رقابت جهانی برای تصاحب فلزات غیرآهنی

با افزایش شدید قیمت فلزات غیرآهنی و فلزات كمیاب, در ساختار عرضه و تقاضای این فلزات نیز تغییراتی انجام گرفته است

ژاپن افزایش شدید قیمت فلزات غیرآهنی، مخصوصا فلزات كمیاب را احساس كرده است.این فلزات در بخش وسیعی از محصولات و كالاهای پیشرفته استفاده می‌شوند.

رقابت شدیدی بین كشورهای مختلف برای به دست آوردن فلزات غیرآهنی سرب و مس ایجاد شده است، همانند رقابتی كه برای تصاحب منابع انرژی مثل نفت، گاز طبیعی و اورانیوم وجود دارد. قیمت این فلزات در سال‌های اخیر به شدت بالا رفته است. علت اصلی این موضوع افزایش تقاضا در جهان، ‌به ویژه در چین بوده است. موج خروشان قیمت‌ها در بازار بین‌المللی با تصاحب و ذخیرهء منابع شدت گرفته است. گزارش معدن و توسعه حاكی است كه ژاپن اخیرا شاهد یك سلسله اتفاقات غیرطبیعی بوده است. دزدی سیم‌های برق، زنگ‌های برنزی، شیرهای آب، دریچه‌های فاضلاب، ناودان‌ها و آتشدان‌ها در خیابان‌ها، مزارع برنجكاری و قبرستان‌های سراسر ژاپن از این اتفاقات بوده است حرف و حدیث‌های زیادی پشت سر این دزدی‌ها بوده است. از جمله قیمت بالای فلزات و نیاز مبرم چین به آن‌ها برای تكمیل پروژه‌های مربوط به بازی‌های المپیك تابستانی در سال بعد. تغییر قیمت فلزات غیرآهنی فقط محدود به فلزات اساسی مثل سرب، آلومینیوم و مس نبوده است. قیمت بیش‌تر فلزات كمیاب كه استفاده زیادی به‌عنوان ماده اولیه در كالاهای پیشرفته دارند، در سال‌های اخیر چند برابر شده است. برای مثال، ایندیوم (Indium) ، ۵/۸ برابر نسبت به سال ۲۰۰۲ گران‌تر شده است.

ایندیوم در محصولاتی مثل تلویزیون‌های LCD استفاده می‌شود. قیمت پلاتینیوم كه به‌عنوان كاتالیزور در پیل‌های سوختی یا برای كاهش آلودگی‌ها در اگزوز اتومبیل‌ها استفاده می‌شود، در یك دورهء پنج ساله ۴/۲ برابر شده است.

قیمت تنگستن كه در ساخت رشته‌های درون لامپ‌های حبابی و افزایش سختی و مقاومت فولاد استفاده می‌شود، در همین بازده زمانی ۷/۴ برابر شده است. در میان سایر فلزات كمیاب، ‌قیمت نیكل، كبالت، وانادیم مولیبدنیوم و منگنز به ترتیب ۱/۷ برابر، ۴/۴ برابر، ۲/۶ برابر، شش برابر و ۱/۲ برابر شده است.

با افزایش شدید قیمت فلزات غیرآهنی و فلزات كمیاب، در ساختار عرضه و تقاضای این فلزات نیز تغییراتی انجام گرفته است. چین و هند به‌عنوان پرجمعیت‌ترین كشورهای جهان كه اقتصاد آن‌ها با گام‌های سریع در حال رشد است، به‌عنوان مصرف‌كنندگان عمده و جدید این فلزات مطرح شده‌اند.در زمینهء عرضهء این فلزات، شركت‌هایی مثل آنگلوامریكن، ریوتینتو و BHP ، بیلیتون روی بازار جهانی تسلط و تاثیر و نفوذ زیادی روی میزان عرضه و قیمت‌ها دارند.به‌عنوان مثال در دههء ۱۹۹۰، هفت منبع مهم مس در دنیا فقط ۳۰ درصد از سنگ مس جهان را تولید می‌كردند، اما این نسبت اكنون به ۵۰ درصد رسیده است.

دنیا شاهد افزایش موج جریان «ناسیونالیسم منابع» در بسیاری از كشورها همزمان با افزایش قیمت‌ها بوده است. این ملی‌گرایی قبلا برای منابعی مثل نفت، گاز طبیعی و اورانیوم مشاهده می‌شد و اكنون فلزات غیرآهنی نیز به این جرگه پیوسته‌اند.

با وجود چند تولیدكنندهء عمده و مهم این فلزات، چین به‌عنوان واردكنندهء اصلی بیش‌ترین فلزات مثل سرب، روی و نیكل حریصانه منابع آن‌ها را برای خوراك اقتصاد مهار ناشدنی و شتابانش قوت می‌دهد. دولت چین برای پاسخگویی به رشد شدید تقاضا در چین، محدودیت‌هایی برای صادرات این فلزات، مثل كاهش تخفیف بدهی‌های مالیاتی، افزایش مالیات روی صادرات و سهمیه‌بندی صادرات از سال بعد برای بعضی فلزات كمیاب مثل تنگستن و بعضی فلزات گروه لانتانیدها (Rare earths) كرده است.

چین همچنین تهاجم شدیدی به كشورهای مختلف جهان برای به دست آوردن منابع مورد علاقه‌اش كرده است. اخیرا نگاه ویژهء چین به آفریقا توجه جامعهء جهانی را به خود جلب كرده است. چین برای تامین مواد اولیه‌اش شدیدا به قارهء آفریقا متكی است.

آفریقا یك سوم از نفت چین را تامین می‌كند كه آنگولا، سودان و نیجریه مهم‌ترین این تامین‌كنندگان هستند.چین همچنین از گینه بوكسیت، از زامبیا مس، از نامبیا اورانیوم و از كنگو فلزات كمیاب تهیه و خریداری می‌كند.میزان استخراج فلزات كمیاب اندك است و مناطق تولیدكننده پراكنده هستند. چین ۹۰ درصد از تنگستن و فلزات Rare earths را تولید می‌كند. چین همچنین با تولید ۳۰ درصد از مجموع تولید جهانی ایندیوم، بزرگ‌ترین تولیدكنندهء ایندیوم در جهان است. كشور آفریقای جنوبی ۸۰ درصد از پلاتینیوم دنیا را تولید می‌كند.

ژاپن مصرف‌كنندهء مهم فلزات كمیاب است. دومین اقتصاد بزرگ دنیا ۶۰ درصد ایندیوم جهان را مصرف می‌كند. سهم ژاپن از مصرف جهانی سایر فلزات كمیاب نیز باست; ۲۰ درصد برای پلاتینیوم، ۱۴ درصد برای نیكل و تنگستن، ‌درصد برای كبالت، ۱۷ درصد برای مولیبدنیوم، ۱۱ درصد برای وانادیوم و ۲۴ درصد برای Rare earths ژاپن همهء فلزات كمیاب مصرفی‌اش را وارد می‌كند.

هاشم باروتی