توپ رقابت در زمین قفقاز

اكنون ازآنچه در حركت بوش وپوتین گذشت بیش از همه میزبانان آلمانی اجلاس احساس زیان می كنند

از ابتدا پیدا بود كه دو رهبر مدعی با سناریوی نزاع هایلیگن دام آمده اند.هیچ كدام از سخنان بوش وپوتین درمسیرپروازبه آلمان نشانه تفاهم نداشت.برای این دو بازیگر اجلاس گروه ۸ بزرگترین میدان زورآزمایی بود، زیرا این اجلاس یكی از قویترین تریبون های خبری جهان را در اختیار دارد.

رؤسای جمهور آمریكا و روسیه نیز تا می توانستند ازاین تریبون برای تبلیغ سیاست های خود بهره جستند.

اكنون ازآنچه در حركت بوش وپوتین گذشت بیش از همه میزبانان آلمانی اجلاس احساس زیان می كنند.آن دو با كشاندن نزاع سریالی وبه طور مطلق سیاسی خود به همایشی اقتصادی فرصت مهمی را از كف میهمانان ومیزبانان ربودند.هیچ اتفاقی برای هایلیگن دام ازاین تلخ تر نبود كه نشستی كه مهمترین فرصت گفت وگو وتفاهم در مسائل اقتصاد جهانی به حساب می آید صرف یك تسویه حساب سیاسی وجنگ تبلیغاتی شد.

شاید خانم مركل كه درپایان اجلاس با چندین سؤال تند درباب این كه چرا این فرصت سوزی را درمدیریت اجلاس كرده است روبروشد اكنون بر بخت بد خود نفرین می كند كه چرا ازتجربه دل آزار اجلاس مونیخ به اندازه كافی پند نگرفت درآنجا هم رهبرروسیه وحریفان آمریكایی اش فرصت های اجلاس را صرف دعوای سپرموشكی كردند.

اما از دردسری كه سران آمریكا و روسیه برای میزبان ومیهمانان گروه ۸ ایجادكردند كه بگذریم مهمترین پرسش ناظران سیاسی درپس رویارویی تازه پوتین وبوش، این بوده كه براستی آیا رهبركرملین با تاكتیك هایی كه این بار دراجلاس بكارگرفت موفق شد این طرح مهم حریف آمریكایی خود را خنثی كند؟

رئیس جمهور روسیه دراقدامی كه بسیاری آن را غافلگیرانه خواندند، دست به نوعی راست آزمایی درباره طرح امنیتی آمریكا زد. «او گفت براستی اگر هدف این سپر دفاعی چنانكه جورج بوش ادعا كرده است حریم امنیتی روسیه نیست واین طرح تنها در مقابله با ایران است، واشنگتن بیاید این طرح را درپایگاهی نزدیك ایران یعنی همان ایستگاه موسوم به قبله آذربایجان مستقرسازد.»

پیشنهاد رئیس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین، سرو صدا های زیادی را در جهان بوجود آورد، محافل روس پیام شادباش به پوتین فرستادند، مسكو آن را یك پیروزی دیپلماتیك دركارزار دو ابرقدرت نامید.

روس ها حتی سعی كردند برای راضی كردن طرف آمریكایی مجموعه ای ازاطلاعات رادرباره كارایی این پایگاه به جهان غرب مخابره كنند.منابع روسی بیوگرافی این پایگاه را نوشتندوچنین وانمود كردند كه این مركزیكی از دارایی ها واملاك روسیه است . بارها این نكات دررسانه های روسیه بیان شدكه پایگاه راداری قبله آذربایجان در زمان شوروی ساخته شده و از سال ۱۹۸۵ فعال بود وافزودند كه این پایگاه نیز می تواندهمانند سپر دفاعی برای تمام اروپا و غرب روسیه نیز باشد و رادار های آن قادرند تا موشك های پرتاب شده از تمام قلمرو آسیا و همچنین اقیانوس هند را ردیابی و مشاهده كنند.

اما آمریكا وشركای امنیتی اش ازكنار این طرح و پیشنهاد وسوسه انگیز به راحتی عبور كردند.پوتین كه به نظر می آمد این تاكتیك را به عنوان یكی از آخرین ترفندها، برای جلوگیری از طرح تهاجمی آمریكاداده است اكنون منتظر پاسخ های بعدی حریف مانده است.

رهبركرملین پیش از این پیشنهاد كوشیده بود با چند مانور نظامی از جمله آزمایش نسل جدید موشك های روسی ونیز تهدید به ترك پیمان امنیتی خود با اروپا، آمریكا را از این برنامه منصرف سازد اما وقتی پافشاری كاخ سفید را دراستقراراین طرح دید، به ارائه این پیشنهاد عجیب روی آورد، طرحی كه پوتین امیدوار است به وسیله آن مشت حریف را باز كند ومیزان انعطاف كابینه جنگی بوش را بیازماید.آمریكا پیشنهاد رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین را در رابطه با پایگاه قبله، عجیب خواند.اما واكنش های رایس وبوش در رابطه با آن با احتیاط همراه بوده است.

اما آنچه اكنون درنخستین واكنش آمریكایی ها به طرح تازه پوتین دیده می شود، نوعی بی اعتنایی محترمانه است.به عبارتی آنان بی آنكه قصد خود را برای پس زدن روسیه از هرگونه طرح امنیتی مشترك با اروپا علنی كنند، بادلایل وتوجیهات فنی سعی دارند ایده های پوتین را كناربگذارند.حال به بخشی ازاین دلایل كه كارشناسان رسمی وغیررسمی آمریكا درباره ناكارآمدی آخرین طرح پوتین یعنی استفاده مشترك آمریكا وروسیه ازپایگاه قبله برای اهداف موشكی وراداری ارائه كرده اند دقت كنید:

سی ان ان به نقل از تحلیلگران آمریكا می گوید : در رابطه با استقرار سپر دفاعی آمریكا در اروپا، پیشنهاد جدیدولادیمیر پوتین مبنی براستفاده مشترك از پایگاه راداری جمهوری آذربایجان، در نظر اول فرمولی برای یك سازش كم هزینه است ، اما با كاوش عمیق تر می توان چنین نتیجه گیری كرد كه این پیشنهاد به لحاظ كاربردی بی ارزش است كه روسیه برای نشان دادن خلق وخوی تفاهم خود ارائه كرده است.

دلیل اصلی این تحلیلگران درباب ناكارآمدی طرح پوتین این است كه استفاده مشترك پایگاه راداری آذربایجان نمی تواند نقش سپر كامل موشكی را ایفا كند.صدای آمریكا نیز به نظرات «دونكن لیناكس» كارشناس نظامی استناد می كند كه می گوید : «اگر چه نزدیكی پایگاه راداری آذربایجان به مرز های ایران برتری هایی دارد، اما از ضعف نیز خالی نیست.زیرا اگر رادار در نزدیكی كشور موشك انداز قرار داشته باشد برتری اش آن است كه زود آگاه می كند كه موشك پرتاب شده و شما امكان خواهید داشت كه آمادگی های لازم برای دفاع یا رهگیری راپیدا كنید.اما مشكل در این است كه موشك پرتاب شده می تواند به همان سرعت از منطقه كنترل رادار دور شود.

اگر شما می خواهید برای نابودی موشك آن را نشانه بگیرید، باید رادار ها را دور تر از كشور موشك انداز و در نزدیكی محل استقرار موشك های دفاعی خود مستقر كنید .»

جیم استون تحلیلگر بنیاد « كلین هاوارد» نیز از زاویه دیگر طرح پوتین را نوعی فرصت طلبی برای حضور دوباره مسكو درقفقاز وبهره برداری روس ها از اختلاف امنیتی ایران وآمریكا دراین عرصه می خواند ومی گوید : « روسیه بزودی پایگاه قبله را از دست می دهد، زیرا زمان اجاره آن پایان می یابد و آنها تا كنون برنامه داشتند كه رادار ها را به منطقه «قرسنادر» انتقال بدهند. اما باهمین طرح روسیه قصد دارد تا حضور خود را در آذربایجان قانونی كند و آن هم از حساب آذربایجانی ها.»

«این كارشناس مدعی است : طرح پوتین بهترین دلیل باج خواهی روس ها است واین طرح تفسیری ازهمه نزاع های چندماه اخیرپوتین است كه او می خواهد با آمریكا به تقسیم منافع مشابه و تقسیم حوزه های قدرت پس ازجنگ جهانی دوم دست بزنند و اگر من مطالب را درست فهمیده باشم، پیشنهاد پوتین درگام نخست نوعی امتیازگیری جدید از آمریكا درنقطه تلاقی منافع ایران وآذربایجان است كه حضور نظامی روسیه را در آذربایجان وقفقازدائمی می كند.»

اما به غیر از این توجیهات مقام ها وكارشناسان همراه طرح موشكی، كرملین پس ازاین پیشنهاد جنجالی خودبا اتفاق غیرمنتظره دیگری از سوی شركای اروپایی بوش روبروشد. وقتی سخن از جایگزینی پایگاه راداری دیگری درقفقاز به جای ورشو وپراگ به میان آمد این شركای امنیتی بوش درشرق اروپا بودند كه حتی پیش از كاخ سفید كوشیدند راه معامله بوش با روس ها را ببندند. تا حدی كه وزارت امور خارجه جمهوری چك گفت : «پایگاه راداری آذربایجان نمی تواند جای پایگاه راداری در جمهوری چك را بگیرد و تنها می تواند، بخشی از آن باشد».

این یك شوك جدید است كه برنظام تصمیم گیر روسیه درمبارزه ای مهم واردمی شود.مقام های روسیه كمابیش از این جنبه های مسأله به خوبی آگاه بودند كه دولت آمریكا این طرح غافلگیرانه را نخواهد پذیرفت، اما انتظارنداشتندكه دوستان دیروز كرملین دراین آوردگاه به آسانی درجبهه رقیب قرارگیرند ومقابل چنین پیشنهادی صف مخالفت ببندند.

س. حیدرپور