۲۰ کیلوگرم اضافه وزن در۱۰ سالگی

رادمان ۱۰ سال دارد و کلاس پنجم است او سال سوم د بستان را جهشی خوانده و در درس هایش خیلی موفق است چند سال است مدام در کلاس های فوق برنامه زبان, موسیقی و ورزش شرکت می کند

رادمان ۱۰ سال دارد و کلاس پنجم است. او سال سوم د بستان را جهشی خوانده و در درس‌هایش خیلی موفق است. چند سال است مدام در کلاس‌های فوق‌برنامه زبان، موسیقی و ورزش شرکت می‌کند...

او بسیار خوب صحبت می‌کند و آداب معاشرت را خوب بلد است. خیلی مستقل است و خودش از پس کارهایش برمی‌آید. تا اینجا همه‌چیز رو به راه است اما او هم مانند همه بچه‌های همسن و سالش دوست دارد یک بستنی را با لذت تمام بخورد اما بر سر خوردن همین بستنی با مادرش درگیری و کشمکش دارد. قد رادمان ۱۴۳ سانتی‌متر و وزنش ۵۵ کیلوگرم است و این اضافه وزن او باعث‌شده تا با مشکل‌هایی روبرو شود. فهیمه اسماعیلی، مادر رادمان که نگران سلامت فرزندش است، تصمیم گرفته موضوع اضافه وزن پسرش را در «میزگرد تغذیه» مطرح کند و از متخصصان «سلامت» در این‌باره راهنمایی بگیرد. نگرانی مادر رادمان وقتی بیشتر شده که نتایج آزمایش‌های پزشکی پسرش نشان داده آنزیم‌های کبدی‌اش بالا رفته است. خوشبختانه درمان آغاز شده و تا حدی هم موفق بوده‌ اما برای نتیجه بهتر، خود رادمان هم باید همکاری کند. او حالا آنقدر بزرگ شده که بتواند خورد و خوراکش را مدیریت کند و مراقب سلامت خودش باشد.

رادمان ۱۰ ساله می‌گوید:

دوست دارم معجزه شود و یک شبه لاغر شوم

▪ رادمان! مادرت از اینکه دیگر نوشابه نمی‌خوری خیلی خوشحال است. این کار برایت سخت نبود؟

نه، خیلی راحت نوشابه را کنار گذاشتم چون خیلی از مزه‌اش خوشم نمی‌آمد.

▪ رعایت برنامه غذایی‌ای که از متخصص تغذیه گرفته‌ای سخت است؟

رژیمش خوب است. یعنی در ۹۹درصد موارد! اما در مورد بعضی خوراکی‌ها مثل بستنی رعایتش سخت است. البته آن را هم از این به بعد نمی‌خورم اما خوب گاهی دست خود آدم نیست.

▪ حتما می‌دانی نشستن زیاد پای تلویزیون برای سلامت خوب نیست؟

بله،‌ مثلا اگر بخواهم فیلمی ببینم که بیشتر از ۲ ساعت است، سعی می‌کنم به جای نشستن چند حرکت که پزشک به من یاد داده است، انجام بدهم.

▪ چاقی اذیتت می‌کند یا خودت فکر می‌کنی خیلی هم چاق نیستی؟

چاقی‌ام زیاد است و حداقل ۱۰ کیلوگرم اضافه وزن دارم. دوست دارم معجزه شود و یک شبه لاغر شوم.

▪ تا به حال شده دیگران به‌دلیل چاقی برخورد بدی با تو داشته باشند؟

در مدرسه خیلی این اتفاق می‌افتد.

▪ تو چه کار می‌کنی؟ درگیر می‌شوی یا سکوت می‌کنی؟

به نظر شما به غیر از سکوت باید چه کار کرد؟

مادر رادمان که نگران سلامت فرزندش است، می‌گوید:

رژیم سخت، نتیجه معکوس می‌دهد

▪ خانم اسماعیلی! رادمان از چه زمانی چاق شد؟

رادمان با وزن ۳ کیلو و ۵۰ گرم و قد ۵۰ سانتی‌متر به دنیا آمد. در یک‌سالگی عمل لوزه انجام داد و در ۳ سالگی به‌دلیل اینکه حالت خفگی پیدا کرده بود، دوباره جراحی شد که علاوه بر لوزه سوم، لوزه‌های طرفین را هم سوزاندند. از آن زمان به بعد رادمان چاق شد.

▪ بعد از تولد شیر خودتان را خورد؟

بعد از زایمان مجبور شدم جراحی‌ای انجام دهم و ۱۲ روز از او دور بودم. این موضوع باعث شد شیرم کم شود. متاسفانه برخلاف میلم، رادمان شیر خشک خورد و البته تا ۸ ماهگی در کنار شیر خشک شیر من را که برایش کافی نبود هم می‌خورد.

▪ از مراحل رشد رادمان برایمان بگویید.

رادمان از ۴ ماهگی به مهدکودک رفت. فکر می‌کنم آنجا هر وقت می‌خواستند ساکتش کنند، به او شیرخشک می‌دادند و به همین دلیل به خوردن وابسته شد. همچنین در مهد به‌دلیل اینکه زیاد می‌خورد، تشویق می‌شد. من کارمند هستم و او تا ساعت ۴ و ۵ عصر در مهدکودک بود و ۲ وعده غذای اصلی و ۲ میان‌وعده را آنجا می‌خورد. از اول دبستان خودش تنها به خانه می‌آمد. غذایش را در مایکروفر گرم می‌کرد و تا ۴ عصر در خانه تنها بود.

▪ چرا جهشی درس خوانده؟

رادمان اندامش نسبت به بچه‌های دیگر درشت‌تر است و زور بازوی زیادی دارد، گاهی با بچه‌ها درگیر می‌شود. یک دلیل اینکه جهشی خواند این موضوع بود که البته الان تعدیل شده است.

▪ چاقی چه مشکل‌هایی برایش ایجاد کرده است؟

وقتی می‌خواهیم بدویم، نفس کم می‌آورد. بالاتنه، شکم و بازوی چاقی دارد و خودش هم از وضعیت ظاهرش ناراحت است. موقع لباس خریدن مشکل دارد. همیشه باید لباس‌های گشاد براش بخریم که در تنش قشنگ نیست و باعث می‌شود چاقی‌اش بیشتر به چشم بیاید. این موضوع روی اعتمادبه‌نفسش تاثیر گذاشته است.

▪ آزمایش‌های پزشکی لازم را انجام داده‌اید؟

به پزشک مراجعه کردیم. نتایج آزمایش‌هایی که بهمن ماه انجام داد، نشان داد آنزیم‌های کبدی‌اش بالاست. اردیبهشت ماه آزمایش‌ها تکرار شد و معلوم شد وضع کمی بهتر شده است. چند ماه بعد هم باید آزمایش‌خون و سونوگرافی کبد انجام می‌داد. متخصص کودکان هم به او هشدار داد خیلی چاق شده و چاقی‌اش دارد خطرناک می‌شود و کبدچرب دارد سراغش می‌آید. درضمن میزان ویتامینDاش هم کم بود که شربت کلسیم و آمپول ویتامین برایش تجویز کردند.

▪ چقدر فعالیت دارد؟ ورزش می‌کند؟

بسیار باتحرک است طوری که باید به زور یک جا بنشانیدش. ۴ سال است باشگاه می‌رود. ورزش را خیلی دوست دارد. الان هفته‌ای ۲ روز هر بار یک ساعت و نیم به کلاس والیبال می‌رود. تابستان هم هفته‌ای ۳ روز فوتبال و استخر می‌رفت.

▪ روزی چند ساعت پای تلویزیون می‌نشیند؟

تلویزیون زیاد می‌بیند. پای تلویزیون دراز می‌کشد و موقع تماشای تلوزیون خوراکی می‌خورد. با گوشی تلفن‌همراه و پی‌اس‌پی هم زیاد بازی می‌کند.

▪ برای کاهش وزن رادمان چه اقدامی کرده‌اید؟

به متخصص تغذیه مراجعه کردیم و ۲ ماه رژیم گرفت. در پایان یک کیلوگرم وزن کم کرد و یک سانتی‌متر به قدش اضافه شد. متاسفانه برنامه غذایی را رعایت نکرد و نتیجه نگرفت. البته از آن موقع نوشابه از برنامه غذایی‌اش حذف شده است. حالا اگر در مهمانی هم نوشابه باشد، نمی‌خورد و به جایش آب می‌خورد. این موضوع باعث خوشحالی من است.

▪ برنامه غذاخوردنتان در خانه چگونه است؟‌ با توجه به اینکه شاغل هستید، زیاد به رستوران می‌روید یا از بیرون غذا سفارش می‌دهید؟

غذای خانه معمولی است. روغن کم می‌خوریم. خیلی کم پیش می‌آید به رستوران برویم. معمولا هم از بیرون غذا نمی‌گیریم. در هفته یک شب نان و پنیر می‌خوریم تا بچه‌ها قناعت را یاد بگیرند. خوراکی‌هایی مثل سس، چیپس و پفک در خانه ما ممنوع است. حتی سعی می‌کنیم رژیم‌غذایی را همه رعایت کنیم؛ مثلا اگر قرار است رادمان شام سبک بخورد همه غذای سبک می‌خوریم.

▪ رادمان صبحانه می‌خورد؟

صبحانه و همه وعده‌های غذایی را بااشتها می‌خورد.

▪ وقتی رژیم‌غذایی‌اش را رعایت نمی‌کند، چه برخوردی می‌کنید؟

دائم درگیر و ناراحت هستیم و سر خوردن و نشستن پای تلویزیون با هم بگومگو داریم. هرچه می‌گویم، گوش نمی‌دهد. وقتی یک کیلوگرم کم کرد، از او تشکر کردم و گفتم اگر ۱۰ کیلوگرم کم کنی، برایت تبلت می‌خرم اما تحکم و تنبیه‌ها بیشتر است. فکر می‌کنم داریم از رژیم‌غذایی نتیجه معکوس می‌گیریم. مثلا بستنی خیلی دوست دارد و الان که می‌گوییم نخور، به نظرم این ممنوعیت او را حریص می‌کند و او بیشتر می‌خورد. قبلا منظم‌تر بود اما الان حوصله‌اش کمتر شده، نمی‌تواند سرپابایستد، تمرکزش کم است و دچار اضطراب شده است.

● نگاه متخصص تغذیه

نظردکتر مسعود کیمیاگر درباره سوژه

«میزگرد تغذیه»

تنقلات را باید در رژیم کودکان گنجاند

▪ وزن مناسب برای رادمان چقدر است و چقدر اضافه وزن دارد؟

برای تخمین وزن مطلوب در بچه‌ها، بهترین راه این است که عدد ۱۰۷ را از قد کم کنیم. برای رادمان ۳۶ کیلوگرم وزن مناسبی است و ۲۰ کیلوگرم اضافه وزن دارد. البته چون در حال رشد است، هیچ‌وقت وزنش را به ۳۶ نمی‌رسانیم بلکه او را کم‌کم لاغر می‌کنیم. خودش هم قد می‌کشد و زمانی قد و وزن به هم می‌رسد مثلا سعی می‌کنیم او را به ۴۳ کیلوگرم برسانیم تا وقتی قدش به ۱۵۰ رسید، وضع مطلوبی داشته باشد.

▪ این پسر ۱۰ ساله از چاقی ناراحت است. ۲ ماه هم رژیم گرفته اما نتیجه نگرفته است. علت موفق نشدن بچه‌ها در برنامه کاهش وزن چیست؟

اشکال اینجاست که تنقلات در برنامه غذایی‌شان گنجانده نمی‌شود. تنقلات باید در رژیم بچه‌ها باشد البته در چارچوب مشخص و با در نظر گرفتن کالری آن. بالاخره رادمان با همسن و سالانش بیرون می‌رود و باید بتواند بستنی و شیرینی بخورد.

▪ آزمایش‌های پزشکی رادمان نشان داده است آنزیم‌های کبدی‌اش بالاست. توصیه شما دراین‌باره چیست؟

در این سن و سال نباید کبدچرب دیده شود. خوشبختانه این مشکل با رعایت رژیم‌غذایی به راحتی برگشت‌پذیر است و چربی‌های کبد تخلیه می‌شود. به این موضوع هم باید توجه داشت که اگر رعایت نکند، وضع بدتر می‌شود و مشکل‌ها و بیماری‌های دیگر برایش ایجاد خواهد شد.

▪ او کمبود ویتامینD هم داشته، چرا کمبود کلسیم و ویتامینD در کودکان شایع شده است؟

تماس بچه‌ها با نورآفتاب کم است. آپارتمان‌نشینی و عبور نکردن نور از پشت پنجره‌ها، عبور نکردن نور از هوای آلوده، کم‌تحرکی و مصرف کم لبنیات می‌توانند در ایجاد این مشکل موثر باشند. ما علت دقیق این موضوع را نمی‌دانیم اما با شیوع این مشکل در جامعه مواجه شده‌ایم.

▪ مادر رادمان می‌گوید پسرش چاقی شکمی دارد. چاقی شکمی در کودکان هم خطرناک‌تر از سایر انواع چاقی است؟

چاقی شکمی در هر سنی خطرناک است اما باید توجه داشت که به هر حال چاقی بیشتر خودش را در شکم نشان می‌دهد. افراد اغلب از چاقی پا شکایت ندارند اما چاقی ناحیه شکم آزاردهنده‌تر است. ممکن است چاقی ۸۰درصد عمومی باشد و ۲۰ درصد شکمی اما به اشتباه به چاقی شکمی تعبیر شود.

▪ مادر رادمان شاغل است. شاغل بودن مادر می‌تواند روی وزن فرزند تاثیر بگذارد؟

معمولا مادران شاغل برای جبران غیبتشان آزادی عمل بیشتری به بچه می‌دهند. این آزادی عمل می‌تواند به شکل دادن تنقلات، غذاخوردن در رستوران یا دادن پول توجیبی باشد. بچه‌هایی که مادرشان شاغل است، ساعت‌های زیادی در خانه تنها هستند و ممکن است به خوردن روی بیاورند. همه این عوامل دست به دست هم می‌دهد و در بچه‌هایی که مادران پزشک، وکیل و مدیر دارند، چاقی بیشتر دیده می‌شود.

▪ حرف یا نکته آخر؟

برنامه غذایی کودکان نباید سخت باشد تا رشدشان به خطر بیفتد و ارتباط با دوستانشان کم یا باعث انزوای آنها شود. گاهی فشار اطرافیان هم آزار‌دهنده است و باعث می‌شود فرد تصمیم بگیرد یک دفعه رژیم لاغری غیراصولی بگیرد و سریع‌تر وزنش را کم کند.

● نگاه متخصص کودکان

جراحی لوزه

کودک را چاق می‌کند؟

جراحی لوزه

کودک را چاق می‌کند؟

کودکی که چاق است، بهتر است به متخصص غدد و متخصص تغذیه مراجعه کند و ترجیحا ابتدا به‌وسیله متخصص غدد معاینه شود. برای اینکه پزشک فرصت و امکانات بیشتری برای معاینه داشته باشد، بهتر است این کار در مطب انجام نشود و در بیمارستان یا جایی مانند مرکز طبی کودکان باشد. توصیه می‌کنم رادمان همراه پدر و مادرش به مرکز طبی کودکان در مجاورت بیمارستان امام خمینی(ره) که در آنجا امکانات کامل و گروه درمانی متخصص شامل متخصص غدد و متخصص تغذیه وجود دارد، مراجعه کند. لازم است ارزیابی کامل انجام شود و قد، وزن و دور سر او را اندازه بگیرند. این نکته را هم بگویم که عمل لوزه با چاق شدن کودک ارتباط دارد. بیماری لوزه باعث می‌شود اکسیژن‌رسانی خوب به بدن انجام نشود ولی با جراحی لوزه، اکسیژن‌رسانی بهبود پیدا می‌کند و بچه وزن می‌گیرد، اما نه به مقدار زیاد، یعنی چاقی رادمان ربط چندانی به جراحی لوزه‌هایش ندارد.

● نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

وقتی کبد کودک چرب می‌شود...

دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی

عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

چاقی کودکان، موضوع مهمی است و معمولا در سن مدرسه به‌علت مصرف غذاهای پرکالری مانند فست‌فود، انواع نوشابه‌ها و نداشتن تحرک ایجاد می‌شود. در بچه‌ها معمولا از دارو استفاده نمی‌کنیم و رژیم‌غذایی و افزایش فعالیت بدنی توصیه می‌شود. رادمان به‌دلیل وزن بالا، کبدچرب پیدا کرده است که درمان آن به همکاری خانواده و خودش نیاز دارد. افزایش فعالیت‌های بیرون خانه مانند شنا و پیاده‌روی و ورزش منظم در کنار مصرف غذاهای کم‌کالری مانند سبزی، میوه، لبنیات کم‌چرب و حتی مصرف چربی غیراشباع مانند روغن زیتون هم از توصیه‌های موثر درمانی هستند. اما اگر این نکته‌ها را رعایت نکند، عوارض چاقی مانند مقاومت به انسولین و افزایش احتمال ابتلا به دیابت در سال‌های آینده برایش ایجاد خواهد شد. اگر خودش متوجه این خطرها شود و برای درمان همکاری کند، این مشکل حل می‌شود.

● نگاه روان‌پزشک کودک و نوجوان

چگونه به فرزندمان کمک کنیم

وزن کم کند؟

دکتر میترا حکیم‌شوشتری

عضو هیات‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران

رعایت رژیم‌غذایی برای بچه‌ها خیلی سخت است. برای موفقیت کودک در برنامه کاهش وزن، الگوی غذایی کل خانواده باید تغییر کند، مواد پرکالری در خانه نباشد، ریزه‌خواری‌هایی مانند خوردن شکلات همراه چای یا خوردن تخمه و پسته بین وعده‌های غذایی کنار گذاشته شود و خوراکی‌های کم‌کالری جایگزین شود. مثلا مادر سبزی تمیز و شسته و ریز شده را در فنجان بریزد و در یخچال بگذارد، خودش بخورد، کنار بچه بنشیند و به او هم تعارف کند. توصیه‌های کاهش وزن خیلی نباید مستقیم باشد. درباره عوارض و مشکل‌های چاقی هم نباید مستقیم با بچه حرف زد. وزن بالا بد است اما بیان مشکل‌ها نمی‌تواند موثر باشد. اگر کودک زمینه داشته باشد، این کار باعث اضطرابش می‌شود و اضطراب باعث خوردن خواهدشد. همچنین این کار تاثیر منفی روی ارتباط مادر و کودک می‌گذارد و باعث می‌شود ارتباط تنش‌دار شود. آن وقت ممکن است بچه از روی لجبازی بیشتر بخورد تا بگوید حرف شما مهم نیست. هرچند در سن و سال رادمان خورد و خوراک خیلی دست دیگران نیست اما توصیه می‌شود در ابتدا حجم کمتر غذا در اختیار بچه قرار گیرد مثلا مقدار یک حجم غذا را در ۳ وعده با فاصله به او بدهند. سایر توصیه‌ها مانند غذاخوردن با چنگال که باعث می‌شود فرد احساس کند حجم بیشتری غذا خورده است نیز موثر است اما غیرمستقیم. همچنین باید دید زمینه ارثی در خانواده هست یا نه. گاهی افرادی که وزن بالا دارند همان الگو‌ها را به کودک منتقل و او را به خوردن تشویق می‌کنند.

کودکان چاق از نظر اضطراب هم باید ارزیابی شوند. تنش بالا در دوران کودکی می‌تواند باعث چاقی شود. یک سال اول زندگی فاز دهانی است و اگر کودک خیلی احساس امنیت نکند، در مراحل بعد ممکن است با کوچک‌ترین تنش احساس کند می‌تواند با خوراک آرام شود. توصیه کلی این است که اگر بچه‌های خردسال به‌دلیل مشخصی ناراحت هستند و گریه می‌کنند، به جای آنکه احساسشان سرکوب و به آنها شکلات داده شود، پدر و مادر حتما موضوع را مدیریت کنند. خانواده نباید چاقی کودک را دائم به رخش بکشند چون این کار باعث می‌شود اعتمادبه‌نفسش پایین بیاید. امروزه چاقی مشکل شایعی است. ما باید یاد بگیریم چطور با آن کنار بیاییم و از راه‌های کاهش وزن کمک بگیریم. رادمان نباید از خوردن احساس بدی داشته باشد. زیاد خوردن بد است اما پرخوری عصبی از آن بدتر است. افرادی هستند که زیاد می‌خورند و بعد از آن به‌دلیل احساس گناه به روش‌هایی مانند استفراغ رو می‌آورند. نباید بگذارند کودک به این سمت برود. مادر در برخورد با او باید خیلی دقت کند. ممکن است مادر با جمله‌های متناقض مانند «تو خیلی خوبی اما اگر وزن کم کنی ایده‌آل می‌شوی.» تاثیر منفی روی کودک بگذارد. این «اگر» معکوس عمل می‌کند.

فعالیت‌هایی باتحرک بیشتر باید جایگزین فعالیت‌های کم‌تحرک شود: «تا من سرکار هستم، دیکته‌ات را بنویس، وقتی آمدم برویم پارک.» این کار بسیار راحت‌تر از این است که در خانه بماند و از او بخواهند پای تلویزیون و بازی‌های رایانه‌ای ننشیند. بهتر است کار با تلفن‌همراه و تبلت را محدود کنند. همیشه کودک باید بداند که چاقی روی دوست‌داشتن او تاثیر ندارد و عشق والدین به فرزند، عشق بدون قید و شرط است. رادمان باید بداند پدر و مادرش او را فقط به‌دلیل اینکه فرزندشان است دوست دارند و مادر هم باید مراقب عبارت‌هایی که به‌کار می‌برد، باشد و جمله‌هایی مانند: «باید بیشتر مراقب باشیم فرزند کوچک‌ترمان اینطور نشود.» را به کار نبرد.

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره مشکل اضافه وزن رادمان حقیقت با حضور

دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه دکتر عباس مومن‌زاده متخصص کودکان

دکتر محمدرضا مهاجرتهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر میترا حکیم‌شوشتری روان‌پزشک کودک و نوجوان