یک خبر, چند رادیو

گزارشی از فعالیت های اداره کل پخش اخبار رادیو

برعکس تحریریه‌های خبری سیما که در همان ابتدا استرس سراسر وجودت را فرا می‌گیرد، نه‌تنها در اینجا خبری از استرس نیست، بلکه آنقدر جو رادیو گرم و صمیمی است که این فضای خوب بر خود خبر نیز چیره می‌شود.

وقتی وارد تحریریه پخش اخبار رادیو می‌شوم، استودیوها را می‌بینم که گویندگان وارد آن می‌شوند و خبر اجرا می‌کنند. خبرنگاران هر کدام پشت مانیتور یا باکس‌های خبری نشسته‌اند و مشخص است هر کس برای چه گروهی خبر تنظیم می‌کند. آخرین اتاق در انتهای سالن، اتاق قائم‌مقام اداره کل پخش اخبار صداست. محمدعلی صائب با خوشرویی ما را می‌پذیرد. وقتی از او می‌پرسم چقدر خبر تولید می‌کنید با آرامش خاصی می‌گوید: از مجموع ۱۴ رادیویی که فعال است، ما هفت رادیوی ایران، جوان، پیام، تهران، قرآن، سلامت، فرهنگ و یک بخش در رادیو ورزش را پوشش خبری می‌دهیم. در رادیو پیام تقریبا یک ربع به یک ربع و از ساعت ۲۲، هر نیم‌ساعت خبر پخش می‌شود. در رادیو جوان چهار بخش خبری وجود دارد. در رادیو تهران شش بخش خبری، فرهنگ چهار بخش، قرآن دو بخش، سلامت سه بخش و رادیو ورزش یک بخش و در رادیو ایران ۱۱ بخش خبری ساعت ۶، ۷، ۸، ۱۱، ۱۴، ۱۷، ۱۹، ۲۰، ۲۲، ۲۳ و ۲۴ داریم.

صائب به سه بخش گفت‌وگومحور رادیو اشاره می‌کند و می‌گوید: هر روز در بخش «تیتر یک» ساعت ۱۴:۳۰ رادیو تهران، «کی، که، کجا» بخش خبری ۱۳:۲۰ و «فراخبر» ۱۸:۳۰ رادیو جوان آخرین سوژه‌ها و جدیدترین خبرها در قالب گفت‌وگو بیان می‌شود.

صائب با اشاره به این‌که اداره کل پخش اخبار رادیو به تولیدات ادارات کل تولید اخبار داخلی، اخبار خارجی و نمایندگی‌های خارج از کشور، اداره کل شهرستان‌ها و اداره کل اخبار استان‌ها اکتفا نمی‌کند، می‌گوید: اداره کل پخش اخبار رادیو به فراخور این عنوان، تولید خبر دارد و در هفت گروه مذهبی، علمی، ورزشی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی خبر تولید می‌کند.

● پرمخاطب‌ترین بخش خبری

صائب با اشاره به این‌که سابقه «پیک بامدادی» از دیگر بخش‌های خبری رادیو بیشتر است به نیروهای کارآمد آن اشاره می‌کند و می‌گوید: نیروهای این گروه برای تولید ۲۲ دقیقه برنامه خیلی وقت می‌گذارند و با علاقه خاصی به یکدیگر کمک می‌کنند تا هرچه زودتر ماحصل آن از رسانه پخش شود و به نوعی روحیه کار گروهی در این برنامه زبانزد است. همچنین سوژه‌های اخبار رسمی در این برنامه کمتر کاربرد دارد و یکی از ویژگی‌هایش مردمی بودن سوژه‌هاست. به این صورت که مردم حرف‌ها و موضوعات خود را در قالب پیامک با برنامه مطرح می‌کنند و خبرنگاران روی موضوعاتی که از مردم ایده گرفته‌اند، کار می‌کنند و آن را به بار می‌نشانند. شاید بتوان گفت به ازای هر ده پیامک، یکی از آنها به دلیل فراگیری بیشتر و این‌که مخاطب آن را می‌پذیرد، انتخاب و پیگیری می‌شود.

پیک بامدادی همزمان از رادیو ایران، رادیو معارف و رادیوهای استانی پخش می‌شود. این برنامه متشکل از چهار گزارش مدیریت شده است. موضوعات پیک بامدادی می‌تواند مسائل مربوط به یک دهیار از بلوچستان یا نجات دو دانش‌آموز توسط معلمی در برف باشد. بارها شده خبرنگاران با چهره‌ای برافروخته پیش من آمده‌اند تا از پخش رادیو ایران وقت بگیرند و یک گزارش، کامل پخش شود.

داشتم به این موضوع فکر می‌کردم که آیا می‌شود یک روز اینجا بی‌دغدغه و بی‌خبر باشد که صائب گفت: روزهای، تعطیل پیک بامدادی تعطیل است. پنجشنبه‌ها هم کل برنامه به یک موضوع اختصاص می‌یابد که در روز قبل موضوع اعلام می‌شود و با توجه به مناسبت روز، یکی از مسئولان در برنامه حضور می‌یابد.

او پل ارتباطی مردم با برنامه پیک بامدادی را شماره تلفن [phone] و پیامک ۳۰۰۰۰۶۱۰ می‌داند و می‌گوید: در برنامه «تا نیمروز» رادیو ایران که شبیه پیک بامدادی است، بیشتر از ظرفیت گروه تولید استفاده می‌شود که مشتمل بر سوژه‌های روز و گزارش‌های تحلیلی است. بایگانی هفته پنجشنبه‌ها در بخش خبری تا نیمروز پخش می‌شود که گذری بر سوژه‌های مهم هفته است با نگاهی متفاوت از دیگر بخش‌های خبری که شنیدن آن را پیشنهاد می‌کنم.

حضور در فضای مجازی

قائم‌مقام پخش اخبار صدا با اشاره به این‌که اخبار رادیو در اینترنت جایگاهی ندارد، تصریح می‌کند: ما به دنبال حضور در فضای مجازی هستیم تا مخاطبان بتوانند اخبار را پیگیری کنند. فعلا کار از رادیو ایران و برنامه پیک بامدادی شروع شده است.

او در ادامه می‌گوید: تلاش‌مان این است که سرعت حفظ شده و خبرها در اولین زمان ممکن پخش شود. اگر کسی دنبال این است که زودتر از بقیه از اخبار مطلع شود، شنیدن اخبار رادیو پیام را به او توصیه می‌کنیم. به‌طور مثال، خبر آتش‌سوزی مدرسه پیرانشهر بعد از ۱۱ دقیقه از وقوع آن در رادیو پیام منتشر شد. همه عواملی که اینجا کار می‌کنند، از دبیران خبر گرفته تا خبرنگاران، سردبیران، گوینده‌ها و صدابرداران، دست به دست هم می‌دهند تا خبر براساس ماموریت آن رادیو پخش شود.

صائب ادامه می‌دهد: تقریبا روزی ۱۲، ۱۳ ساعت پخش اخبار داریم و مثل یک شبکه فعال و پویا عمل می‌کنیم.

صائب درباره پخش خبر در دیگر شبکه‌های خبری می‌گوید: در رادیو فرهنگ که ـ یک شبکه رادیویی تخصصی است ـ اخبار تخصصی حوزه فرهنگ منتشر می‌شود و در بخشی هم مروری بر اخبار عمومی داریم. در گذشته ماموریت اخبار در رادیو سلامت، فقط پخش اخبار سلامت بود که در حال حاضر غیر از اخبار مربوط به سلامت با اضافه کردن زمان، اخبار عمومی را نیز پخش می‌کنیم. در رادیو ورزش نیز ساعت ۷ صبح غیر از خبرهای ورزشی، اخبار عمومی نیز روی آنتن می‌رود. همچنین در رادیو جوان، انتخاب اخبار و پردازش آنها از زبان رسمی خبر نسبت به رادیو ایران متفاوت است. در بعضی برنامه‌ها با توجه به تفاوت فضا که در این رادیو فراهم شده، اخبار به صورت تند و تیز و باسرعت پخش می‌شود. رادیو قرآن در دو بخش خبری ۱۱:۳۰ و ۱۴:۳۰ غیر از خبرهای تخصصی قرآن، مروری عمومی و کوتاه بر دیگر اخبار دارد. این رادیو مخاطبان زیادی دارد که خبر را فقط از همین رادیو می‌شنوند. در رادیو تهران نیز که به صورت یک رادیوی محلی فعالیت می‌کند، اخبارشهر و استان تهران برای گستره مخاطبان ده الی ۱۵ میلیونی خود پخش می‌شود.

وقتی از صائب درباره سختی کار می‌پرسم، در پاسخم می‌گوید: اگر ساعت کاری در ادارات از ۸ صبح شروع می‌شود، ساعت کار خبر رادیو، دو ساعت زودتر از ۶ صبح است. هستند کسانی که شب را همین جا می‌مانند و کار فردا را پیگیری می‌کنند. تا وقتی زنگ ساعت از آغاز پخش خبر در یکی از بخش‌ها خبر می‌دهد، خبرنگاران استرس بالایی دارند. این که آیا خبرشان به پخش می‌رسد و آیا می‌توان خبری را جایگزین خبر آنها کرد. در کار خبر، علاقه‌مندی مهم است. کسی که با علاقه بیاید، حتما موفق می‌شود. اگر جبر روزگار کسی را در دنیای خبر بیندازد، اذیت می‌شود و از کارش لذت نمی‌برد.

اعتماد به رادیو

وقتی از مهدی ابراهیمی، سردبیر بخش مذهبی که فوق‌لیسانس معارف اسلامی و حقوق دارد، در خصوص تهیه گزارش‌های خبری می‌پرسم، می‌گوید: هر روز پیش از هر کاری به تلکس‌های خبری و خبرگزاری‌ها سر می‌زنم، جایی که احتیاج به توضیح بیشتری دارد. مصاحبه هم انجام می‌دهم که این گفت‌وگو می‌تواند تلفنی یا حضوری صورت بپذیرد. گاهی فرد را دعوت می‌کنم و گاهی خودمان مهمان او می‌شویم، در نشست‌های خبری حضور پیدا می‌کنیم یا گفت‌وگوهای اختصاصی ترتیب می‌دهیم. البته برای تهیه گزارش‌های رادیو، گاهی میدانی کار می‌کنیم، به این ترتیب که با مردم همصحبت می‌شویم یا به مراکز مذهبی، اماکن متبرکه و جلسات قرآنی مراجعه می‌کنیم و موضوع را مورد پیگیری قرار می‌دهیم.

ابراهیمی با ۱۲ سال سابقه کار خبری در خصوص خطوط قرمز و حد و مرزهای این کار چنین توضیح می‌دهد: البته خبرهای مذهبی نیزخطوط قرمز خود را دارد بخصوص در جایی که مصالح و منافع نظام و کشور مدنظر است باید بیشتر احتیاط شود، چون مسائل دینی حساس است. این‌که در اخبار به وحدت میان برادران شیعه و سنی لطمه وارد نشود بسیار اهمیت دارد.

وقتی از ابراهیمی در خصوص سختی کار می‌پرسم، می‌گوید: مستمر باید مترصد باشی که چه اتفاقاتی در حوزه ادیان و مذاهب رخ می‌دهد تا خبری از دستت خارج نشود و بتوانی پوشش مناسبی داشته باشی. گفتن این حرف خارج از لطف نیست که خبر زمان و مکان نمی‌شناسد. ممکن است به خاطر اعزام زائران به حج از ساعت ۲ بامداد گوش به زنگ باشی یا این که تا پاسی از شب مشغول تنظیم خبر! معمولا ساعت کاری اینجا از ۶ صبح شروع می‌شود و تا ساعت ۸ شب ادامه دارد. حتی برای تکمیل خبر گاهی بیشتر از این وقت می‌گذاری. هرچند گزارش میدانی سختی‌های خودش را دارد. این‌که بتوانی در کوچه و خیابان فرد مناسبی را برای مصاحبه انتخاب کنی، خود هنر است.

وی می‌گوید: مردم بیشتر به رادیو اعتماد دارند، به همین علت راحت می‌پذیرند گفت‌وگو کنند. البته گاهی هم کسی خوشش نمی‌آید صدایش پخش شود یا وقت ندارد و دلایل دیگر. به هر حال یک خبرنگار باید کلی وقت بگذارد تا گزارش‌های خوبی تنظیم کند.

ابراهیمی از دیگر کارهای خبری را تهیه گزارش‌های ترکیبی می‌داند و می‌گوید: گاهی باید یک رخداد مذهبی را به صورت تحلیلی و مستند کار کنیم.

وقتی از سردبیر بخش مذهبی می‌پرسم هنوز هم خبر برایتان جذابیت دارد، می‌گوید: هنوز خبر برایم جذابیت دارد، چون نتیجه کارمان از رسانه‌ای پخش می‌شود که مخاطبانش زیاد است و شاید کم‌اهمیت‌ترین بخش خبری ما هزاران یا ده‌ها هزار شنونده داشته باشد و ما می‌توانیم پیام خود را از طریق امواج به گوش آنها برسانیم و تاثیرگذار باشیم. به طور مثال در ایام محرم و صفر با فرهنگسازی مناسب می‌توانیم از نفوذ خرافات در دین جلوگیری کنیم.

ارتباط بهتر با مردم

مهدی شهاب‌تالی، سردبیر گروه اقتصادی اداره کل پخش اخبار صدا که بر کارهای هفت خبرنگار این گروه نظارت مستقیم دارد، می‌گوید: در گروه اقتصادی بیشتر به خبرنگاران تهیه گزارش‌های ترکیبی را سفارش می‌دهم؛ یعنی خبرنگار باید به محل‌های مورد نظر نیز سر بزند و در خصوص آن موضوع با کسانی که از خبر اطلاع دارند، گفت‌وگو کند و از مسئولان کار را پیگیری کرده تا بتواند تحقیقات اولیه خود را به‌درستی انجام دهد. در موارد اینچنینی چون ماجرا با نهادها و دستگاه‌ها ارتباط پیدا می‌کند آنها پاسخگو نیستند و از ارائه پاسخ طفره می‌روند که به همین علت ممکن است اطلاعات کافی به‌دست نیاوریم. به هر حال، هفته‌ای سه چهار گزارش ترکیبی تولید می‌کنیم که ماحصل همکاری همه دوستان است.

شهاب که از سال ۷۹ وارد تحریریه گروه اقتصادی شده، همچنان خبر برایش جذابیت دارد و مشتاقانه آن را رصد می‌کند. او می‌گوید: با توجه به این‌که رشته تحصیلی‌ام علوم سیاسی است، کارم با رشته تحصیلی‌‌ام مرتبط است و به نوعی با روحیه‌ام نیز سازگاری دارد. از این رو احساس می‌کنم در بهترین جا خدمت می‌کنم.

او که کار خود را روزها از ساعت ۶ صبح شروع می‌کند، از تولید اخبار، گفت‌وگو و مصاحبه، خبر مکتوب و گزارش‌های ترکیبی و میدانی صحبت می‌کند و می‌گوید خبرنگاران گروه اقتصادی، رابط خبری وزارتخانه‌های مختلفی همچون صنایع و معدن، تجارت، راه و شهرسازی، وزارت امور اقتصادی و دارایی و دیگر جاهای مرتبط با حوزه اقتصادی هستند. او چنین ادامه می‌دهد: بیشتر به اخباری می‌پردازیم که راهگشای مشکلات مردم باشد. مصمم هستیم کمتر از کمبود کالا بگوییم، سعی می‌کنیم از ارزان شدن اجناس در بازار صحبت کنیم تا مردم از شنیدن این خبرها خوشحال شوند.

وقتی از شهاب در خصوص مخاطبان بخش‌های خبری رادیو می‌پرسم، برایم از مخاطبانی صحبت می‌کند که ناخواسته مخاطب رادیو واقع می‌شوند و متاسفانه در هیچ نظرسنجی‌ای‌ نظر آنها ثبت نمی‌شود.

او با اشاره به فراگیری رادیو نسبت به دیگر رسانه‌ها ادامه می‌دهد: فراگیری رادیو خیلی بیشتر از آن چیزی است که برخی مردم و مسئولان فکر می‌کنند. البته مردم جایگاه رادیو را می‌دانند، ولی بهتر است مسئولان هم با این جایگاه آشنا شوند. رئیس‌جمهور آمریکا هر هفته پیام‌های خود را از رادیو اعلام می‌کند و با مردم صحبت می‌کند که به نام پیام‌های رادیویی معروف است. چه خوب است برای مسئولان ما هم جایگاه رادیو شناخته شود و از آن به بهترین روش برای ارتباط مردم استفاده کنند.

زهره زمانی