فرمون فرمون که میگن اینه

فیلم «برزخی‌ها» ساخته سال ۶۱ ایرج قادری شاید واجد کیفیت ساختاری برجسته‌ای نباشد، اما حالا و از منظر تاریخی و ارتباط و تاثیر و تاثر درون‌متنی و برون‌متنی قابل بررسی و حاوی نکات قابل‌توجهی است.

فیلم «برزخی‌ها» ساخته سال ۶۱ ایرج قادری شاید واجد کیفیت ساختاری برجسته‌ای نباشد، اما حالا و از منظر تاریخی و ارتباط و تاثیر و تاثر درون‌متنی و برون‌متنی قابل بررسی و حاوی نکات قابل‌توجهی است.

همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی گروهی مجرم عادی از زندان می گریزند. آنها که قصد دارند از کشور خارج شوند، در دهکده ای مرزی با مردی به نام «سید یعقوب» آشنا می شوند که می کوشد با اعمال و گفتارش، زندانیان را از فرار منصرف کند.

آنها ابتدا موعظه های سیدیعقوب را به ریشخند می گیرند، اما به مرور پس از تجاوز ارتش بیگانه به خاک میهن تحت تأثیر فداکاری سیدیعقوب و اهالی دهکده قرار می گیرند و از روستا دفاع می کنند و سرانجام نیز جان خود را از دست می دهند.

قهرمانان «برزخی ها» همگی از جمله چهره ها و سوپراستارهای سینمای قبل از انقلاب بودند و از زاویه ای می شد وضع آنها را با شخصیت های این فیلم تطبیق داد. افرادی که با حضور در سینمای طاغوتی یا باید جلای وطن می کردند یا قید بازی در فیلم ها را می زدند و به مرگ حرفه ای تن درمی دادند.

انتخابی که در هر صورت باعث می شد ستارگان دیروز جایی در سینمای در حال پوست اندازی امروز نداشته باشند. با این که زمزمه های این تغییر و تحول فرهنگی به گوش این چهره ها رسیده بود و آنها در سال ۵۸ طعم حضور در دادگاه انقلاب را چشیده بودند، اما شاید گمان نمی کردند که «برزخی ها» به حسن ختام یکباره کارنامه حرفه ای شان تبدیل شود.

در این میان آن که بیش از همه دچار خسران شد، فردین بود که با وجود تلاش ها و تقاضاهای بسیار برای بازگشت هیچ گاه این فرصت را پیدا نکرد.

ایرج قادری و سعید راد البته این شانس را پیدا کردند که پس از وقفه ای طولانی دوباره در سینمای ایران حضور پیدا کنند و هرچند نه مثل دوران اوج، اما به هر حال دیده شوند و نامشان بر سر زبان ها باشد.

ولی تقدیر برای ناصر ملک مطیعی که تا همین چند وقت پیش می رفت تا سرنوشتی مشابه بازیگر «گنج قارون» پیدا کند، جور دیگری رقم خورد.

بازی در فیلم «نقش نگار» به کارگردانی علی عطشانی باعث شد نخستین ستاره مرد سینمای ایران و بازیگر نقش ماندگار فرمانِ «قیصر» و امیرکبیر سریال «سلطان صاحبقران» پس از ۳۱ سال غیبت به سینما برگردد؛ سینمایی که چه در ساختار و فضای فیلم ها و قصه ها و چه در شیوه بازیگری، دیگر آن دوران فیلمفارسی و تیپ های جاهلی و کلاه مخملی را برنمی تابد.

هرچند خود ملک مطیعی نیز بخوبی به این امر واقف است و برای همین هم در مراسم تجلیل از خود متواضعانه می گوید: ما با دست خالی، کم دانشی و نداشتن حامی، اما با عشق زیاد وارد سینما شدیم و مردم با بزرگواری اشتباها تمان را نادیده گرفتند. به همین دلیل حیف است که قدردان این مردم نباشیم.

ضیافت بازگشت ملک مطیعی در حالی شامگاه جمعه در یکی از رستوران های شمال شهر تهران برگزار شد که جای بسیاری از همنسلان و همکاران در قید حیات یا سفر کرده او را چهره های ذی نفوذ، متمول و غیرسینمایی چون بابک زنجانی، حسین هدایتی و محمد رویانیان گرفته بودند.

علی رستگار