دو عامل مهم برای سعادت و خوشبختی

عمل به شعارها و اقدام برابر سخن ها و پیگیری آرمان های اعلام شده به جای شعار دادن و ادعا کردن بدون پشتوانه علمی و تحقق خارجی و پیگیری برای عینیت یافتن آن ها, از ویژگی های جامعه قرآنی برشمرده شده است اعضای این جامعه وعده ای نمی دهند که برای انجام آن اقدام نکنند و شعاری مطرح نمی سازند که عمل در پی نداشته باشد و آرمانی را اعلام نمی دارند که پشتوانه ای نداشته باشد

عمل به شعارها و اقدام برابر سخن‌ها و پیگیری آرمان‌های اعلام شده به جای شعار دادن و ادعا کردن بدون پشتوانه علمی و تحقق خارجی و پیگیری برای عینیت یافتن آن‌ها، از ویژگی‌های جامعه قرآنی برشمرده شده است. اعضای این جامعه وعده‌ای نمی‌دهند که برای انجام آن اقدام نکنند و شعاری مطرح نمی‌سازند که عمل در پی نداشته باشد و آرمانی را اعلام نمی‌دارند که پشتوانه‌ای نداشته باشد.

● سخن بدون عمل، مطلقاً‌

«یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آَمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ مَا لَا تَفْعَلُونَ * کَبُرَ مَقْتًا عِندَ اللَّهِ أَن تَقُولُوا مَا لَا تَفْعَلُونَ»؛ «ای کسانی که ایمان آورده‏اید، چرا چیزی می‏گویید که انجام نمی‏دهید؛ نزد خدا سخت ناپسند است که چیزی را بگویید و انجام ندهید». (۱) خداوند مومنان و ایمان آورندگان را از گفتن آنچه بدان عمل نمی‌کنند، نهی کرده و خود را دشمن افرادی که سخن بی‌پایه و اساس می‌گویند و خود به سخنان خود عمل نمی‌کنند، معرفی کرده است.

● مذموم بودن سخن بی‌عمل

خداوند مردمانی را که دیگران را به نیکی و نیکوکاری فرا می‌خوانند ولی خود اهل عمل و اقدام نیستند، به شدت سرزنش کرده است: «أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ»؛ «آیا مردم را به نیکی فرمان می‏دهید و خود را فراموش می‏کنید با اینکه شما کتاب [خدا] را می‏خوانید آیا [هیچ] نمی‏اندیشید». (۲)

● محکوم کردن شعرای بی‌عمل

خداوند متعال شاعران بی‌عمل که کارشان سرودن شعرهای حماسه‌ای و ستودن نیکی‌ها، ارزش‌ها و بیان شعارهای جذاب و پسندیده است، ولی خود اهل عمل و اقدام نیستند؛ محکوم کرده است: «وَالشُّعَرَاء یَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ * أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِی کُلِّ وَادٍ یَهِیمُونَ * وَأَنَّهُمْ یَقُولُونَ مَا لَا یَفْعَلُونَ * إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَذَکَرُوا اللَّهَ کَثِیرًا وَانتَصَرُوا مِن بَعْدِ مَا ظُلِمُوا وَسَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنقَلَبٍ یَنقَلِبُونَ»؛ «و شاعران را گمراهان پیروی می‏کنند، آیا ندیده‏ای که آنان در هر وادیی سرگردانند و آنانند که چیزهایی می‏گویند که انجام نمی‏دهند، مگر کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده و خدا را بسیار به یاد آورده و پس از آنکه مورد ستم قرار گرفته‏اند، یاری خواسته‏اند و کسانی که ستم کرده‏اند، به زودی خواهند دانست به کدام بازگشتگاه برخواهند گشت». (۳)عالمان بی‌عمل و نیز دانشمندانی را که به دیگران دانش می‌آموزند، ولی خود به مقتضای آن پایبند نیستند، محکوم و سرزنش کرده است: «مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُوا التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوهَا کَمَثَلِ الْحِمَارِ یَحْمِلُ أَسْفَارًا بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِین»؛ «مثل کسانی که [عمل به] تورات بر آنان بار شد [و بدان مکلف گردیدند] آنگاه آن را به کار نبستند، همچون مثل خری است که کتاب‌هایی را برپشت می‏کشد [وه] چه زشت است وصف آن قومی که آیات خدا را به دروغ گرفتند و خدا مردم ستمگر را راه نمی‏نماید». (۴)

● ایمان و عمل صالح؛ مایه سعادت

سعادت و خوشبختی انسان‌ها تنها در گرو ایمان و عمل صالح است، نه صرف اظهار ایمان و شعار و حرف: «وَالْعَصْرِ * إِنَّ الْإِنسَانَ لَفِی خُسْرٍ * إِلَّا الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَتَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَتَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ»؛ «سوگند به عصر [غلبه حق بر باطل] که واقعا انسان دستخوش زیان است، مگر کسانی که گرویده و کارهای شایسته کرده و همدیگر را به حق سفارش و به شکیبایی توصیه کرده‏اند». (۵)در روایتی از امام باقر (علیه السلام) آمده است که در پیامی به شیعیان و مدعیان پیروی از اهل بیت (علیهم السلام) و محبت به ایشان، به آنان گوشزد فرمود که صرف اظهار محبت و طرفداری از اهل بیت (علیهم السلام) (شیعه بودن) و شعار به نفع ارزش‌ها و خوبی‌ها همچون عدالت برای سعادتمندی کافی نیست؛ بلکه افزون بر آن باید اهل عمل به تعالیم الهی و پایبندی به رهنمودهای ایشان نیز باشند: «به آنچه نزد خداوند است، جز با عمل نمی‌توان دست یافت و به شیعیان ما ابلاغ کن که بیشترین حسرت‌ها در روز قیامت برای کسی است که عدالت و دوستی را وصف کند ولی (عمل به) آن را به دیگری واگذارد و به شیعیان این حقیقت را برسان که هرگاه برای انجام آنچه مأمور شده‌اند، به‌پا خاستند؛ همانا در روز قیامت رستگارند». (۶)

زهرا رضاییان

پی‌نوشت‌ها:۱. صف: ۲ و ۳. ۲. بقره: ۴۴. ۳. شعراء: ۲۲۴ – ۲۲۷. ۴. جمعه: ۵.۵. عصر: ۱-۳. ۶. بحارالانوار، ج ۲، ص ۲۹.