لرزه های سرزمین من

قرار گرفتن بر یکی از دو کمربند بزرگ زلزله دنیا, ایران را به یکی از لرزه خیزترین سرزمین های جهان تبدیل کرده است ساکنان فلات ناهموار ایران مانند پوسته زمین آنچنان با زلزله خو گرفته اند که گویی لرزش ها و تکان های هشداردهنده هر روزه زمین هم آنها را از خواب غفلتی که در مورد این پدیده طبیعی و ضرورت آمادگی در برابر آن برآنها مستولی شده, بیدار نمی کند

قرار گرفتن بر یکی از دو کمربند بزرگ زلزله دنیا، ایران را به یکی از لرزه‌خیزترین سرزمین‌های جهان تبدیل کرده است. ساکنان فلات ناهموار ایران مانند پوسته زمین آنچنان با زلزله خو گرفته‌اند که گویی لرزش‌ها و تکان‌های هشداردهنده هر روزه زمین هم آنها را از خواب غفلتی که در مورد این پدیده طبیعی و ضرورت آمادگی در برابر آن برآنها مستولی شده، بیدار نمی‌کند.

فهرست بلند بالای زمین‌لرزه‌های بزرگ ایران پر است از زلزله‌های ویرانگری که رخداد هر یک از آنها در هر جای دیگر جهان می‌توانست سرآغاز حرکتی بزرگ برای مواجهه اصولی و هوشیارانه در برابر زلزله و به حداقل رساندن تلفات و خسارات آن باشد؛ اما امان از غفلت و آرامش ویرانگر ما!

بیست و یکم مردادامسال وقوع دو زمین لرزه به بزرگی ۲/۶ و ۶ در مقیاس امواج درونی زمین در آذربایجان شرقی که متاسفانه بیش از ۲۵۰ نفر کشته و حدود ۱۸۰۰ نفر مجروح به همراه داشت، بار دیگر زنگ خطر جدی زلزله در کشور را به صدا در آورد.

رخداد این دو زلزله و چند زلزله‌ بزرگ دیگر که خوشبختانه تلفات و خسارات چندانی نداشتند در کنار فهرست بلند زمین‌لرزه‌های امسال که نسبت به سال‌های گذشته افزایشی چشمگیر دارد، هشدار و بیدارباشی است برای ما که زلزله هر روز - نه یک بار که بارها - ما را خبر می‌کند و این تنها غفلت ما از بروز یکی از عادی‌ترین و معمول‌ترین پدیده‌های طبیعی است که گاه و بی‌گاه فاجعه می‌آفریند. براساس اطلاعات شبکه‌های لرزه‌نگاری مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، طی ۹ ماه نخست امسال ده هزار و ۲۴۰ زمین‌لرزه با بزرگی بیش از یک در مقیاس امواج درونی زمین در مناطق مختلف کشور و نواحی مرزی رخ داده که بزرگی حدود ۱۳۵ زلزله بیش از ۴ ریشتر بوده است.

این در حالی است که طی مدت مشابه سال قبل تنها حدود ۵۷۰۰ زمین لرزه در کشور ثبت شده بود که بزرگی ۷۸ عدد از آنها بیش از ۴ ریشتر بود. امسال به‌ترتیب مرداد با ۲۰۱۰ زلزله، آبان با ۱۵۱۰ زلزله و شهریور با ۱۵۰۰ زلزله لرزه‌خیزترین ماه‌های سال بوده‌اند و این در حالی است که در ماه مرداد با ثبت ۴۱ زلزله با بزرگی بیش از ۴ ریشتر، رکورد بیشترین زلزله‌های بزرگ و متوسط سال ۹۱ به نام این ماه گرم تابستانی ثبت شده است. بزرگ‌ترین زلزله‌ امسال، زمین‌لرزه بیست و یکم مرداد‌ ورزقان و هریس در آذربایجان شرقی به بزرگی ۲/۶ در مقیاس امواج درونی زمین بود که کانون آن در ۱۶ کیلومتری ورزقان، ۲۲ کیلومتری اهر و ۳۴ کیلومتری هریس در آذربایجان شرقی گزارش شده بود.

● ۲۱۴۰ زلزله در بهار ۹۱

پوسته فلات ایران، فروردین امسال با حدود ۵۷۰ زمین‌لرزه با بزرگی بیش از یک در مقیاس امواج درونی زمین که تنها هفت مورد آنها بیش از ۴ ریشتر بزرگی داشت، کم لرزه‌ترین ماه را پشت سرگذاشت. بزرگ‌ترین زمین‌لرزه فروردین به شدت ۱/۵ درجه در مقیاس امواج درونی زمین در حوالی «رودبار» در استان کرمان ثبت شد.

نکته: با یک نگاه سطحی درخواهیم یافت پوسته فلات ایران سال ناآرامی را طی می‌کند که مشخص نیست اوج این ناآرامی‌ها کی و کجا اتفاق خواهد افتاد

اردیبهشت ماه اما شاهد وقوع ۸۹۰ زمین لرزه بودیم که ۲۳ زلزله بزرگ‌تر از ۴ ریشتر بودند. بزرگ‌ترین زلزله اردیبهشت با بزرگی ۵/۵ در مقیاس امواج درونی زمین، حوالی «مورموری» ایلام را لرزاند. خرداد ماه با ۶۸۰ زمین‌لرزه شامل تنها چهار زلزله با بزرگی بیش از ۴ ریشتر که بزرگ‌ترین آنها زلزله ۴ ریشتری «بندر گناوه» بوشهر بود، زمین ایران روزهای آرام‌تری را گذراند.

● مردادماه؛ لرزه‌خیزترین ماه سال

در ادامه آرامش آخرین ماه بهار، تیر ماه هم با ۵۹۰ زلزله که فقط ۹ زلزله بیش از ۴ ریشتر بزرگی داشتند سپری شد. بزرگ‌ترین زمین‌لرزه تیر، با ۳/۵ ریشتر حوالی «قاسم‌آباد» خراسان رضوی را لرزاند. مرداد اما پایان این روزهای آرام بود. وقوع ۲۰۱۰ زلزله از جمله ۴۱ زمین‌لرزه با بزرگی بیش از ۴ ریشتر ـ که بزرگ‌ترینشان زلزله فاجعه بار ۲/۶ ریشتری «ورزقان» بود ـ زلزله را بار دیگر در کانون توجه رسانه‌ها و مردم قرار داد. پس از رکوردشکنی مرداد، شهریور هم با ۱۵۰۰ زلزله که ۱۸ موردشان بزرگ‌تر از ۴ ریشتر بود به عنوان یکی از لرزه‌خیزترین ماه‌های سال در آمار زلزله‌های امسال ثبت شد. شدت بزرگ‌ترین زلزله شهریور اما تنها ۲/۵ در مقیاس امواج درونی زمین بود که در استان فارس ثبت شد.

● پاییزی لرزه خیز با ۴۰۰۰ زمین‌لرزه

پاییز ۹۱ با افت نسبی تعداد زلزله‌ها و رخداد ۱۳۸۰ زلزله در مهرماه آغاز شد. مهر ماه امسال تعداد ۱۲ زمین‌لرزه با بزرگی بیش از ۴ در کشور توسط مرکز لرزه‌نگاری کشوری به ثبت رسید که شدیدترین آنها با بزرگی ۸/۴ در حوالی شیراز در استان فارس رخ داده است.

اما در آبان ماه شبکه‌های لرزه‌نگاری مرکز لرزه‌نگاری کشوری تعداد بیش از ۱۵۱۰ زمین‌لرزه با بزرگی بیش از یک (در مقیاس امواج درونی) را ثبت و تعیین محل کردند که خوشبختانه تنها ۱۰ زمین لرزه بزرگ‌تر از ۴ در این ماه به ثبت رسید که بزرگ‌ترین آنها با بزرگی ۴/۵ ریشتر بار دیگر حوالی «ورزقان» در آذربایجان شرقی را لرزاند.

آذرماه هم بیش از ۱۱۱۰ زمین لرزه در نقاط مختلف کشور به وقوع پیوست که بزرگی ۱۱ زمین‌لرزه بیش از ۴ بود. بزرگ‌ترین این زلزله‌ها با ۶/۵ ریشتر در حوالی زهان در استان خراسان جنوبی رخ داد.

● پوسته ایران، امسال بسیار ناآرام‌تر از سال‌های قبل است

براساس اطلاعات مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک ایران در سال ۹۰ در مجموع حدود ۷۹۰۰ زمین لرزه شامل ۱۱۴ زمین لرزه با بزرگی بیش از ۴ در مقیاس امواج درونی زمین رخ داد که بزرگ‌ترین آنها زلزله ۵/۵ ریشتری ۲۹ دی ماه نیشابور و زلزله ۴/۵ ریشتری هشتم اسفند ۹۰ در راور کرمان بودند. به این ترتیب با رخداد ۱۰هزار و ۲۴۰ زمین لرزه طی ۹ ماه نخست امسال ـ که حدود دو برابر زلزله‌های مدت مشابه سال قبل است ـ شمار زمین لرزه‌های امسال به نحو چشمگیری بیش از زلزله‌های سال ۹۰ است.

بسادگی می‌توان نتیجه گرفت که تعداد زلزله‌های سال ۹۱ از تعداد زلزله‌های سال‌های ۸۹ و ۸۸ نیز بیشتر خواهد شد، چرا که براساس اطلاعات شبکه‌های لرزه‌نگاری مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، سال ۸۹ حدود ۱۰هزار و ۴۲۰ زمین‌لرزه با بزرگی بیش از یک در مناطق مختلف کشور و نواحی مرزی رخ داده که بزرگی حدود ۱۳۷ زلزله بیش از ۴ ریشتر بوده است. در سال ۸۸ هم در مجموع حدود ۱۰هزار و ۵۰۰ زلزله شامل یکصد زلزله با بزرگی بیش از ۴ ریشتر در مناطق مختلف کشور و نواحی مرزی کشور به وقوع پیوسته بود.

بنابراین با یک نگاه سطحی درخواهیم یافت پوسته فلات ایران سال ناآرامی را طی می‌کند که مشخص نیست اوج این ناآرامی‌ها کی و کجا اتفاق خواهد افتاد. تنها باید هوشیار بود و اقدامات احتیاطی را از خاطر پاک نکرد.

علی موحد