بعضی مدیران فدراسیون فوتبال هم آلوده اند

بررسی ابعاد فساد در فوتبال ایران در گفت وگو با عبدالرحمان شاه حسینی, رئیس سابق کمیته انضباطی

فوتبال ایران بحرانی‌ترین روزهای خود را پشت سر می‌گذارد. مشکلات مالی فدراسیون، بی‌برنامگی‌های سازمان لیگ، لغو اردوهای تیم ملی، نداشتن بازی‌های تدارکاتی در برنامه‌های آماده‌سازی تیم ملی و از همه مهم‌تر علنی شدن ارتشاء و زد و بند، اتفاق‌های نگران‌کننده‌ای محسوب می‌شود که چشم‌انداز فوتبال کشور را تاریک جلوه می‌دهد. رواج فساد اما بیش از تمام اتفاق‌های دیگر فوتبال ایران را تهدید می‌کند و یک خطر بالقوه است. عبدالرحمان شاه‌حسینی که به‌عنوان رئیس کمیته انضباطی با شش رئیس فدراسیون کار کرده و به لحاظ حقوقی میان اهالی فوتبال به‌عنوان یک چهره موجه و صاحب نظر شناخته می‌شود، مثل قریب به اتفاق دلسوخته‌ها و پاکدستان فوتبال ایران، ورود دستگاه قضایی و انتظامی به پرونده فساد در فوتبال ایران را تنها راه رسیدن به سرنخ‌هایی می‌داند که احتمالا به کشف جرم و شناختن مفسده ختم خواهد شد. قاضی شاه‌حسینی که قانون شفاهی فوتبال محسوب می‌شود و بیش از ۲۰ سمت مهم در دستگاه قضایی و عرصه ورزش داشته در این گفت‌وگو به ابعاد فساد در فوتبال ایران و ردپای تعدادی از دانه درشت‌ها از جمله بعضی از مدیران فدراسیون فوتبال در این ماجرا اشاره می‌کند. شاه‌حسینی معتقد است یک جریان انحرافی مانع ورود دستگاه قضایی به این پرونده می‌شود، اما پرونده فساد فوتبال بزرگ‌تر از پرونده اختلاس ۳۰۰۰ میلیارد تومانی نیست.

اساسا وجود فساد در فوتبال ایران را تائید می‌کنید؟

به نظرم فساد در فوتبال ایران وجود دارد و آخرین نشانه آن فساد گسترده در لیگ دسته اول بود که حکم هم برای این پرونده صادر شد. اگر بخواهیم به گذشته برگردیم، مدیرعامل یکی از باشگاه‌های لیگ دسته اول تهران هم به زد و بند محکوم شد. این اتفاق حدود هفت سال قبل و زمانی که رئیس کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال بودم، رخ داد. یک مورد دیگر، رد و بدل شدن یک فقره چک ده میلیون تومانی در لیگ دسته اول بود که پس از تحقیقات مفصل، تبانی اثبات شد. بعد از مسلم شدن تبانی از سمتم استعفا دادم، اما رئیس بعدی کمیته انضباطی رای این پرونده را صادر کرد و فرد مذکور محکوم شد. این چک از سوی سرپرست یکی از تیم‌ها در وجه یک داور صادر شده بود. با این حساب به این نتیجه می‌رسیم که فساد در فوتبال ایران وجود دارد و قابل انکار نیست، همان‌طور که باید اذعان کنیم فساد در سایر حوزه‌های جامعه امروزی ما وجود دارد، اما با توجه به جمعیت قابل توجه فعال در حوزه فوتبال میزان فساد در این عرصه به لحاظ آماری نگران‌کننده نیست. البته این موضوع از منظر دیگری باید مورد توجه قرار بگیرد؛ فوتبال در جوامع امروزی بویژه در این ایران بشدت زیر ذره‌بین رسانه‌ها قرار دارد و به همین‌دلیل بازتاب قابل توجهی بین مردم دارد. چه حرکات اخلاقی و چه رفتارهای غیراخلاقی در جامعه بازخورد آنی دارد و به همین دلیل حرکات منفی و به‌طور کلی ناهنجاری‌ها که فساد یکی از مصادیق آن است، بازتاب منفی خواهد داشت و فضای جامعه را ملتهب خواهد کرد. به‌همین دلیل رواج فساد در فوتبال بیش از آن‌که یک مساله خصوصی باشد جنبه عمومی دارد، چون به حقوق جامعه هم تعرض وارد می‌شود.

فکر می‌کنید فساد از چه برهه ای به فوتبال ایران رخنه کرده است؟

بنده حدود ۳۵ سال فوتبال بازی کرده‌ام؛ از جام تخت جمشید فوتبال ایران را رصد می‌کردم و می‌توانم بازیکنان قدیمی تیم‌های جام تخت‌جمشید را برایتان نام ببرم. به‌عنوان کسی که فوتبال ایران را از سن ۹ سالگی دنبال کرده‌ام معتقدم تا زمانی که اهالی فوتبال با عشق و علاقه بازی می‌کردند و پای پول و دستمزد در میان نبود، بحث فساد هم مطرح نبود. چه بسا خیلی از فوتبالیست‌های قدیمی از جیب‌شان خرج می‌کردند تا بازی کنند. خود من در تیمی بازی می‌کردم که بازیکنانش مثل خودم مستضعف بودند و بنیه مالی قوی نداشتند. در آن روزها کفش و لباسمان را باید خودمان می‌خریدیم تا بتوانیم برای تیم بازی کنیم. بعضا کیک و ساندیس و حتی آب خوردن هم نداشتیم که بعد از تمرین و مسابقه بنوشیم. در چنین شرایطی اساسا بستر برای رواج فساد مهیا نبود.

پس شما می‌گویید پول، فوتبال ایران را به فساد کشانده است؟

به محض این‌که پول وارد فوتبال کشورمان شد، آرام آرام فساد را هم با خودش آورد و این یک واقعیت تلخ است. به لحاظ قوانین حقوقی و قواعد جرم‌شناسی، پول و فساد لازم و ملزوم یکدیگر است. زمانی‌که پول در فوتبال ایران کم بود، بندرت بحث رشوه و زد و بند فوتبالی را می‌شنیدیم، اما طی ده سال اخیر که پول بی‌حساب و کتاب از محل بودجه عمومی و نه از جیب شخصی به فوتبال ما تزریق شد و متعاقب آن هیچ نظارتی بر نحوه خرج کردن این پول صورت نگرفت، فساد رواج پیدا کرد. در این مدت مبالـغ کلانی را به‌عنوان بودجه در اختیار مدیران قرار دادند و آنها به دلخواه خود آن را خرج کردند؛ همین مدیران نرخ بازیکنان را بالا بردند و قراردادهای آنچنانی بستند و بعد از چند صباحی جای خود را به مدیر بعدی دادند. پس به این نتیجه می‌رسیم که با تزریق پول به فوتبال کشور، فساد در این عرصه سیر صعودی داشته است.

اما به نظر می‌رسد دلال‌ها در این ماجرا نقش پررنگ‌تری داشتند.

بهتر است اسم این عوامل را «کار چاق کن» بگذاریم. عده‌ای هستند که از طریق روابط ناسالم با مدیران و واسطه‌های مدیران، بعضی از بازیکنان را به تیم‌ها تحمیل می‌کنند و در قبال آن پول می‌گیرند. اسم این افراد دلال نیست. دلالی یک حرفه است که در قانون کار و تجارت هم به آن اشاره شده. در فوتبال همتراز دلالی، شغل مدیربرنامه را داریم؛ افرادی که از سوی فیفا مجوز نقل و انتقال بازیکن و مربی دارند و درصد مشخصی از قرارداد آنها را به‌عنوان حق‌العمل دریافت می‌کنند. کار چاق‌کن‌ها افرادی غیررسمی و پنهان هستند که یکی از مفسده‌های فوتبال ایران محسوب می‌شوند. همین چند روز قبل فوتبالیستی که پدرش از دوستان نزدیک من است تماس گرفت و گفت برای عضویت در یک تیم تهرانی تست داده اما یک واسطه گفته باید دو میلیون تومان بدهی تا قرارداد ببندی. این یکی از مصادیق آشکار فساد است که نمونه‌هایی از این دست در فوتبال ایران کم نداریم.

اما عده‌ای ادعا می‌کنند‌ کسی برای اثبات فساد در فوتبال ایران ادله محکم و مدارک مستندی ارائه نمی‌دهد.

متاسفانه یک سری دائم می‌گویند برای ثابت کردن فساد مدرکی وجود ندارد. این حرف به لحاظ حقوقی کاملا غلط است. اگر سارقی را در حین ارتکاب جرم دستگیر کنند جرمش محرز است. یک سارق از شب قبل با کسی قرارداد امضا نمی‌کند که بخواهد به فلان کوچه برود و دزدی کند. در بحث فوتبال هم متخلفان خیلی رندتر از این هستند که از خودشان ردپایی به جا بگذارند. آنها با استفاده از روش‌های متقلبانه و در عین حال حرفه‌ای مسیر خلاف را طی می‌کنند. کسانی که برای اثبات زد و بند و تبانی در فوتبال ایران مدرک می‌خواهند یا حقوق نخوانده‌اند یا کارشان را بلد نیستند. باید با استفاده از شگردهای خاص کشف جرم به مفسده برسیم.

چرا عده‌ای هم دخالت مقامات امنیتی و انتظامی به پرونده فساد در فوتبال ایران را خطرناک جلوه می‌دهند؟

متاسفانه افرادی که احساس خطر کرده‌اند و دست بر قضا در فدراسیون فوتبال هم سمت دارند به محض این‌که پرونده فساد فوتبال ایران در مقاطع مختلف به جریان افتاده، فورا بحث تعلیق فوتبال ایران را پیش می‌کشند؛ با این هدف که مبادا پای دستگاه‌های دیگر به این ماجرا باز شود و این جریان انحرافی است که در فوتبال ایران شکل گرفته. در تمام دنیا، تخلفاتی که در فوتبال رخ می‌دهد از سوی دستگاه‌های قضایی رصد می‌شود. همین یک ماه قبل بود که بخش‌های خبری تلویزیون از فساد گسترده در بعضی از کشورهای صاحب فوتبال از جمله ایتالیا خبر دادند. در تمام این کشورها، وقتی مفسده کشف شد، رای قضایی از جمله حبس و توقیف اموال هم صادر شده است. پس ورود دستگاه‌های قضایی و امنیتی به بحث فساد در کشورهای صاحب فوتبال هم هیچ‌گونه تعارضی با قانون ندارد. این افرادی که دائم با شلوغ کاری می‌خواهند دستگاه قضایی را از ورود به پرونده فساد در فوتبال ایران منع کنند، نگران خودشان هستند.بعضی از آنها شناخته شده هم هستند و در دایره مدیران رده بالای فدراسیون قرار دارند. بحث تعلیق یک جریان انحرافی است که مطرح می‌کنند، اما وقتی جرمی به وقوع می‌پیوندد دستگاه قضایی مطابق قانون اساسی و قوانین مجازات اسلامی، می‌تواند از طریق دادگستری ورود کند. در گذشته هم شاهد بوده‌ایم که عده‌ای از فوتبالیست‌ها و مربیان از سوی دادگستری محکوم شدند و این اقدام هیچ‌گونه تداخلی با شرح وظیفه فدراسیون ندارد.

فیفا روی دخالت مقامات قضایی و امنیتی حساسیتی ندارد؟

بلافاصله پس از این‌که مرجعی غیر از فدراسیون فوتبال می‌خواهد به بحث کشف مفسده و مبارزه با فساد ورود کند، عده‌ای بحث تعلیق را پیش می‌کشند، اما اگر مراجع قضایی عوامل فساد را شناسایی و محکوم کنند، از سوی فدراسیون جهانی فوتبال تشویق هم خواهیم شد و این موضوع به منزله دخالت در امور داخلی فدراسیون‌ها نیست. دخالت زمانی به‌وقوع می‌پیوندد که عزل و نصب‌های غیرقانونی صورت بگیرد یا یک مقام دولتی رای به لغو یک مسابقه فوتبال بدهد.

پس شما معتقدید یک جریان انحرافی در فوتبال وجود دارد که عامل فساد است؟

منظور من جریان انحرافی معروف نیست. می‌خواهم بگویم که پیش کشیدن بحث تعلیق فوتبال ایران در صورت ورود دستگاه قضایی به پرونده فساد یک جریان انحرافی است که در فوتبال به راه افتاده و خیلی هم خطرناک است. مسئولان بالادستی باید به این ماجرا ورود کنند و یک‌بار برای همــــیشه به مدیریت فوتبال کشور سروسامان بدهند.

ورود مقامات امنیتی به پرونده فساد فوتبال می‌تواند راهگشا باشد؟

اگر قرار باشد نیروهای امنیتی و انتظامی مطابق خواسته مدیران فوتبالی به این ماجرا وارد شوند، صدردرصد غلط است، چون نیروی امنیتی اساسا تحت امر فدراسیون فوتبال نیست و نمی‌توانند برای فدراسیون کار کشف جرم را انجام بدهند، اما نیروهای امنیتی ، انتظامی و نظامی که بر حسب وظایف خاص خودشان ضابط قوه قضاییه محسوب می‌شوند در پرونده فوتبال که یک پرونده ملی است و باعث التهاب جامعه شده می‌تواند مثل پرونده اختلاس ۳۰۰۰ میلیارد تومانی ورود کند. ریاست محترم دستگاه قضایی باید یک دستور ویژه صادر کند و از طریق مدعی العموم یا دادستان، تیمی برای رسیدگی به این ماجرا تشکیل شود. این تیم می‌تواند از دستگاه‌های امنیتی و انتظامی برای تحقیق و کشف جرم کمک بطلبد و زمانی که تحقیقات از سوی ضابطان تکمیل شد، پرونده برای رسیدگی مقدماتی و سرانجام صدور رای به قوه قضاییه ارسال شود.

اما باید قبول کنیم عده‌ای از مدیران و حتی مربیان متخلف از مصونیت‌های خاص برخوردارند.

اگر روندی که تشریح کردم طی شود مطمئن باشید که هیچ متخلفی از مصونیت برخوردار نخواهد بود؛ حتی دانه درشت‌ها. اما اگر ستاد رسیدگی به تخلفات حرفه‌ای فوتبال که ماهیت آن با اساسنامه فدراسیون فوتبال در تضاد است بخواهد به این پرونده رسیدگی کند، مطمئن باشید یک سری افراد از مصونیت برخوردار خواهند شد.

چرا ستاد رسیدگی به تخلفات حرفه‌ای صلاحیت ورود به پرونده فساد در فوتبال ایران را ندارد؟

اولا که این ستاد صلاحیت صدور حکم قضایی از جمله جریمه نقدی، رد مال یا حبس علیه متخلفان را ندارد. ممکن است یک نفر را شش ماه یا یک سال محروم کنند، اما احکامی از این دست برای متنبه شدن متخلفان کفایت نمی‌کند.حرف من این است که اگر دستگاه قضایی به این ماجرا رسیدگی کند احکام جامع و کاملی می‌توان علیه متخلفان فوتبال صادر کرد.

شما چه راهکارهایی را برای رسیدن به سرمنشأ فساد پیشنهاد می‌کنید؟

همیشه گفته‌ایم که رشوه و ارتشا، دستکاری نتایج مسابقات، تبانی و مطالبه حقوق غیرحق از بازیکنان و مربیان از مصادیق آشکار فساد است. وقتی هم بحث رشوه و ارتشا به میان می‌آید این موضوع خود به خود از حوزه فوتبال خارج می‌شود، چون یک جرم به‌وقوع پیوسته است. در چنین شرایطی نمی‌توانیم بگوییم فقط فدراسیون فوتبال باید به این موضوع رسیدگی کند. فساد در فوتبال دو شاخه دارد؛ یکی صادر کردن احکام صرفا فوتبالی از سوی مراجع قضایی فدراسیون و دوم تکمیل شدن تحقیقات، صدور کیفر خواست، محاکمه در دادگاه و صدور و اجرای حکم از سوی مرجع قضایی. احکام هم شامل حبس‌های طولانی مدت، جریمه نقدی و رد مالی که از راه نامشروع حاصل شده باشد، است. دستگاه قضایی می‌تواند علاوه بر مجازات‌های مذکور، مجازات تکمیلی هم صادر کند. مجازات تکمیلی می‌تواند محرومیت از حقوق اجتماعی باشد. براساس این حکم، فرد خاطی مثلا به مدت ده یا ۲۰ سال حق حضور در میادین ورزشی را نخواهد داشت.

عده‌ای هم معتقدند اعمال محرومیت مادام‌العمر می‌تواند به مهار فساد در فوتبال ایران منجر شود.

در تنبیهات فوتبالی چنین حکمی را ندیده‌ام، اما دستگاه قضایی می‌تواند به محرومیت طولانی مدت خاطیان از حقوق اجتماعی حکم بدهد.

به این دلیل دولت را تا حدودی در این ماجراها مقصر می‌دانم که پول‌های بی‌حساب و کتاب از سوی نهادهای دولتی به فوتبال ایران تزریق کرد. دولت باید یک دستگاه نظارتی قوی را مامور نظارت بر خرج کردن این پول‌ها کند. تردید نداشته باشید نظارت ضعیف بوده که فساد در فوتبال ایران اینچنین عمیق شده است. در مورد سوال شما هم باید بگویم که تجربه نشان می‌دهد دستگاه قضایی می‌تواند به تخلفاتی که حتی از سوی مدیران دولتی سرزده رسیدگی کند و اتفاقا خوب هم این کار را انجام می‌دهد. پرونده اختلاس ۳۰۰۰ میلیارد تومانی مثال روشن ادعای من است. در این پرونده تا دلتان بخواهد نام مسئولان دولتی دیده می‌شد و آقای سراج، دوست و همکار قدیمی من و قاضی ویژه رسیدگی به این پرونده، در مصاحبه اخیرش گفت که چند معاون وزیر و چند مدیرکل دولت قبلی هم‌اکنون در حبس به سر می‌برند.اگر ثابت شود که مدیران دولتی هم در پرونده فساد فوتبال ایران دست دارند، دستگاه قضایی با آنها تعارف نخواهد داشت و هر مدیر متخلفی را در هر مقامی که باشد محکوم خواهد کرد. ما نباید نگران باز شدن پرونده فساد فوتبال ایران در دستگاه قضایی باشیم و باید در برابر جریانی که چنین خواسته‌ای دارند، بایستیم. با صراحت می‌گویم اگر قرار باشد کمیته انضباطی به این پرونده رسیدگی کند عموم مردم نباید انتظار داشته باشند که ریشه فساد خشکانده شود. باز هم تاکید می‌کنم اگر این پرونده به دستگاه قضایی واگذار شود، دانه درشت‌ها و یقه سفیدها مصونیت نخواهند داشت.

شما معتقدید بدنه فدراسیون فوتبال هم آلوده است و ردپای تعدادی از مدیران رده بالای فدراسیون در پرونده فساد فوتبال ایران دیده می‌شود. در چنین شرایطی وزارت ورزش به‌عنوان نهاد بالادستی فدراسیون و عالی‌ترین نهاد ورزشی کشور، در این مبارزه چه نقشی می‌تواند ایفا کند؟

برای پاسخ دادن به این پرسش باید دوران مدیریتی بالاترین نهاد ورزشی کشور را به سه بخش تقسیم کرد؛ اول سازمان تربیت بدنی، دوم وزارت ورزش دولت قبلی و سوم وزارت ورزش دولت جدید. من در این ناهنجاری‌هایی که در فوتبال ایران شکل گرفته، وزارت ورزش دولت قبلی را مقصر می‌دانم. به این دلیل که حدود یکسال و نیم قبلی، در یکی از برنامه‌های نود بیش از ۹۵ درصد مردم مدیریت فعلی فدراسیون را عامل اصلی ناکامی‌ها و ناهنجاری‌های فوتبال ایران دانستند و صراحتا پیامی با این مضمون که ما مدیریت فعلی را قبول نداریم برای مدیران بالادستی ورزش فرستادند، اما گوش شنوایی نبود. در حالی‌که بنا به فرموده حضرت امام(ره) همه مدیران نظام در هر پست و مقامی که هستند مشروعیت خود را از مردم دارند. یعنی اگر مردم، ما را نخواستند باید به نظر آنها احترام بگذاریم.

شما می‌گویید وزیر سابق ورزش باید برای اعمال تغییرات مدیریتی در فدراسیون فوتبال اقدام می‌کرد؟

وزیر ورزش و معاون ورزش قهرمانی وزیر دو عضو تاثیرگذار مجمع عمومی فدراسیون فوتبال هستند، ضمن این‌که روسای هیات‌های فوتبال استان‌های کشور هم در مجمع عضویت دارند. با این حساب اعمال تغییرات قانونی در راس فدراسیون فوتبال کار چندان دشواری نبود. آیا نباید به احترام مردم و با توجه به افزایش ناهنجاری‌ها در فوتبال ایران، وزارت ورزش دولت قبلی دست‌کم صدور یک اطلاعیه را در دستور کار قرار می‌داد؟ شاید اگر وزیر وقت در برابر چنین جریانی محکم می‌ایستاد و واکنش مثبتی بروز می‌داد امروز شاهد رشد مفسده در جامعه فوتبال نبودیم. شاید مدیران قبلی وزارت ورزش به‌دنبال حفظ پست و مقام خودشان بودند و نمی‌خواستند با یکسری از مسائل درگیر شوند. به همین دلیل مدیریت فوتبال در چنین فضای نگران‌کننده‌ای به کارش ادامه داد و نتیجه‌اش این شد که امروز در فوتبال ایران هر کسی هر کاری که دلش بخواهد می‌تواند انجام بدهد. طی چهار سال اخیر ۵۵ نفر از مدیران باشگاه‌ها و سرمربیان و حتی تعدادی از مدیران فدراسیون فوتبال مشغول مجادلات رسانه‌ای بودند، اما آقایان در تمام این مدت سکوت کردند و حالا یادشان افتاده که آرای آنچنانی صادر کنند.

کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال را هم در اشاعه فساد مقصر می‌دانید؟

دوستان کمیته انضباطی به چه حقی اجازه دادند قوانین خاک بخورند. همین سال گذشته که یک نفر در برنامه نود ادعا کرد به فلانی یک قطعه زمین رشوه داده‌اند و یک فوتبالیست هم مدعی شد فلان داور را در مهمانی دلال‌ها دیده است چرا عزم و اراده‌ای برای مبارزه با ناپاکی‌ها شکل نگرفت؟ اگر ادعای این افراد درست بود دوستان باید با خاطیان برخورد جدی می‌کردند و اگر ادعای آنها کذب مطرح شده بود باید با کسانی که فضای جامعه را ملتهب کردند، برخورد می‌شد. متاسفانه مراجع انضباطی تاکنون نسبت به تمام این ماجراها بی تفاوت بوده‌اند و این روند همچنان ادامه دارد.

فکر می‌کنید اگر فدراسیون فوتبال مدیر قاطعی مثل محمد دادکان داشت، فساد در فوتبال ایران مهار می‌شد؟

در اسفند ۱۳۹۰ که می‌خواستم برای عضویت در هیات رئیسه فدراسیون فوتبال کاندیدا شوم بناچار رزومه کاری‌ام در دستگاه قضایی و دستگاه ورزش را تهیه کردم. هنگام تهیه این رزومه متوجه شدم به‌عنوان رئیس کمیته انضباطی با شش رئیس فدراسیون کار کرده‌ام؛ از تیمسار نوآموز گرفته تا علی کفاشیان. با هیچ‌کدام از این روسا هم رابطه فامیلی ندارم و به قول معروف با کسی نوشابه و دیزی هم نخورده‌ام! در حوزه مدیریتی فوتبال کمتر کسی را مثل محمد دادکان دیده‌ام. ایشان معمولا خیلی بی‌سر و صدا و به دور از هیاهو مشکلات را حل و فصل می‌کرد و شیوه مدیریتش به‌گونه‌ای بود که اگر هم مفسده در فوتبال یافت می‌شد، بسیار اندک بود.

مدیریت دکتر دادکان، مدیریت جامع و کاملی بود. ویژگی‌اش هم این بود که به هر فردی به اندازه توان و لیاقش پست می‌داد. اگر کسی را به‌عنوان رئیس کمیته انتخاب می‌کرد یقین داشتیم که آن فرد لیاقت رئیس کمیته شدن را دارد. بعد از دوران حضور دادکان در راس فدراسیون فوتبال، بعضی از افراد در فدراسیون پست گرفتند که در حد و اندازه‌های این پست نیستند.

کسی نمی‌تواند بگوید که اگر فلان مدیر بود فساد در فوتبال ایران به صفر می‌رسید اما به جرات می‌گویم که فساد در دوران مدیریت دادکان در فدراسیون فوتبال بشدت کم بود.

در فضای فعلی، امیدی هست که ریشه فساد در فوتبال ایران خشکانده شود؟

مبارزه با فساد و محاکمه مفسدان یا مجرمان در نظام ما خیلی راحت قابل انجام است و دستگاه امنیتی و کشف جرم و دستگاه قضایی که در صدور حکم، بالادست تمام نهادهاست بارها ثابت کرده‌اند که در پرونده فساد یا قضایای خیلی بزرگ‌تر حکم قانونی خودش را صادر می‌کند. اگر فساد کشف شود نگرانی برای صدور حکم وجود ندارد، اما در پاسخ به پرسش شما باید بگویم که مدیر هیچ نهادی نمی‌تواند ادعا کند که من مفسده را در تشکیلاتم به صفر می‌رسانم، اما برخورد صحیح و قانونی با فساد باعث به حداقل رسیدن مفسده می‌شود. وقتی هم به تخلفی رسیدگی شود مجرمان با مشاهده احکام قاطع از ارتکاب به جرم منصرف می‌شوند، چون تخلف کردن دیگر برای آنها مقرون به صرفه نخواهد بود. البته خلاف این موضوع هم باعث افزایش فساد خواهد شد.

حکم کسر امتیاز غیرقانونی است

مدتی است کمیته انضباطی فدراسیون فوتبال برای مهار خشونت و ناهنجاری در استادیوم‌ها به احکام سرسختانه و در عین حال عجیب متوسل شده است. این رویه اما فریاد بعضی از مدیران و مربیان لیگ برتری را به آسمان بلند کرده و منتقدان هم بر این باورند که صدور حکم کسر امتیاز برای فحاشی تماشاگران یک روال غیرقانونی است. شاه‌حسینی درباره قانونی یا غیرقانونی بودن حکم جنجالی کسر امتیاز می‌گوید: «در مقررات فیفا، حکم کسر امتیاز فقط در صورتی باید صادر شود که تماشاگران شعارهای نژادپرستانه سر بدهند. متاسفانه در آیین‌نامه انضباطی که از سوی آقایان تنظیم شده، بحث کسر امتیاز به فحاشی در استادیوم‌ها بسط داده شده است. بنابراین اگر بخواهیم براساس آیین‌نامه داخلی کشور خودمان قضاوت کنیم، بحث کسر امتیاز قانونی است، اما اگر قوانین فیفا را ملاک قرار بدهیم کاملا غیرقانونی است. فیفا می‌گوید تمام فدراسیون‌های عضو باید براساس قانون واحد که همان آیین‌نامه فدراسیون جهانی فوتبال است، احکام خود را صادر کنند. به همین دلیل معتقدم کسر امتیاز از تیم‌های لیگ برتری به‌دلیل مغایرت با قوانین فیفا غیرقانونی است.»

رئیس سابق کمیته انضباطی چند ایراد اساسی را به حکم کسر امتیاز وارد می‌داند: البته ایرادهای زیادی به حکم کسر امتیاز از تیم‌های لیگ برتری وارد است. مثلا در آیین‌نامه انضباطی فعلی، از تنبیهات خفیف شروع شده و به اشد رسیده است. اول تذکر کتبی با درج در پرونده، دوم جریمه نقدی، سوم ممنوعیت از انجام مسابقه در یک استادیوم خاص، چهارم انتقال بازی از یک شهر به شهر دیگر، پنجم انجام مسابقه بدون حضور تماشاگر و در مرحله آخر کسر امتیاز و سقوط به دسته پایین‌تر برای تیم‌هایی که تماشاگران‌شان فحاشی می‌کنند در نظر گرفته شده است. این روال در آیین‌نامه فیفا هم رعایت شده، چون می‌خواهند به قاضی فوتبال تفهیم کنند که از یک طرف اتفاقات را مدیریت می‌کند و از طرف دیگر اجازه ندهد فوتبال از روال عادی خارج شود. جالب است که دوستان در هفته دوم لیگ برتر، به محض این‌که تماشاگران یک تیم فحاشی کردند، مستقیم سراغ اشد مجازات رفتند. نتیجه این می‌شود که هر گاه تماشاگران یک تیم فحاشی می‌کنند کمیته انضباطی بناچار از تیم مذکور امتیاز کسر می‌کند که مبادا صدای بقیه تیم‌ها که قبلا قربانی شده‌اند دربیاید. ایراد بعدی این است که تماشاگران در استادیوم فحاشی می‌کنند اما کمیته انضباطی باشگاه را جریمه می‌کند؛ در حالی‌که قانون می‌گوید بین مجازات و جرم باید رابطه مستقیمی وجود داشته باشد. می‌رسیم به ایراد سوم؛ لیگ باشگاهی کشورمان به نام لیگ برتر حرفه‌ای شناخته می‌شود. در تمام لیگ‌های حرفه‌ای دنیا هم تیم‌ها برای برگزاری مسابقات اختیار تام دارند بجز انتخاب داوران و ناظران مسابقه. چیدن تماشاگران، شماره‌گذاری صندلی‌ها و تقسیم آنها بین تماشاگران مهمان و میزبان، بلیت‌فروشی و حفاظت فیزیکی از استادیوم هم بر عهده میزبان است. می‌خواهم بگویم در فوتبال حرفه‌ای ابتدا اختیار کامل را به میزبان مسابقه داده‌اند، بعد از آن باشگاه مسئولیت خواسته‌اند. اما در کشور ما تیم‌ها هیچ اختیاری برای برگزاری یک مسابقه رسمی ندارند. حتی گاهی اوقات مدیران این باشگاه‌ها را به استادیوم راه نمی‌دهند! یعنی کمترین نقشی در برگزاری مسابقه‌ای که میزبان هستند، ندارند. در چنین شرایطی ما چطور می‌توانیم از باشگاهی که هیچ اختیاری در برگزاری مسابقات ندارد مسئولیت بخواهیم و بگوییم پاسخگوی فحاشی تماشاگران‌تان باشید. به همین دلیل بعضی مدیران از هویت تماشاگرانی که فحاشی می‌کنند اطلاع ندارند، چون ممکن است تشویق و فحاشی‌های عده‌ای از تماشاگران صوری باشد.»

قاضی شاه حسینی بر این باور است که باب شدن کسر امتیاز از تیم‌های لیگ برتری نقش کمیته انضباطی در معادلات لیگ برتر را پررنگ می‌کند: «عاقبت کسر امتیاز این است که یک تیم امتیاز قهرمانی را گرفته اما در جدول لیگ برتر ششم است و کمیته انضباطی ناخودآگاه معادلات قهرمانی در لیگ برتر را رقم می‌زند.حتی ممکن است تیم سقوط‌کننده را هم احکام کمیته انضباطی تعیین کند. اگر هم کمیته انضباطی بخواهد در مورد فحاشی تماشاگران دیگر تیم‌ها، حکمی غیر از کسر امتیاز صادر کند به تیم‌هایی که از آنها امتیاز کسر شده ظلم می‌شود و عدالت زیر سوال می‌رود.» پس برای مهار فحاشی و ناهنجاری در استادیوم‌ها چه باید کرد؟ شاه‌حسینی که طی دوران حضورش در کمیته انضباطی تا حدودی اوضاع را کنترل کرده بود در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «دو راه وجود دارد؛ اول همسان‌سازی مقررات داخلی با قوانین فیفا. دوم دادن اختیار کامل به باشگاه‌های میزبان.»

رئیس سابق کمیته انضباطی در حالی قانون کسر امتیاز را ظالمانه و در عین حال ناعادلانه جلوه می‌دهد که خود در ماجرای اتفاقات ورزشگاه فولادشهر به چنین ترفندی متوسل شد. شاه‌حسینی اما از حکمی که چند سال قبل درباره تخلف تماشاگران خاطی سپاهان صادر کرد، دفاع می‌کند: «اول این‌که مقررات آن زمان فیفا و آیین‌نامه داخلی ما این اجازه را به کمیته انضباطی می‌داد. دوم این‌که حادثه فولادشهر اصفهان با فحاشی عده‌ای تماشاگر در استادیوم قابل مقایسه نیست. در آن حادثه یک سرباز بیگناه بینایی خودش را از دست داد و زندگی یک انسان تقریبا تباه شد. ما با دیدن فیلم‌هایی که با همکاری دستگاه‌های امنیتی و انتظامی تهیه شده بود، به این نتیجه رسیدیم تماشاگری که از اعضای کانون هواداران باشگاه سپاهان بود یک نارنجک به سمت تماشاگران پرسپولیس پرتاب کرد اما نارنجک قبل از رسیدن به طرفداران پرسپولیس به سرباز احمدی برخورد کرد. اگر این نارنجک چند متر آن طرف‌تر و وسط جمعیت فرود می‌آمد مطمئنا یک انسان جان خودش را از دست می‌داد. با در نظر گرفتن تمام این مسائل سه ماه سپاهان را از بازی در ورزشگاه خانگی محروم کردیم. یک بار هم در دورانی که مسئولیت کمیته انضباطی را برعهده داشتم تیم شن‌سای ساوه را هم به‌دلیل اجرا نکردن قوانین به دسته پایین‌تر فرستادم. می‌خواهم این را بگویم که دادگاه فوتبال باید قاطع باشد. نتیجه صادر شدن چنین احکامی این بود که تا سه یا چهار سال بعد شاهد ناهنجاری و بی انضباطی نبودیم.»

گرچه کارشناسان مسائل حقوقی فوتبال کسر امتیاز از تیم‌هایی که تماشاگران آنها شعارهای غیراخلاقی سر می‌دهند، غیرقانونی می‌دانند اما به نظر می‌رسد که پس از صادر شدن چنین حکمی، فضای تعدادی از استادیوم‌های فوتبال در مقایسه با قبل تلطیف شده است. قاضی شاه‌حسینی اما معتقد است کمیته انضباطی نتوانسته با صدور چنین احکامی سکوها را به محل امنی تبدیل کند: «اگر فضا تلطیف شده بود دیگر شاهد تکرار ناهنجاری‌ها نبودیم. من از وقتی در کمیته انضباطی سمتی ندارم پا به استادیوم فوتبال نگذاشته‌ام اما افراد موثق و بعضی از داوران معروف لیگ برتری به من می‌گویند این احکام کمترین تاثیری در آرام شدن ورزشگاه‌ها نداشته و حتی عده‌ای معتقدند اوضاع بدتر هم شده است. فقط به این دلیل که احکام سختگیرانه کمیته انضباطی بی‌موقع صادر شده است.»

شاه‌حسینی استفاده از ابزارهای قانونی را تنها راه مهار ناهنجاری‌ها و راضی نگه‌داشتن باشگاه‌های لیگ برتری می‌داند.

حمیدرضا رسولی