تاملی بر نقش و وظیفه بسیج در نظارت بر عملکرد دستگاههای اداری وسالم سازی آنها

در بیان مقام معظم رهبری , بسیج یک حرکت منطقی , اسلامی و منطبق برنیازهای دنیای اسلام و به طریق اولی جامعه اسلامی توصیف شده و حفظ فضیلتهای انقلاب اسلامی در گرو حضور آنان در میدان دانسته شده است

بسیج نیرویی برآمده از متن اهداف و آرمانهای انقلاب اسلامی است که می توان آن را مهمترین بازوی اجرایی نظام اسلامی در جهت رسیدن به اهداف و برنامه های آن دانست. از این رو می بایست کانون تجمع پرشورترین ، با انگیزه‌ترین، پاکترین و کارآمدترین عناصر کشور باشد به نحوی که بتواند در عرصه ها و برهه های مختلف زمانی ومکانی ماموریتهای محوله در حوزه های مختلف نظامی ، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را به نحو و کیفیتی که از آن انتظار می رود به انجام رساند.

▪ حفظ آمادگی جهت حضور فعال و به موقع در عرصه ها ی مورد نیاز

▪ تشخیص صحیح و به موقع دغدغه ها و آسیبهای پیش روی جامعه

▪ بهره مندی از ابزار و مهارتهای لازم جهت مواجهه فعال با آسیبها

سه پیش شرط مهم و اساسی در جهت ایفای هرچه بهینه تر این وظایف است.

در بیان مقام معظم رهبری” بسیج به معنی حضور و آمادگی در همان نقطه ای است که اسلام ، قرآن و امام زمان ( ارواحنا فداه) و این انقلاب مقدس به آن نیاز مند است”

ایشان در بیان دیگری ، بسیجی را چنین توصیف می فرمایند:

“ بسیجی یعنی دل با ایمان ، مغز متفکر ، دارای آمادگی برای همه میدانهایی که وظیفه انسان را به آن میدان فرا می خواند...”

و النهایه اینکه بسیج در اندیشه معظم له یعنی” نیروی کارآمد کشور برای همه میدانها”

نگاهی به گذشته فعالیتهای بسیج در عرصه‌های مورد نیاز نشان می دهد میزان و نحوه حضور بسیج در طی سالهای سپری شده از حیات آن در عرصه های مختلف مورد اشاره و تاکید مقام معظم رهبری در ارتباط مستقیم با اهمیت موضوع بوده است. بدین معنا که هر چه اهمیت موضوعی بالاتر بوده به همان میزان نیز حضور بسیج را در آن، پررنگتر و همه جانبه تر دیده ایم.

همچنان که ملاحظه گردید مقام معظم رهبری وظایفی فراتر از صرف حضور در جبهه‌های نظامی را برای بسیج متصور و قائل بوده آن را نیرویی برای همه میدانها می دانند.” مجموعه‌ای که دشمن را بیمناک و دوستان را امیدوار و خاطرجمع می کند”

با این توصیف می توان گفت بسیج نیروی استراتژیک نظام است که می بایست با حفظ و توسعه انگیزه و آمادگیهای خود آماده حضور در هر صحنه ای از صحنه های مورد نیاز انقلاب اسلامی بوده ، به ایفای نقش تاثیرگذار خود بپردازد.آمادگی که این نیرو را در برابر هر تهدیدی با هر ماموریتی به روز نگهدارد.

در بیان مقام معظم رهبری ، بسیج یک حرکت منطقی ، اسلامی و منطبق برنیازهای دنیای اسلام و به طریق اولی جامعه اسلامی توصیف شده و حفظ فضیلتهای انقلاب اسلامی در گرو حضور آنان در میدان دانسته شده است. فضیلتهایی که در نقطه خاصی محدود و متمرکز نبوده در ارکان و اجزای مختلف تشکیل دهنده کشور و نظام اسلامی از جمله در دستگاه های اداری و اجرایی می توان آثار و علائم آن را مشاهده نمود.به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی که با ارائه الگوهایی جدید از رفتار و کردار مبتنی بر دین ، فطرت واخلاق انسانی همراه بود به موازات تغییر و تحول در سایر بخشهای جامعه تلاش گردید تا ادارات نیز رفتار و عملکرد خود را وفق آن الگوها و آرمانها تنظیم و ارائه نمایند. بدین وسیله فضائلی چون (تلاش و ارائه خدمت بی منت به نیت تامین رضایت خدا ، نگاه به حوایج مردم و حل آنها بعنوان باب رحمت الهی ، تلاش برای رفع دغدغه ها و مشکلات ارباب رجوع بدون اعمال تبعیض در میان ایشان ، نگاه به مسئولیت به عنوان معبدی برای عبادت و فرصتی برای ارائه خدمت، نظم در انجام امور و تقوی وتعهد در گفتار وکردار‌،جدیت در انجام وظیفه وبرخورداری از حس مسئولیت پذیری ، داشتن حسن رابطه با همکاران و ارباب رجوع ، برخورداری از خلاقیت ، ابتکار و تلاش در جهت توسعه روزافزون دانش و تجربه ) در ادارات جای خود را باز نموده جایگزین نگاه طعمه گونه به مقام و مسئولیت گردید.

نگاه طعمه گونه به مقام و مسئولیت ، نگاهی بود که در نتیجه آن مدیرانی که عهده دارش می شدند آن را به مثابه فرصتی می دیدند که می بایست حداکثر سوء استفاده از آن را نموده بی توجه به مشکلات و دغدغه های افراد جامعه به پر کردن جیب خود بپردازند.

بی تردید این فضایل جایگزین شده، همواره در معرض آسیبهایی بوده و هست. آسیبهایی که از درون و بیرون دستگاههای اداری کشور وارد شده و در صدد است تا با تضعیف کم و کیف این فضایل از سیستم اداری کشور آن را به وضعیت سابق برگرداند.از این رو حضور اراده هایی استوار، نفوذ ناپذیرو متعهد در نظام اداری کشور جهت جلوگیری از وقوع این گونه آسیبها ضرورتی بیش از پیش یافته است.بسیجیان صدیق ، امتحان داده و آزموده شده در عرصه های مختلف، در زمره صاحبان چنین اراده هایی محسوب می شوند که با حضور مصمم ایشان در این عرصه می توان به حفظ و توسعه فضیلتهای بوجود آمده در نتیجه پیروزی انقلاب اسلامی در سطح دستگاههای اداری کشور مطمئن شد.

این عزیزان می توانند با ایفای نقش ها و وظایف ذیل به تحقق این مهم ( حفظ فضیلتها‌، جلوگیری از بروز آسیبها و در نهایت سالم سازی سیستم اداری کشور) کمک نمایند:

۱) تحلیل ، تعمق و شناسایی عوامل اصلی بروز رکود و انحراف در سیستم اداری کشور و انعکاس آن به مراجع مربوطه

همچنانکه پیشتر گفته شد داشتن صفاتی چون :

▪ نظم در انجام امور و تقوی وتعهد در گفتار وکردار

▪ تلاش و ارائه خدمت بی منت به نیت تامین رضایت خدا

▪ نگاه به حوایج مردم و حل آنها بعنوان باب رحمت الهی

▪ تلاش برای رفع دغدغه ها و مشکلات ارباب رجوع بدون اعمال تبعیض در میان ایشان

▪ نگاه به مسئولیت به عنوان معبدی برای عبادت و فرصتی برای ارائه خدمت

▪ جدیت در انجام وظیفه و برخورداری از حس مسئولیت پذیری

▪ داشتن حسن رابطه با همکاران و ارباب رجوع

▪ برخورداری از خلاقیت و ابتکار

▪ تلاش در جهت توسعه روزافزون دانش و تجربه

ازجمله فضیلتهایی است که به تبع پیروزی انقلاب اسلامی در سیستم اداری کشور وارد شد. در حال حاضر متعهد و عامل بودن به این فضیلتها اهم انتظارات و توقعات آحاد افراد جامعه از مدیران و کارکنان نظام اسلامی است. صفاتی که تحقق و تجلی کامل و جامع آن در اجزاء و عناصر مختلف دستگاههای اداری کشور می تواند مارا در تحقق افقهای منظور در چشم اندازهای کلان کشور و نظام اسلامی مصمم و توانمندتر نماید.

طبیعی است در برابر تحقق این صفات و شرایط ایده آل و مطلوب ، موانع و مشکلاتی وجود داشته و عوامل مختلفی (مستقیم یا غیر مستقیم) موثر واقع می شوند تا این صفات و شرایط به نحو مطلوب و مورد انتظار جامه تحقق به خود نپوشد. به نظر نگارنده یکی از وظایف و تکالیف بسیجیان در محیط های اداری ، بعنوان دیده بان حریم ارزشی و اعتقادی نظام اسلامی ، تشخیص ، تعقیب و تحلیل این عوامل و موانع است. به عبارتی می توان گفت بسیجیان در دستگاههای اداری مختلف بصورت جداگانه و در سطحی کلان در قالب بسیج ادارات و وزارتخانه ها می توانند با تشکیل کارگروه های علمی و تخصصی با غور و تعمق در ریشه ها و عوامل کلیدی و اصلی بروز رخوت ، رکود و انحراف در سیستم اداری کشور، آنها را شناسایی نموده و تحلیل خود در این زمینه را به همراه راهکارهای پیشنهادی خود جهت غلبه بر آنها به مدیران و مسئولین دستگاه مربوطه و در سطح کلان به مراجع قانونگذاری و برنامه ریزی کشور ارائه نمایند.

۲) ارائه الگوی عملی از یک مدیر یا کارمند متعهد ، متخصص و قانونمند

بسیجیان را می توان جزء گروههای مرجع در جامعه بشمار آورد.گروههایی که رفتار ، کردار ، گفتار و عملکردشان مورد توجه سایرین بوده، موجب الگوبرداری آنان می شود. بسیجیان به فراخور تکلیف و تعهد مضاعفی که به تداوم حیات و سلامت نظام اسلامی احساس می کنند می بایست با ارائه الگوهای عملی از مدیر یا کارمندانی که از سطح بالاتری از عملکرد مفید ، موثر ، مثبت و کارآمد در دستگاههای اداری برخوردارند به نمادهایی از افرادی که تخصص و تعهد را توامان با یکدیگر دارند تبدیل شوند. بی تردید حضور و فعالیت اینگونه الگوها می تواند نقشی بسزا در هرچه سالم تر، شاداب‌تر، فعالتر و باانگیزه تر شدن محیط های اداری ایفا نماید.

دستور و تاکید مقام معظم رهبری به بسیجیان است که:

“ باید به گونه ای رفتار کنید که احترام مردم جلب شود.باید نمونه اخلاق و تواضع و مهربانی و رعایت مقررات باشید.آن کسی بسیجی‌تر است که مقررات را بیشتر رعایت می کند. بخاطر آنکه این فرد بیشترازهمه برای نظام دل می سوزاند ومقررات ، لوازم قطعی اداره درست نظام است”

با این توضیح باید گفت بسیجیان می توانند با ارائه عملکرد مورد انتظار از خود به ایفای یکی از سه نقش زیر در محیط کاری خود بپردازند:

الف) نقش الگو دهنده

بسیجیان با ارائه عملکرد مفید و مثبت از خود می توانند در کسانی که از زمینه های لازم جهت تاثیر پذیری از نمادهای مثبت برخوردارند موثر واقع شده ، آنان را به در پیش گرفتن رفتار و عملکردی مشابه رفتار و عملکرد خود ترغیب و تشویق نمایند.

ب) نقش بازدارنده

بسیجیان با ارائه عملکرد مفید و مثبت از خود می توانند محیط را برای کسانی که دارای انگیزه های سوء هستند ناامن نموده، آنان را از دست زدن به اعمال و رفتاری خلاف شئون اداری و قانونی باز دارند.

ج) نقش اصلاحگرایانه

بسیجیان با ارائه عملکردی مفید و مثبت از خود می توانند کسانی را که نه با انگیزه و قصد قبلی و قلبی بلکه در نتیجه فهم اشتباه از قوانین ، شرایط محیطی ، اختیارات و... به رفتار و کرداری خلاف شئون اداری و قانونی روی آورده اند متنبه نموده و آنان را به سمت اصلاح رفتار و عملکرد خود سوق دهند.

۳) عمل به تکلیف الهی امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر یکی دیگر از وظایف و ابزار مهم در دست بسیجیان درجهت هر چه سالم تر سازی محیطهای اداری است. وظیفه مهمی که در بیان حضرت امیرالمومنین امام علی ( ع) بعنوان دو شعبه از شعبات چهارگانه جهاد توصیف شده است:

“ والجهاد منها علی اربع شعب: علی الامر بالمعروف و النهی عن المنکر و الصدق فی الواطن و شنان الفاسقین....”

در راستای اجرای این وظیفه مهم، بسیجیان می توانند در اثنای کار و انجام وظایف ، به محض مشاهده رفتار و عملکردی خلاف شئون اداری و قانونی ، ضمن رعایت کلیه اصول و ضوابط مربوطه، به امر به معروف و نهی از منکر پرداخته و متخلفین از حریم و حدود قانون را متوجه کردار و عملکرد اشتباه خود سازند.

“ المومنون و المومنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر”

“ مردان و زنان با ایمان بعضی ناظر و سرپرست بر بعض دیگر هستند و همدیگر را امر به معروف ونهی از منکر می کنند. “

خلیل اسفندیاری

کارشناس مدیریت دولتی

---