چگونه کودکان را با طبیعت آشتی بدهیم

خداوند نعمت های زیادی را در اختیار بندگانش قرار داده که هرکدام از آنها برای انسان موهبتی بزرگ محسوب می شود و چه موهبتی بزرگتر از طبیعت که وقتی انسان با آن انس می گیرد, انگار جان دوباره می گیرد و حال و هوایش عوض می شود

خداوند نعمت های زیادی را در اختیار بندگانش قرار داده که هرکدام از آنها برای انسان موهبتی بزرگ محسوب می شود و چه موهبتی بزرگتر از طبیعت که وقتی انسان با آن انس می گیرد، انگار جان دوباره می گیرد و حال و هوایش عوض می شود.

اصلا نگاه کردن به درختان و گل و گیاه، روح و روان انسان را نوازش می دهد اما متاسفانه با توجه به زندگی ماشینی امروزه ارتباط خیلی از ما ناخواسته با طبیعت قطع شده و شاید به همین دلیل است که اضطراب ها و تنش هایمان روز به روز بیشتر می شود. در این میان، کودکان ما هر روز کمتر از دیروز سهمی از طبیعت می برند. در این مطلب از دکتر کتایون رازجویان، روان پزشک کودکان و نوجوانان، خواستیم تا در مورد چگونگی آشتی دادن کودکانمان با طبیعت و تاثیر چنین رخدادی بر روح روان بچه هایمان با ما گفت و گو و توصیه های لازم را به والدین ارائه کند.

چگونه می توانیم کودکان امروز را با طبیعت آشنا کنیم؟

متاسفانه از آنجایی که بیشتر کودکان امروز به دلیل شرایط زندگی مجبورند در آپارتمان زندگی کنند از طبیعت دور مانده اند. البته تنها آپارتمان باعث بروز این مساله نشده بلکه رفتار افراد با یکدیگر و تعاملاتشان نیز اثرگذار بوده است. کودک برای اینکه بتواند رشد مناسبی از نظر روانی داشته باشد باید جولانگاه خوبی در اختیار داشته باشد تا بتواند بهتر تجربه کند اما در آپارتمان های کوچک امروزی، این تجربه های طبیعی، خیلی سخت به دست می آیند و همه چیز خیلی متراکم است. به همین دلیل، والدین باید با برنامه ریزی فرزندانشان را هرازگاه به پارک یا کوه ببرند تا از نزدیک طبیعت را بشناسند و لمس کنند.

کودکان دیروز می توانستند با دوستانشان در حیاط یا کوچه بازی کنند ولی کودکان امروز این امکان را ندارند یا کمتر دارند. آیا این مساله روی مهارت های اجتماعی آنها اثر می گذارد؟

بله، سوال خوبی را مطرح کردید. در گذشته امکان بازی برای بچه های دیروز در کوچه ها و حیاط های بزرگ وجود داشت و تعداد زیادی از بچه ها با هم بازی می کردند ولی این امکان برای بچه های امروز کمتر است و به همین دلیل هم مهارت های اجتماعی این کودکان ضعیف خواهدشد چون همبازی های زیادی ندارند.

امروزه خیلی از کارشناسان می گویند کودک برای انجام یک بازی مطلوب و موثر باید دست کم ۳ همبازی همسن و سال داشته باشد ولی عملا در آپارتمان نشینی های امروزی کمتر این مورد را می بینیم.

برخی کودکان وقتی داخل ماشین هستند یا در پارک بازی می کنند، به راحتی زباله هایشان را روی زمین می اندازند. به نظر شما چگونه باید به بچه ها مراقبت از طبیعت را بیاموزیم؟

این مساله به رفتار خود پدر و مادر هم بر می گردد؛ اینکه آنها خودشان در وهله اول چقدر رعایت این موضوع برایشان اهمیت دارد و بعد اینکه تا چه حد اهمیت طبیعت و محیط زیست را به کودکانشان آموخته اند. مثلا اگر کودکشان در محیط خارج از خانه زباله می اندازد بهتر است از او بخواهند زباله را بردارد و به سطل بیندازد و به او بگویند اگر در خانه خودمان هم بودی این کار را می کردی؟ به هر حال باید طبیعت را دوست داشته باشیم و به آن احترام بگذاریم.

این موضوع که بودن در طبیعت به انسان انرژی مثبت می بخشد را چقدر قبول دارید؟

خیلی زیاد! اصلا روان آدمی به طبیعت نیاز دارد و قطعا انرژی خوبی از آن خواهیم گرفت. طبیعت هدیه ای است که خداوند در اختیار ما قرار داده و باید به خوبی از آن مراقبت و استفاده کنیم.

والدین برای آشتی کودکانشان با طبیعت چه اقداماتی باید انجام دهند؟

ما باید با برگزاری مناسک سنتی خودمان درصدد رفع این مشکل برآییم. مثلا رسم سیزده به در خیلی کمک کنده است؛ اینکه همه اعضای خانواده دور هم و در طبیعت جمع می شوند و حتی می توانند این کار را در طول سال تکرار کنند.

از طرفی دیگر، والدین می توانند خانه ای را انتخاب کنند که یا در نزدیکی پارک باشد یا حیاط بزرگی داشته باشد تا کودک بتواند با گل ها و درختان در ارتباط باشد. نکته دیگری هم که بد نیست به آن اشاره کنم این است که می توانیم از کودکانمان بخواهیم خودشان خودشان درخت یا گل و گیاه بکارند. با این کار می توانیم اهمیت طبیعت بکر را به آنها بیاموزیم.

مسوولیت نگهداری از گلدان را به کودک بسپارید!

دکتر میترا حکیم شوشتری: شاید باورش کمی سخت باشد اما آشتی دادن بچه ها با طبیعت می تواند فواید بیشماری داشته باشد؛ از جمله تمرین مهارت های مختلفی مانند مسئولیت پذیری و حتی تقویت اعتماد به نفس. وقتی کودک با کمک شما مراقبت از یک گیاه را به عهده می گیرد و بذری را در دل خاک می کارد و با رسیدگی به آن شاهد جوانه زدن و رشد آن می شود، در واقع، نتیجه زحمات و صبر و پشتکار خود را می بیند و به طور عملی زندگی را تجربه می کند.

او در این راه معنای امید و صبر و حتی شکست را می فهمد کودک شما نه تنها از شادی و نشاط ناشی از مراقبت گل و گیاه لذت می برد بلکه به دلیل موفقیت حاصل از مسئولیتی که به او داده اید خواه ناخواه مورد تشویق شما و دیگران قرار می گیرد و اعتماد به نفسش تقویت می شود.

مسئولیت نگهداری از یک گلدان آپارتمانی اولین و ساده ترین اقدام برای برقراری آشتی است؛ اقدامی که در مورد همه بچه ها می توان انجام داد. این جایگزین سودمند، از خرید حیوانات خانگی برای بچه ها که بسیار هم مد شده و تحمیل مسئولیت سخت نگهداری از آنها، تجربه احتمالی مرگ حیوان و حادثه ناخوشایند سوگ در کودک، که این روزها بسیار شایع شده، بهتر است. داشتن حیوان خانگی در فرهنگ ما جایی ندارد و اغلب می بینیم پس از چند روز هیجانات کودک نسبت به حیوان فروکش می کند و مسئولیت جدیدی به مادر تحمیل می شود. در نتیجه این موضوع باعث درگیری های جدید مادر با کودک یا دیگر اعضای خانواده خواهدشد.

دوری از طبیعت خشونت می آورد

دکتر مجید ابهری: از منظر روان شناسی، آشنایی و همزیستی با طبیعت لطافت، آرامش و راحتی فکر و طراوت روح و روان را برای انسان به ارمغان می آورد. از طرفی دیگر، رفتارشناسان اعتقاد دارند نگاه به سبزه و درخ تان باعث کاهش اضطراب و تنش های روانی می شود و دستگاه عصبی را تنظیم می کند.

متاسفانه امروزه شهرهای ما میان سیمان، آهن و آجر غرق شده اند و دیگر کمتر چشم اندازی از طبیعت مقابل نگاه فرزندانمان قرار گرفته است. در گذشته کودکان بیشتر در طبیعت بودند و در آن بازی می کردند اما امروزه فرزندان ما در گوشه ای از خانه مشغول بازی با رایانه یا تلفن همراه هستند که این مساله آنها را منزوی می کند و مهارت های اجتماعی شدن را پایین می آورد. به هر حال این شیوه زندگی نه تنها باعث عوارض جسمانی و روانی زیادی خواهدشد بلکه کودکانمان را کم کم افسرده و بی انگیزه خواهدکرد. کودکان ما امروزه طبیعت را به خوبی نمی شناسند. به همین دلیل بارها به مسئولان شهرسازی گفته ام که وقتی قصد ساخت محل و ساختمانی را دارید اول از هر چیز ضمائم فرهنگی و ورزشی آن را مدنظر قرار دهید.

دوری از طبیعت روان فرزندانمان را خشک می کند و اگر با این شرایط بخواهیم ادامه بدهیم تا چند سال آینده دیدن یک درخت جزو حسرت های زندگی کودکانمان خواهدبود. حتی جالب است بدانید یکی از علت های اصلی در افزایش خشونت به ویژه در نوجوانان و جوانان فاصله گرفتن و دوری از طبیعت است. به همین دلیل باید نسل فردا را با طبیعت آشتی دهیم. ضمنا ارگان هایی مانند شهرداری و آموزش و پرورش می توانند برنامه های زیادی را در این مورد ترتیب دهند.

هفته نامه سلامت - محبوبه ریاستی

دکتر مجید ابهری-عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس

دکتر میترا حکیم شوشتری-روان پزشک کودکان و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران