سیمای رستگاران

نگاهی به جایگاه شیعه در کلام امام رضا ع

مذهب شیعه جریان اصلی اسلام است و اصول و فروع این مذهب عقاید و اخلاق و فقه شیعه و حتی نام شیعه از پیامبر گرامی حضرت محمد (ص) به جا مانده است. علاوه بر محتوا و معارف مذهب شیعه که در وحی الهی و آموزه های نبوی ریشه دارد، نامگذاری این مذهب نیز از جانب رسول خدا بوده است و نخستین بار پیامبر (ص) به واژه شیعه قداست بخشید و آن را در مفهوم اصطلاحی رایج امروز آن، پیروان علی بن ابی طالب(ع) به کار برد.

خلیفه و وصی پیامبر اعظم(ص) و نخستین امام شیعیان امیرالمومنین علی بن ابی طالب(ع) و امامان پس از وی و ثامن الحجج علی بن موسی الرضا(ع) راه پیامبر (ص) را ادامه داده و حقایق و معارف دینی و سنتها و احکام مذهب شیعه پیامبر(ص) را زنده و پایدار نموده و گسترش دادند و از آن پاسداری و دفاع کردند.

از امام رضا(ع) احادیثی در ارتباط با شیعه وجود دارد که می تواند منشأ تشیع، اوصاف و فضایل شیعیان را روشن کند. تعدادی از آن احادیث در این نوشتار، بررسی می گردد.

● «شیعه» آیین رستگاری

در احادیث نبوی مذهب شیعه «آیین رستگاران» شناخته شده است. «ریآن بن صلت» از امام رضا(ع) نقل کرده رسول ا...(ص) فرمود: «شیعة علی هم الفائزون یوم القیامة»(۱) . شیعه علی رستگاران روز قیامت اند. در این حدیث رضوی منقول از رسول ا...(ص) واژه شیعه توسط پیامبر(ص) در معنای رایج اصطلاحی آن، در پیروان علی (ع) به کار رفته است و این ثابت می کند پیامبر(ص) منشأ نام شیعه بوده اند و محتوا و نامگذاری شیعه از آن پیامبر(ص) است. پیامبر خدا مذهب شیعه را آیین رستگاری، و شیعه علی را سرافراز، خوشبخت و رستگار و اهل بهشت در روز قیامت دانسته اند.

● شیعه یاور اسلام و محبوب قلوب اهل آسمان و زمین

عبدالعظیم حسنی از امام جواد(ع) آورده که پیامبر(ص) فرمود: خداوند اسلام را آفرید و برای آن عرصه و نور و حصن و ناصر قرارداد عرصه اش «قرآن» و نورش«حکمت» و حصنش«معروف» و انصارش«من و اهل بیتم» و «شیعه» ماست، پس اهل بیتم و «شیعه» آنان را دوست بدارید و آنان را یاری کنید. زمانی که در شب معراج به آسمان عروج کردم جبرئیل مرا برای اهل آسمان معرفی کرد و محبت من و اهل بیتم و «شیعه اهل بیتم» را در دلهای فرشتگان قرارداد که در نزد آنان تا روز قیامت ودیعه و امانت است. در هبوط به زمین جبرئیل مرا به زمینیان معرفی نمود و محبت من و اهل بیتم و شیعه آنان را در قلوب اهل زمین به ودیعه گذاشت، پس مؤمنان امت ودیعه من درباره اهل بیتم را تا روز قیامت حفظ می نمایند(۲).

در این سخن امام رضا(ع) از معراج پیامبر(ص) شیعیان انصار و یاران اسلام، که جبرئیل محبت آنان را در قلوب فرشتگان و انسانها قرار داده است. در این حدیث «شیعتنا» و «شیعة اهل البیت» با هم آمده و این گویای حقیقتی درباره مذهب شیعه است. شیعه در صدر اسلام در زمان حیات رسول خدا به وجود آمده و شیعه اهل بیت(ع) در واقع شیعه پیامبر خداست.

● شیعه علی و آمرزش الهی

آمرزش و غفران شیعه و حتی دوستداران آنان از امتیازهای مذهب تشیع است. امام هادی(ع) از امام جواد(ع) نقل کرده که پیامبر خدا فرمود: ای علی! خداوند تو و شیعه ات و دوستدار شیعه ات را بخشیده است(۳).

● شیعه اهل بیت(ع) و کرامت الهی

شیعه در روز قیامت در منابر عرش الهی قراردارد و از کرامت خداوند بهره مند می گردد. امام رضا(ع) نقل کرده اند که پیامبر خدا فرمود: روز قیامت منابری حول عرش الهی برای شیعه من و شیعه اهل بیتم که در ولایت ما اخلاص می ورزند، قرار داده می شود و برپا می گردد و خدای عزوجل می فرماید: ای بندگانم به سوی من بشتابید تا کرامتم را بر شما نشر و پخش نمایم. شما در دنیا رنج و آزار دیدید و اذیت شدید.

در این بیان رضوی نیز «شیعه نبی» و «شیعه اهل بیت» با هم آمده و یکسان قلمداد شده اند(۴).

● حدیث سازی دشمنان شیعه

دشمنان شیعه در طول تاریخ با روشهای گوناگون با پیروان اهل بیت(ع) مبارزه کرده اند. یکی از اقدامهای دشمنان شیعه برای بدنامی شیعیان، جعل حدیث بوده است.

این جریان را امام رضا(ع) در گفتگو با یکی از شیعیان به نام «ابراهیم بن محمود» به روشنی گزارش نموده اند. «ابراهیم بن محمود» گفته است: به امام رضا(ع) عرض کردم، ای فرزند رسول خدا! اخباری در فضایل امیرمومنان(ع) و در فضل اهل بیت(ع) از طریق مخالفان شما در نزد ماست که مثل آن را از شما نشنیده ایم. آیا آنها را بپذیریم؟ امام رضا(ع) فرمود: ای فرزند ابی محمود! رسول خدا فرمود: هرکس به سخنگویی گوش دهد او را بندگی نموده است، اگر آن سخنگو از خدا بگوید بنده خداست و اگر از ابلیس بگوید، بنده ابلیس است. ای فرزند ابی محمود! مخالفان ما اخباری در فضایل ما ساخته و آن اخبار دروغین را در سه دسته قرار داده اند: غلو، تقصیر و کوتاهی در امرما و تصریح به مثالب و معایب دشمنان ما. زمانی که مردم احادیث غلو در حق ما را بشنوند شیعیان ما را تکفیر نموده و آنان را به اعتقاد به ابوبیت ما و پرستش ما نسبت می دهند و زمانی که احادیث تقصیر که فضایل ما را محدود و بسیار کمتر از حقیقت بیان کرده اند بشنوند، به همان احادیث درباره ما اعتقاد پیدا می کنند و زمانی که احادیث و معایب و سرزنشهای دشمنان ما را با نامهایشان بشنوند با نام، به ما سرزنش و اهانت می کنند(۵)

● سیمای پیشگامان تشیع

نخستین نام مقدسی که برای دین اسلام در زمان پیامبر(ص) با هدایت ایشان پدید آمد، «شیعه» بود. گروهی در زمان پیامبر(ص) شیعه نامیده شدند. آنان کسانی بودند که تمامی امر و نهی های پیامبر(ص) را پذیرفته و به طور کامل رعایت کردند. سنت نبوی ولایت و امامت را به درستی از رسول ا... فرا گرفته و به راستی به آن اعتقاد پیدا کرده و فرمانبردار و تسلیم کامل پیامبر(ص) بودند. امام رضا(ع) اسامی این شخصیتها را با ویژگیهای برجسته آنان برای شیعیان معاصر خویش بیان کرده اند.

گروهی از مسلمانان که ادعای تشیع داشتند و خود را «شیعه علی» می نامیدند، متقاضی دیدار با امام رضا(ع) شدند. امام ابتدا آنان را نپذیرفتند، اما با مراجعات مکرر و اصرار، به محضر امام رضا(ع) شرفیاب گردیدند. در شرفیابی، دلیل عدم پذیرش را پرسیدند، امام(ع) فرمودند: به دلیل این ادعای شما که گفتید: شیعه امیرمومنان علی بن ابی طالب هستید!

وای به حال شما، شیعه واقعی علی(ع)، حسن و حسین و ابوذر و سلمان و مقداد و عمار و محمد بن ابی بکرند که در هیچ یک از اوامر امام علی(ع) با او مخالفت نکردند و هیچ یک از نواهی او را انجام ندادند، اما شما گفتید: شیعه اید، ولی در بیشتر اعمالتان مخالف او هستید و در انجام بسیاری از واجبات کوتاهی می کنید و در اجرای حقوق بزرگ الهی برادران دینی تان سستی می نمایید، و تقیه می کنید در جایی که نباید تقیه کنید و تقیه را ترک می نمایید آنجا که باید تقیه کنید، پس اگر شما بگویید از موالیان و محبان امام علی(ع) و دوستداران اولیاء امام و دشمنان مخالفان امام هستید سخن شما را انکار نمی نمایم و لکن این مرتبه شریفه شیعه علی که شما ادعای آن را نمودید اگر رفتارتان، گفتارتان را تصدیق نکند هلاک می گردید، مگر رحمت پروردگارتان را تدارک نمایید.(۶)

پی نوشتها:

۱- شیخ صدوق، عیون اخبار الرضا ج ۲، ص ۷۸

۲- بشارة المصطفی، شیعة المرتضی ص ۲۴۹

۳- عیون اخبار الرضا، ج ۲ ص ۶۷

* بشارة المصطفی، الشیعة المرتضی، ص ۲۸۵

۴- عیون اخبار الرضا، ج ۲، ص ۹۸

۵- بشارة المصطفی، الشیعة المرتضی، ص ۳۴۰

۶- بحار الانوار، ج ۶۸، ص ۱۵۸

دکتر محمدرضا جواهری