ویتامین‌ها

کلمه ویتامین از (ویتا یعنی زنده و آمین که ماده شیمیائی است) مشتق شده (آمین زنده) و به‌طور کلی مواد حیات‌بخشی هستند با خواص زیر:
۱) ویتامین‌ها برای رشد و ادامه زندگی لازم بوده فقدانشان …

کلمه ویتامین از (ویتا یعنی زنده و آمین که ماده شیمیائی است) مشتق شده (آمین زنده) و به‌طور کلی مواد حیات‌بخشی هستند با خواص زیر:

۱) ویتامین‌ها برای رشد و ادامه زندگی لازم بوده فقدانشان سبب بیماری‌ها و عوارض گوناگون می‌شد. ۲) ویتامین‌ها مانند آنزیم‌های به مقدار اندک باعث تسریع واکنش‌های شیمیائی و اعمال حیاتی مهم در بدن می‌شوند. ۳) ویتامین‌ها به‌خود خود سازنده انرژی نیستند ولی در تبدیل غذا به انرژی و انتقال آن و تنظیم سوخت و ساز بدن اهمیت دارند و همانطور که نفت بدون فتیله و حباب چراغ به عوض نور مطبوع محیط زندگی را با دود خفقان‌آور خود سیاه می‌کند اثرات سوخت اغذیه بدون ویتامین نیز تنگنای تن را آلوده و زندگی را تباه می‌کند. ۴) ویتامین‌ها برخلاف کلسیم استخوان‌ها و فسفره مغز جزء مصالح ساختمانی تن نبوده ولی برای سلامت و مرغوبیت اجزاء ساختمانی بدن وجودشان لازم است. همانطور که ماشین چاپ جزء مصالح ساختمانی روزنامه نیست ولی برای چاپ روزنامه وجودش لازم است. گیاهان تمام مواد ساختمانی خود را از مواد شیمیائی ساده چون هیدروژن، ازت و موادی مانند اکسید دو کربن و اکسیژن و آب و نیترات‌ها می‌سازند و اگر نتوانند ویتامین بسازند پژمرده شده از بین می‌روند.

اما حیوانات علف‌خوار از ویتامین علوفه و گیاهان استفاده می‌کنند و حیوانات گوشتخوار از ویتامین موجود در گوشت و جگر و سایر نسوج بدن حیوانات دیگر بهره می‌گیرند.

آدمی که هم گیاه‌خوار و هم گوشت‌خوار است از ویتامین منابع گیاهی و حیوانی به‌طور آماده بهره برمی‌گیرد. به شرط آنکه در اثر عدم آشنائی به علم ویتامین‌شناسی و طرز استفاده از آنها ضایع و تباهشان نسازد. ویتامین‌ها بیشتر در جائی از بدن قرار دارند که برای اعمال فرمان‌ها به‌وجودشان بیشتر احتیاج است.

طرز بررسی و مطالعه در اعمال ویتامین‌ها به سه طریق صورت پذیرد.

۱) مطالعه در خواص فیزیکی و شیمیائی ویتامین‌ها درجه حلال بودن آنها مقاومتشان در مقابل گرما و عوامل مخرب دیگر.

۲) مطالعات بیولوژیکی ـ آزمایش بر روی حیوانات و بررسی آثار بود و کمبود ویتامین‌ها ـ راه جذب و محل ذخیره و طریقه دفع ویتامین‌ها و احیاناً آثار مسمومیت در اثر زیاده‌روی و اسراف ـ تعیین میزان لازم جهت پیشگیری و درمان حالات کمبود آنها.

۳) مطالعه میکروبیولوژی و اثر ویتامین بر روی رشد میکروب‌ها ویتامین‌سازی باکتری‌ها ـ اثر آنتی‌بیوتیک‌ها بر روی باکتری‌ها و ویتامین‌ها چه بعضی ویتامین‌ها را میکروب‌های بی‌آزار روده می‌سازند و در اثر به‌کار بردن آنتی‌بیوتیک‌ها وسایل انهدام این میکروب‌ها و عمل ویتامین‌سازیشان فراهم می‌شود.

علل کمبود ویتامین به‌طور کلی به قرار زیر است:

کمی دریافت ویتامین یا عواملی که در هضم یا جذب یا به مصرف نرسیدن ویتامین‌ها تأثیر دارند ـ یا عواملی که احتیاج بدن را به ویتامین افزایش می‌دهند و بالاخره عواملی که ویتامین‌ها را خراب یا باعث دفعشان از بدن می‌شوند.

دسته اول:

کم‌رسیدن ویتامین به بدن که به علل زیر فراهم می‌شود.

۱) به‌علت فقر مالی و عدم دسترسی به منابع طبیعی عادت به کم‌خوراکی داشتن. در غرب و خارج از مرکز غذائی زیستن.

۲) عدم آگاهی به طرز طبخ و تهیه غذا ـ گاه باعث سوختن و دور ریختن ویتامین خوراکی‌ها می‌شود. عادت به بدخوراکی ـ عوامل شخصی مانند هیجانات با الکلی بودن.

۳) عدم استفاده از ویتامین خوراکی‌ها به‌علت تهوع و استفراغ و بی‌اشتهائی مخصوصاً بی‌اشتهائی عصبی و روانی ـ بی‌اشتهائی در نتیجه الکلیسم ـ بی‌هوشی ـ بی‌اشتهائی به علت بیماری‌های عفونی مانند سل ـ درد احشاء و حالات متعاقب جراحی.

دسته دوم:

عواملی که باعث اختلالات گوارشی می‌شوند:

اشکال در عمل بلع و دیسفاژی سوءهاضمه

رژیم درمانی که به علل زیر تجویز شده ولی خاصیت غذائیشان کم باشد.

الف) التهاب معده، روده (گاستروآنتریت)،

ب) سنگ صفرا و التهاب کیسه صفرا

ج) کلیت اولستراتیو

د) زخم معده و دوازدهه

ه) بیماری‌های مزمن کبدی، کلیوی، قلبی

و) انسداد روده

ز) سرطان مری یا معده و اسپاسم فم‌المعده

ح) رژیم ضد چاقی

حساسیت‌های غذائی ـ بعضی بیماران نسبت به ویتامین‌ها حساسیت دارند. بیماری‌های روانی ـ نوراستن ـ شیزوفرنی ـ نروز ـ حالات عصبی روانی ـ میگرن یا دردهای نصف سر ـ نداشتن دندان یا افتادگی آنها.

نارسنائی قلب ـ (که به بی‌اشتهائی، تهوع، استفراغ نتیجه پرخونی احشاء می‌باشد) بیماری‌های دستگاه تنفسی (بی‌اشتهائی و استفراغ در نتیجه سرفه)

بیماری‌های دستگاه عصبی ـ که باعث اختلال در عمل جویدن و بلع و تغذیه می‌شوند. مسمومیت‌های دوران حاملگی، که ایجاد حالت ویار، تهوع و استفراغ می‌نمایند.

دسته سوم:

عوامل مؤثر در جذب غذا

۱) اسهال‌ها، کلیت اولسراتیو، سل روده، دستانتری‌ها و انگل‌های روده‌ای بیماری اسپرو، سیلیاک

۲) بیماری‌های دستگاه گوارش توام با شدت حرکات روده‌ای

۳) کمبود ترشح معده (آکلریدری) کمی یا عدم صفرا به علت انسداد مجاری صفراوی، یرقان انسدادی، ضعف، نارسائی ترشحات لوزالمعده که در جذب ویتامین‌های محلول در چربی تأثیر فراوان دارند.

۴) استعمال ملین‌هائی مانند روغن پارافین کلوئیدهای جذب‌کننده سهل‌ها.

دسته چهارم:

عوامل مؤثر در بهره‌برداری از ویتامین ۱) کلسیم، ۲) اختلالات کبدی، ۳) بیماری قند، ۴) نارسائی غده درقی، ۵) سرطان‌ها، ۶) رادیوتراپی

دسته پنجم:

عواملی که ویتامین‌ها را خراب و ضایع می‌کنند:

مواد قلیائی، کمی ترشحات معدی، آنتی‌بیوتیک‌ها و سولفامیدها، مسمومیت با سرب، مواد ارسینیکی، مواد ضد ویتامین‌ها را افزایش می‌دهند.

۱) افزایش فعالیت‌های سنگین بدنی، ۲) تب‌ها، ۳) پرکاری غده (درقی)، ۴) بارداری زنان، ۵) شیردادن، ۶) معالجاتی که سبب افزایش سوخت و ساز بدن می‌شوند. تجویز عصاره تیروئید، انسولین، استعمال زیاد مواد قندی و سرم‌های قندی، معالجه بیماری با ایجاد تب (ترموتراپی)، گرمای فوق‌العاده محیط، اقامت در مناطق حاره.

دسته هفتم:

عواملی که فعالیت ویتامین‌سازی را در روده کم می‌کنند.

مانند سولفامیدها، آنتی‌بیوتیک‌ها، پنی‌سیلین، ئورمیسین، کلرومیسین.

دسته هشتم:

عواملی که دفع ویتامین از بدن را زیاد می‌کنند.

۱) دفع زیاد ویتامین از ادرار در بیماری قند، دیابت بی‌مزه، مدرها، بعضی بیماری کلیوی، تغذیه‌ای، سیستینوری.

۲) دفع ویتامین از راه شیر هنگام شیردادن.

۳) دفع ویتامین از راه پوست به هنگام زیاد عرق کردن.

۴) علل درمانی، مصرف زیاد (مایعات مثلاً در عفونت‌های ادراری یا سایر بیماری‌های عفونی و یا در سنگ‌های ادراری). [دکتر محمدتقی سجادیان]