قدیمی‌ترین قنات جهان در گناباد

در جنوب استان خراسان رضوی، شهر کوچکی آرمیده است به نام گناباد که بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین قنات جهان را در دل خود جای داده است؛ قناتی که یکی از عجیب‌ترین دست‌ساخت‌های بشر به‌شمار …

در جنوب استان خراسان رضوی، شهر کوچکی آرمیده است به نام گناباد که بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین قنات جهان را در دل خود جای داده است؛ قناتی که یکی از عجیب‌ترین دست‌ساخت‌های بشر به‌شمار می‌رود و در ا عماق زمین و در هزارتویی تاریک و دلهره‌آور اما آبی و زلال، شکوه و عظمت تمدن چند هزار ساله و معماری بی‌نظیر ایرانیان هنرمند و خوش‌ذوق را به نمایش می‌گذارد.

قنات قصبه گناباد به عنوان یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز ساخته دست انسان در طول تاریخ و نمادی از هم‌نوایی بشر با طبیعت، سال‌هاست که در ذهن مورخان و پژوهشگران جهان و در میان مقالات علمی و معماری آنها جا خوش کرده است.

حتی تاریخ‌نگاران و سفرنامه‌نویسان قدیمی از جمله ناصرخسرو نیز از این قنات یاد کرده‌اند. ناصرخسرو حدود هزار سال پیش در سفرنامه خود به درازای چهار فرسنگی کاریز و عمق ۷۰۰ گزی چاه آن اشاره کرده و آن را به کیخسرو نسبت داده است.

پدیده و شگفت‌انگیز بودن قدیمی‌ترین قنات جهان، زمانی روشن‌تر می‌شود که آبی‌زلال را از اعماق ۳۰۰ متری زمین بیرون کشیده و در رگ‌های خشک و تشنه کویر جاری می‌کند.

این قنات که بزرگ‌ترین قنات گناباد در میان دهها قنات این شهر و البته یکی از عجایب‌ تاریخ تمدن بشر است، با طول تقریبی۳۳ کیلومتر در مسیر یک دره طولانی در روستای دیسفان این شهرستان قرار دارد.

قنات گناباد که عمق چاه اصلی آن حدود ۳۲۰ متر و تعداد میله‌های آن ۴۵۰ حلقه است، یک رشته اصلی به نام قصبه با طول تقریبی ۱۳۱ هزار و ۳۵ متر و چهار رشته منشعب به نام دولاب کهنه، دولاب نو، رشته فرعی اول و رشته فرعی دوم قصبه دارد.

ظاهرا با توجه به قدمت این قنات و این واقعیت که بجز این قنات هیچ چشمه یا رودخانه‌ای در منطقه بیابانی گناباد وجود ندارد، می‌توان دریافت که قدمت قنات گناباد بیش از شهر گناباد است و این شهر رونق و آبادی خود را وامدار قنات طویل و عمیق خویش است؛ قناتی که باعث رشد این شهر شد و آن را در منطقه برجسته و ممتاز کرد، تا جایی که به یکی از مهم‌ترین و پررفت و آمدترین شهرهای کشور تبدیل شود و صدها اثر تاریخی و زیبا را در دل خود جای دهد.

این یادگار معماری کهن که یکی از بهترین مکان‌های گردشگری نیز به شمار می‌رود، در حال حاضر نیاز به بازسازی، مرمت و فضاسازی دارد. هرچند طرح جامع گردشگری آن هم‌اکنون توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در دست تهیه و بررسی است.

فاطمه مرادزاده