راه طولانی یمن تا خوشبختی

جدا از حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا و ادامه خشونت ها, یمن با مشکلات عمیق تری دست و پنجه نرم می کند

جدا از حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا و ادامه خشونت‌ها، یمن با مشکلات عمیق‌تری دست و پنجه نرم می‌کند.

پایان اعتراضات خونین در دوره انقلاب‌های عربی و فروپاشی حاکمیت ۳۳ ساله علی عبدالله صالح، این تصور را به وجود آورد که راه برای یک تغییر سیاسی و تاسیس یک اقتصاد بومی فراهم شده است، اما اینک به نظر می‌رسد این راه با مشکلاتی عمیق‌تر از مبارزه با شورشیان و یا بقایای القاعده روبه‌رو باشد.

مشکلاتی که اکنون یمن با آن مواجه است عبارتند از: نرخ بالای بیکاری، فقر گسترده، کمبود مواد غذایی و اقتصادی توسعه نیافته. در واقع حکایت غم‌انگیز آن است که بدانیم مدیریت بد منابع چگونه توانسته است برنامه‌های توسعه در این کشور را دچار تاخیر کند. حال آن‌که برداشت‌هایی وجود داشت که بر مبنای آنها یمن می‌توانست در یک جهت مثبت روبه پیش حرکت کند.

یمن به دلیل توسعه نیافتگی اقتصادی یکی از فقیرترین کشورها در جهان عرب به شمار می‌رود. این مشکل دامنه‌داری است که از دوران ریاست جمهوری علی عبدالله صالح باقی مانده و در زمان جانشین او عبدربه منصور هادی نیز جریان دارد.

تولید نفت یمن در واقع ۲۵ درصد از کل تولید داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد و تقریبا ۷۰ درصد از درآمدهای کشور را تامین می‌کند.

رشد اقتصادی خارج از حوزه نفت، تا حدود زیادی به بازرگانی و حمل و نقل وابسته است. یمن از زمانی یک کشور نفتی به حساب آمد که در سال ۱۹۹۰ دو بخش شمال و جنوب آن با هم متحد شدند و این مساله تحرکی به توان اقتصادی کشور بخشید، اما در عوض دولت به درآمدهای نفتی متکی شد و سر از فسادهایی درآورد که به خاطر فقدان به روز شدن زیرساخت‌های اجتماعی یا برنامه‌های خدمات عمومی به صورت رشوه دراختیار مقامات گذاشته می‌شد.

یمن تلاش می‌کند ذخایر گازی خود را استخراج و صادر کند، زیرا نگران آن است که تولید نفت کشور در بالاترین سطح برای ۱۵یا ۲۰ سال دیگر بوده و در نهایت به اتمام برسد.

نفت نه تنها مانند آب در این کشور در حال اتمام است که طی دوره زمانی تعیین شده یا حتی زودتر از آن به اتمام خواهد رسید.

از این رو نگهداشتن توسعه فعلی نیز دشوار خواهد بود. رشد اقتصادی یمن در حال حاضر حدود ۲.۵ درصد است و نرخ بیکاری در این کشور به ۳۵ درصد می‌رسد.

به این دلیل یمن رفته رفته فروپاشی کل اقتصاد خود را تجربه می‌کند. منابع طبیعی یکی از سرمایه‌های یمن است اما سرمایه‌گذاری روی اینگونه منابع به توانایی دولت در استفاده از منابع تولید برای یک رشد بلندمدت بستگی دارد.

بخش‌های قابل توسعه

البته یمن راه‌هایی در اختیار دارد که به وسیله آنها می‌تواند به اقتصاد خود تنوع ببخشد و از محدود شدن به گاز و نفت فاصله بگیرد.

این کشور همچنین یک بخش استخراج معادن دارد که می‌تواند درآمدزا باشد اما در صورتی این پروژه نتیجه خواهد داد که در مناطق معدنی امنیت وجود داشته باشد. اگر ابین ثبات داشته باشد، آن وقت می‌توان بندر عدن را فعال کرد و این بندر در آینده پرسود خواهد بود.

به لحاظ تاریخی، درگذشته یمن از این بندرگاه می‌توانست به دلیل داشتن آب‌های عمیق به عنوان یک منطقه آزاد تجاری استفاده کند.

همچنین صنعت گردشگری منبع درآمد مهمی برای این کشور به حساب می‌آید که اکنون به دلیل خشونت و آشوب‌ها بشدت کاهش پیدا کرده است.

کشور یمن دارای نمونه‌های دست نخورده‌ای از زیبایی‌های طبیعی و آثار باستانی است. توسعه نیافتگی این کشور درحالی جریان دارد که یمن برخوردار از سرمایه‌های تاریخی و دست نخورده است.

این بخش‌ها می‌تواند به صورت بالقوه نیروی کار را دریمن فعال کرده و فرصت‌های تازه‌ای را در اختیار نیروی کار داخلی قرار دهد.

نیرویی که هم‌اکنون برای پیدا کردن کار به کشورهایی نظیر عربستان سعودی می‌گریزد. گرچه توسعه این بخش‌ها نمی‌تواند تحول بزرگی در اقتصاد یمن به وجود آورد، اما می‌تواند توسعه در این کشور را گسترش داده و همزمان با توسعه در بخش‌های نفت و گاز آن را تکمیل کند.

به لحاظ بین‌المللی، این مساله برای یمن مهم خواهد بود که همکاری خود را با موسسات مالی جهانی از جمله بانک جهانی ادامه دهد. البته کمک‌های موقتی راه‌حل دایمی نیست با این وجود رفع و رجوعی است تا این‌که یمن بتواند روی پاهای خود بایستد.

یمن درحال حاضر یک کمک ۳۷۰ میلیون دلاری دریافت می‌کند که قرار است تا پایان سال ۲۰۱۲ دراختیار این کشور قرار گیرد اما این مبلغ برای یک برنامه مشخص به منظور رفع مشکلات اقتصادی این کشور کافی نیست. یمن استعداد آن را دارد که از منابع محدود خود برای فعالیت‌های تجاری استفاده کند.

کشورهای توسعه نیافته‌ای مانند آنگولا توافقنامه‌های دوجانبه‌ای در زمینه توسعه با قدرت‌های اقتصادی نظیر چین و آمریکا امضا کرده‌اند که برای یمن نیز می‌تواند آموزنده باشد.

برای ایجاد تغییرات در زمینه منابع انرژی، شرکت‌های چینی یا آمریکایی می‌توانند زیرساخت‌های لازم برای توسعه از جمله راه و بیمارستان را از طریق این گونه توافقات بسازند البته اگر شرایط امنیتی ثبات کافی داشته باشد.

این مساله به یمن در زمینه افزایش سرمایه‌گذاری کمک خواهد کرد و فضای تازه‌ای را برای تمرکز بر مسائل اقتصادی فراهم خواهد ساخت که می‌تواند برای کشور سودآور باشد.

اگر یمن هنوز نتوانسته است به یک اقتصاد توسعه یافته از طریق گوناگونی و تکیه بر منابع اصلاحات اقتصادی دست یابد نشان خواهد داد دوران پس از صالح نیز همان مشکلات همیشگی را با خود دارد که در دوره رژیم او نیز داشت. دراین باره یمن می‌تواند از کشورهای دیگر در آن سوی مرزهایش نظیر عمان الهام بگیرد.

سال ۱۹۷۰ عمان یک کشور فقیر و فاسد و درگیر خشونت بود که به لحاظ گسترش خشونت‌ها و مشکلات اقتصادی وضعیتی شبیه یمن امروزی داشت، اما این کشور یاد گرفت چگونه از منابع خود برای شکستن مشکلات چندجانبه تجاری استفاده کند و در حال حاضر بر توسعه زیرساخت‌ها و سیستم آموزشی‌اش تمرکز کرده است. زمانی عمان تبدیل به یک کشور مدرن شد که اصلاحاتی جدی را اجرا و با گذشته‌اش خداحافظی کرد.

مشکلات یمن از حملات هواپیماهای بدون سرنشین عمیق‌تر است. روزگاری یمن بخش «خوشبخت»‌ شبه‌ جزیره عربستان نام داشت. به نظر می‌رسد این کشور تا رسیدن به خوشبختی هنوز راهی طولانی در پیش داشته باشد.

منبع: آسیا تایمز

مترجم:‌ علیرضا ثمودی