كاري بايد انجام دهند: مثال: «در يك كتابخانه آهسته صحبت كن.» يا «وقتي مي خواهيم از خيابان رد شويم، دست مرا بگير.» اين روشي است كه فرزندانتان شما و دستورات تان را بهتر مي پذيرند.

به آنها فرصت انتخاب بدهيد

در بسياري موارد مي توانيد به آنها انتخاب هاي محدودي را ارائه كنيد تا تصميم بگيرند و در نتيجه از شما اطاعت كنند. دادن آزادي در انتخاب، به كودك احساس قدرت و تسلط مي دهد در حالي كه گستاخي او را كم مي كند. مثال: «وقت خواب است، آيا قبل از خواب به حمام مي روي؟» يا «وقت لباس پوشيدن است، خودت لباست را انتخاب مي كني يا من اين كار را انجام دهم.»

قاطع باشيد

در موارد مهم كه نتيجه آن عدم پذيرش والدين از طرف فرزندان است، بايد قاطعانه محدوديت را پياده كنيم. محدوديت قاطع به آنها مي گويد كه بايد رفتار ناخوشايند خود را كنار بگذارند و فوراً آن طور كه مي خواهيد عمل كنند. براي مثال: «همين حالا به اتاقت برو.» يا «اسباب بازي براي پرت كردن نيست.» اين گونه دستورات همراه با تغيير صدا و به صورت دستور و قيافه جدي بهتر است. از طرف ديگر، قاطع نبودن در چنين مواردي، موجب مي شود كه بچه ها فكر كنند در انجام دادن يا انجام ندادن كاري قدرت انتخاب دارند. مثال: «چرا اسباب بازي هايت را به اطراف پرتاب مي كني؟» يا «تكليفت را انجام مي دهي؟»، «همين حالا بيا خانه؟»، «اميدوارم كه بتواني كارهايت را خودت انجام دهي؟» اين طور دستور دادن هنگامي به كار مي رود كه از بچه  مي خواهيد كاري را انجام دهد، ولي انجام آن ضرورتي ندارد. براي رفتارها و كارهايي كه بايد انجام شوند، بهتر است در دستور دادن قاطع باشيد.

دستورات مثبت به كار ببريد

بچه ها دستور انجام بده را بهتر از انجام نده مي پذيرند. دستورات نكن يا بس كن، تنها به آنها مي گويد كه چه كاري قابل قبول نيست، ولي توضيح نمي دهد كه به جاي آن چه كاري بايد انجام دهند. به طور كلي، بهتر است به آنها مستقيماً بگوييم كه چه كاري انجام ندهند،نه اينكه چه كاري انجام ندهند. پدران و مادران منفي دستور منفي و والدين مثبت دستور مثبت به كار مي برند.

مستقيماً خود را درگير نكنيد و رودرروي بچه ها نايستيد

وقتي مي گوييد: «مي خواهم كه همين حالا به رختخواب بروي.» ممكن است بين خود و فرزندتان كشمكش ايجاد كنيد. روش بهتر، مطرح كردن قانون است. مثلاً، اعلام كنيد: «ساعت ۸ است، وقت خواب.» و به ساعت اشاره كنيد. در اين حالت، هر گونه كشمكش يا احساس بد بين ساعت و او خواهد بود. خوشبختانه، هنگامي كه به جاي گفتن: «دوست ندارم در خانه توپ بازي كني.»، مي گوييد: «خانه جاي توپ پازي نيست.» بچه ها از قانون بدشان خواهد آمد نه شما.

توضيح دهيد چرا اين محدوديت ها بايد اجرا شوند

وقتي افراد درستي يك قانون را درك كنند، مثلاً از آسيب رساندن به خود و ديگران پرهيز كنند، آن را بهتر اجرا خواهند كرد. بنابر اين وقتي قانوني را در خانه اجرا مي كنيد، توضيح دهيد كه چرا افراد خانواده بايد از آن پيروي كنند. درك علت اجراي قوانين به آنها كمك مي كند كه رفتار درستي داشته باشند. به جاي توضيح مفصل و طولاني، مختصر و خلاصه شرح دهيد. مثال: «ديگران را نزنيد، چون آسيب مي بينند.» يا «وقتي اسباب بازي را از بچه هاي ديگر مي گيري، ناراحت مي شوند چون هنوز مي خواهند با آن بازي كنند.»

راه چاره اي نشان دهيد

هر وقتي كه بچه ها را محدود مي كنيد، سعي كنيد راه كارهاي قابل قبولي ارائه نماييد. با انجام اين كار، شكايت آن‌ها كم مي شود و احساس محدوديت كمتري خواهند داشت. مثال: مي دانم كه از وسايل آرايش من خوشت مي آيد ولي اينها براي بازي نيستند. به جاي آن برايت كاغذ و مداد شمعي آورده ام.»، مثال ديگر: «نمي تواني پيش از شام شكلات بخوري، ولي مي تواني بعد از شام بستني و شكلات مورد علاقه ات را بخوري.» با ارائه راه حل، به بچه ها مي آموزيد كه عين حالي كه احساسات و تمايلاتشان براي شما مهم و قابل قبول است، راه چاره اي براي آن وجود دارد و ياد مي گيرد كه از قوانين پيروي كند.

كاملاً منطقي باشيد

يك قانون اصلي محدود كننده، از عدم اجراي آن پيشگيري مي كند. با يك برنامه مشخص(مانند وقت خواب ساعت ۸ يا۸:۳۰)، تقريباً نمي توان مقابله كرد. قوانين مهم و برنامه هاي هميشگي بايد هر روز اجرا شوند، حتي اگر خسته باشيد يا دلايل ديگري وجود داشته باشد.

رفتار بد را سرزنش كنيد، نه بچه ها را

هر چقدر هم كه رفتاري كه از بچه سر زده، بد باشد، آن رفتار را سرزنش كنيد، نه خود بچه ها را. مثلاً به جاي گفتن «پسر بد» (سرزنش كردن كودك)، بگوييد «دعوا ممنوع» (تقبيح رفتار).

احساسات خود را كنترل كنيد

پژوهش ها نشان مي دهد كه وقتي پدرها و مادرها عصباني هستند، فرزندان خود را بيشتر مورد تنبيه زباني و بدني قرار مي دهند. اوقاتي وجود دارد كه بايد خونسردي خود را حفظ كنيم، نفس عميق بكشيم و تا ۱۰ بشماريم. هدف ما آموزش رفتار درست به بچه هاست و هنگامي كه عصباني هستيد، آموزش مؤثر نخواهد بود. بنابر اين به جاي واكنش سريع و خشمگين در برابر بچه و گفتن اين جمله كه «چه كار كردي؟»، يك دقيقه صبر كنيد، با حفظ خونسردي بپرسيد: «چه خبر است؟».

همه والدين بايد راهنماي انجام رفتار درست به بچه ها باشند. هر چقدر توانايي بيشتري در اجراي محدوديت هاي مورد نظر خود داشته باشيد، با بچه ها به تفاهم بيشتري مي رسيد و آنها مقاومت كمتري در برابر اين محدوديت ها نشان خواهند داد و نتيجه آن، داشتن محيط دلپذير براي پدر و مادر و بچه هاست.