اژدها خارج می شود

آغاز شصت و چهارمین دوره جشنواره بین المللی فیلم کن

دور تازه‌ای از رقابت فیلمسازان نامدار در جشنواره‌ای که کمتر فیلمسازی ممکن است رویای حضور در آن را در سر نپرورانده باشد، تا چند ساعت دیگر آغاز خواهد شد. شصت و چهارمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم کن امشب در ساعت هفت به وقت استاندارد اروپای مرکزی (CET) برابر با ۹:۳۰ دقیقه چهارشنبه شب به وقت تهران با نمایش فیلم «نیمه‌شب در پاریس» تازه‌ترین فیلم وودی آلن، رسما افتتاح می‌شود. در بخش مسابقه این دوره جشنواره فیلم کن، ۲۰ فیلم از ۱۵ کشور جهان با هم به رقابت خواهند پرداخت. فیلم‌های بخش رقابتی جشنواره امسال عمدتا از کشورهای اروپایی و آمریکا هستند و حضور قاره آسیا در بخش مسابقه به دو فیلم از کشور ژاپن محدود شده است. این مساله را به نوعی می‌توان نشانه‌ای از افول اژدهای سینمای یک قاره تلقی کرد که دست‌کم در ۳۰ سال گذشته همواره حضور پررنگی در کن داشته است. در دوره شصت و سوم جشنواره، پنج فیلم از کشورهای کره‌جنوبی، ژاپن، چین و تایلند در میان ۱۹ فیلم بخش مسابقه سال گذشته حضور داشتند. فیلم «عمو بونمی زندگی‌های گذشته‌اش را به یاد می‌آورد» ساخته آپیچتاتپونگ ویراستاکول از تایلند موفق به دریافت مهم‌ترین جایزه جشنواره کن، نخل طلای بهترین فیلم شد و فیلم «هاهاها» ساخته هونگ سانگ سو از کره‌جنوبی جایزه بهترین فیلم بخش نگاه خاص جشنواره را دریافت کرد.

حضور بی‌رمق امسال سینمای قاره زرد را شاید بتوان ناشی از توجه بیشتر صنعت سینمای کشورهایی نظیر اندونزی، ژاپن، چین و هنگ‌کنگ به قابلیت پولسازی گیشه داخلی آن کشورها و نتیجه بی‌علاقگی به ورود به قلمرو پررقابت سینمای بین‌المللی دانست. با این حال سینمای آسیا و به ویژه کره‌جنوبی همچنان در بخش‌های دیگر جشنواره، از جمله نگاه خاص، سینه فونداسیون و نمایش‌های ویژه حضوری فعال دارد و وجود چند داور آسیایی در بخش‌های مختلف نیز تا اندازه‌ای غیبت آثار آسیایی در بخش رقابتی اصلی را جبران می‌کند.

ویژگی دیگر شصت و چهارمین دوره جشنواره کن، حضور پر تعداد سینماگران اسم و رسم‌دار در بخش مسابقه امسال است که با نگاهی به روند این جشنواره در چند سال اخیر، بی‌سابقه به نظر می‌رسد. در حالی که تعداد فیلمسازان مشهور در بخش مسابقه دوره‌های گذشته به پنج، شش نفر محدود می‌شد، امسال بیش از نیمی از فیلم‌های این بخش را فیلمسازان نام‌آشنای بین‌المللی ساخته‌اند، از جمله پدرو آلمودوار، آلن کاوالیه، نوری بیلگه جیلان، برادران داردن، آکی‌کوریسماکی، ترنس مالیک، نانی مورتی و لارس فن‌تریر.

رییس هیات داوران بخش مسابقه این دوره جشنواره کن، رابرت دونیرو بازیگر، کارگردان و تهیه‌کننده مشهور آمریکایی است که امسال فیلم «داستان‌هایی از برانکس» ساخته او نیز در بخش منتخب آثار کلاسیک به نمایش در خواهد آمد. دیگر اعضای هیات داوران بخش مسابقه عبارتند از: جود لا، بازیگر و تهیه‌کننده بریتانیایی؛ اوما تورمن بازیگر، نویسنده و تهیه‌کننده آمریکایی؛ مارتینا گازمن بازیگر و تهیه‌کننده آرژانتینی؛ نانسان شی تهیه‌کننده هنگ‌کنگی؛ جانی‌تو کارگردان و تهیه‌کننده هنگ‌کنگی که در چند دوره جشنواره کن فیلم‌هایش را نمایش داده است؛ محمد صالح هارون، کارگردان متولد چاد و مقیم فرانسه که سال گذشته با «مردی که فریاد می‌زند» برنده جایزه ویژه هیات داوران کن شد؛ الیویه آسایاس کارگردان فرانسوی که در دوره قبلی با فیلم «کارلوس» حضور داشت و لین اولمان، منتقد ادبی و نویسنده نروژی (دختر لیو اولمن و اینگمار برگمان که در سال ۱۹۹۷ در مراسم پنجاهمین سالگرد برگزاری جشنواره کن جایزه افتخاری «نخل نخل‌ها» را به نمایندگی از پدرش دریافت کرد). ریاست هیات داوران بخش نگاه خاص جشنواره کن امسال بر عهده امیر کوشتوریتسا فیلمساز، بازیگر، نویسنده، تهیه‌کننده و آهنگساز مشهور و جنجالی صرب متولد بوسنی است. میشل گوندری، نویسنده و فیلمساز غیرمتعارف فرانسوی، سازنده «دانش خواب» و «آفتاب ابدی یک ذهن پاک» که این روزها بیشتر در هالیوود فیلم می‌سازد، رییس هیات داوران بخش سینه فونداسیون یا فیلم‌های کوتاه این دوره از جشنواره کن است. دو فیلمساز شاخص کره‌ای هم امسال در ترکیب هیات داوران قرار دارند: بونگ جون‌هو نویسنده و کارگردان در این دوره رییس هیات داوران بخش دوربین طلایی است و لی چانگ‌دونگ رمان‌نویس، فیلمنامه‌نویس، کارگردان و وزیر فرهنگ سابق کره‌جنوبی که فیلم‌هایی مانند «شعر» و «آفتاب مخفی» را نوشته و کارگردانی کرده است، ریاست هیات داوران بخش هفته منتقدان کن را بر عهده دارد.

فرش قرمز جشنواره کن همواره پذیرای ستاره‌های مشهور بین‌المللی بوده و مسوولان این جشنواره هم برای افزودن بر رونق این رویداد فرهنگی و برد رسانه‌ای آن همواره از چهره‌های مطرح و به ویژه ستاره‌های هالیوودی استقبال کرده‌اند. این مساله باعث شده که جای پای آثار پرخرج هالیوودی در بخش‌های جنبی و خارج از مسابقه جشنواره کن سال به سال محکم‌تر شود. امسال نیز سیلی از بازیگران مشهور بین‌المللی و ستارگان آثار پرفروش هالیوودی به بهانه حضور در آثار بخش مسابقه، خارج از مسابقه و همچنین هیات داوران به کن سرازیر شده است و در میان مدعوین نام‌هایی مانند شان پن، برد پیت، جانی دپ، پنلوپه کروز، جودی فاستر، مل گیبسن، ماریون کوتیار، آدرین برودی، اوون ویلسن، رابرت دونیرو، جرمی رنر و تیلدا سویینتن به چشم می‌خورد.

مدیران کن امسال احتمالا تحت تاثیر رویدادهای خاورمیانه توجه ویژه‌ای به سینمای مصر و تونس داشته‌اند. بخش ویژه‌ای برای بزرگداشت سینمای مصر در این دوره گنجانده شده است. از امسال قرار است در هر دوره یک برنامه افتخاری برای یک کشور در نظر گرفته شود و برنامه تجلیل از سینمای مصر به عنوان اولین کشوری که در این برنامه قرار گرفته، روز ۱۸ می (۲۸ اردیبهشت) با نمایش «۱۸ روز» که فیلمی درباره رویدادهای منجر به انقلاب ۲۵ ژانویه مصر با همکاری ۱۰ کارگردان، ۲۰ بازیگر و شش نویسنده مصری است، برگزار خواهد شد. همچنین دو فیلم از حسین کمال و سامح عبدالعزیز در بخش آثار کلاسیک کن و کنسرتی از موسیقی‌دانان مصری در برنامه گنجانده شده است. نمایش ویژه دو مستند تونسی نیز یکی از بخش‌های افزوده شده به این دوره جشنواره است.

نخل افتخاری جشنواره کن ۲۰۱۱ به برناردو برتولوچی اهدا خواهد شد. این جایزه در سال‌های گذشته به فیلمسازانی مانند وودی آلن و کلینت ایستوود داده شده و سازنده آثاری مانند «دنباله‌رو»، «۱۹۰۰»، «آخرین امپراتور»، «آسمان سرپناه» و «رویابین ها» در مراسم افتتاحیه جشنواره که امشب برگزار می‌شود، در حضور رییس هیات داوران که بازیگر فیلم «۱۹۰۰» او بوده، جایزه افتخاری خود را دریافت می‌کند.

مراسم اختتامیه شصت و چهارمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم کن در شب ۲۲ ماه می (یکشنبه اول خرداد) برگزار می‌شود و این جشنواره با نمایش فیلم کمدی رمانتیک فرانسه زبان «محبوب» به کارگردانی کریستف اونوره پایان خواهد یافت. نمایش این فیلم در واقع ادای دینی به بازیگر آن، کاترین دونوو همیشه محبوب این جشنواره است که در سال ۱۹۹۷ نایب رییس هیات داوران بوده و جایزه ویژه هیات داوران سال ۲۰۰۸ را دریافت کرده است. یک نکته جذاب دیگر در مورد فیلم محبوب نقشی است که میلوش فورمن، کارگردان مشهور چک در آن بازی کرده است.

● بخش مسابقه

«پوستی که در آن زندگی می‌کنم» ساخته پدرو آلمودوار از کشور اسپانیا یکی از آثار مطرح بخش مسابقه کن ۲۰۱۱ است. این فیلم بر اساس رمانی به نام «تارانتولا» نوشته تیری ژانکه به گفته آلمودوار «داستانی ترسناک بدون جیغ، داد و وحشت است». «خانه مدارا» به کارگردانی برتران بونلو از فرانسه درامی است که داستان آن در پاریس اوایل قرن بیستم می‌گذرد و آدل هانل برنده جایزه سزار و هفسیا هرزی بازیگر الجزایری-مراکشی بازیگران نقش‌های اصلی آن هستند. «روزی روزگاری در آناتولی» فیلمی است از ترکیه به کارگردانی نوری بیلگه جیلان، که در سال ۲۰۰۹ جایزه بهترین کارگردانی جشنواره کن را برای «سه میمون» دریافت کرد. «پسربچه با یک دوچرخه» محصول بلژیک فیلمی است که ژان پی یر داردن و لوک داردن، برادران برنده دو نخل طلای کن برای فیلم‌های «رزتا» (۱۹۹۹) و «کودک» (۲۰۰۵)، آن را نوشته و کارگردانی کرده‌اند.

فیلم تازه برادران داردن با بازی جرمی رنر، سیسیل دو فرانس، توماس دوره و الیویه گرمه داستان پسربچه‌ای ۱۱ ساله را بازگو می‌کند که پدرش او را ترک کرده است. «پدر روحانی» ساخته آلن کاوالیه فرانسوی فیلمی کمدی است با حضور آلن کاوالیه و ونسان لندون؛ «پانویس» درامی است به کارگردانی جوزف سدار درباره مشکلات یک پدر و پسر؛ «لوهاور» دومین فیلم فرانسه زبان آکی کوریسماکی فنلاندی درباره یک واکسی در بندر لوهاور فرانسه که سعی می‌کند کودک مهاجری را نجات دهد و فیلم ژاپنی «هانه زو» ساخته نائومی کاواسه براساس رمانی از ماساکو باندو که داستانش در زمان معاصر می‌گذرد و به گذشته‌های یک مکان تاریخی نقب می‌زند، نامش را از یک رنگمایه قرمز گرفته که در شعری متعلق به قرن هشتم میلادی در ژاپن به آن اشاره شده است. دیگر فیلم ژاپنی بخش مسابقه، درامی تاریخی به نام «هاراگیری: مرگ یک سامورایی» ساخته تاکاشی می‌ایکه اکشن ساز مشهور ژاپنی است که در واقع بازسازی فیلم مشهور سال ۱۹۶۲ ماساکی کوبایاشی به نام «هاراگیری» به طریقه سه بعدی است (تماشاگران تلویزیون در ایران سال‌ها پیش این فیلم کوبایاشی را دیده اند). از دیگر فیلم‌های بخش مسابقه جشنواره شصت و چهارم کن می‌توان به «زیبای خفته» اولین تجربه کارگردانی جولیالی از استرالیا اشاره کرد که براساس رمانی به قلم خود وی ساخته شده است؛ «پولیس» به کارگردانی مایون لو بسکو از کشور فرانسه که درام عاشقانه‌ای مربوط به یک افسر پلیس واحد حفاظت از کودکان و یک عکاس مامور تهیه گزارش از او است و کمدی فرانسوی «سرچشمه‌زنان» ساخته رادو میهایلنو متولد رومانی و مقیم فرانسه که داستانش در شمال آفریقا می‌گذرد. «درخت زندگی»، فیلمی که ترنس مالیک، فیلمساز مشهور آمریکایی نوشته و کارگردانی کرده است و برد پیت، شان پن و فیونا شاو از جمله بازیگرانش هستند، داستانی امپرسیونیستی درباره خانواده‌ای در غرب میانه آمریکا در دهه ۱۹۵۰ است که به برطرف شدن توهم‌های یک نسل و پرسش‌های فلسفی اساسی آنها درباره منشا و معنای زندگی می‌پردازد.

«یک پاپ داریم» فیلمی کمدی، درام است به کارگردانی نانی مورتی، فیلمساز ایتالیایی برنده نخل طلای کن در سال ۲۰۰۱ برای «اتاق پسر». در این فیلم میشل پیکولی نقش پاپ را بر عهده دارد و خود آقای مورتی نقش یک روان‌پزشک را بازی می‌کند. فیلم انگلیسی «لازم است درباره کوین صحبت کنیم» به کارگردانی لین رمزی اسکاتلندی با بازی تیلدا سویینتن و جان سی رایلی درباره مادری است که بعد از به راه افتادن کشتاری از دانش‌آموزان و معلمان دبیرستان به دست پسرش، علت این رفتار او را بررسی می‌کند. «میشاییل» به کارگردانی مارکوس شلینزر از اتریش، به پنج ماه آخر زندگی یک پسربچه ۱۰ ساله و یک مرد ۳۵ ساله می‌پردازد؛ «باید همین‌جا باشد» ساخته پائولو سورنتینو از ایتالیا، فیلم دیگری با بازیگری‌شان پن در بخش مسابقه این جشنواره و همچنین با حضور فرانسس مکدورماند درباره یک ستاره موسیقی راک و پدر جنایتکار جنگی نازی او است؛ «مالیخولیا» ساخته لارس فن تریر دانمارکی با بازی کریستن دانست، شارلوت گینزبورگ، شارلوت رمپلینگ، جان هارت و استلان اسکارسگارد داستان یک عروسی است که در روزهای پایانی سیاره زمین برگزار می‌شود و «رانندگی» به کارگردانی نیکلاس ویندینگ رفن یک فیلم مسستقل آمریکایی با بازی رایان گازلینگ، کری مالیگان و ران پرلمن درباره یک بدلکار هالیوودی در درگیری او در یک نقشه سرقت مسلحانه است. بیستمین فیلم بخش مسابقه این دوره جشنواره کن که نامش در آخرین لحظات به عنوان شرکت‌کننده در بخش رقابتی اعلام شد و در واقع از بخش خارج از مسابقه به آنجا منتقل شد، «هنرمند» نام دارد. «هنرمند» فیلمی فرانسوی است که میشل هازاناویسیوس (سازنده مجموعه کمدی ۱۱۷ OSS در هجو فیلم‌های جیمزباندی) نوشته و کارگردانی کرده است. این فیلم که به دوران پایان سینمای صامت در هالیوود سال ۱۹۲۷ می‌پردازد و در آن ژان دوژاردن، برنیس بیو، جان گودمن، جیمز کرامول و پنلوپه آن میلر بازی می‌کنند.

● خارج از مسابقه

علاوه بر فیلم افتتاحیه «نیمه شب در پاریس» وودی آلن با بازی کتی بیتس، آدرین برودی، اوون ویلسن، ریچل مک آدامز، ماریون کوتیار، کارلا برونی (همسر نیکلا سارکوزی رییس جمهور فرانسه) و مایکل شین که یک کمدی رمانتیک درباره توهم زندگی بهتر است، در بخش خارج از مسابقه جشنواره کن ۲۰۱۱ می‌توان به فیلم سیاسی جنجالی«پیروزی» ساخته خاویر دورینگر فرانسوی در نقد چگونگی به قدرت رسیدن سارکوزی، درام «بیدستر» به کارگردانی جودی فاستر با بازی جودی فاستر و مل گیبسن و درام تاریخی «شمشیرزن» به کارگردانی پیتر هوسان چانگ محصول چین، هنگ‌کنگ اشاره کرد. دراین بخش همچنین چهارمین قسمت مجموعه از فیلم‌های پرفروش دزدان دریایی کاراییب با عنوان « دزدان دریایی کاراییب: روی جذر و مد عجیب» به کارگردانی راب مارشال نمایش داده می‌شود که جانی دپ، پنلوپه کروز، یان مک شین و جفری راش از جمله بازیگران آن هستند؛ «بالیوود: بزرگ‌ترین داستان عاشقانه که تاکنون گفته شده» راکیش اومپراکاش مهراسا و جف زیمبالیست از هند؛ «روزهای لطف» ادواردو گوت از مکزیک و «محبوب» به کارگردانی کریستف اونوره که فیلم اختتامیه جشنواره است.

● نگاه خاص

«شکارچی» به کارگردانی باکور باکورادزه از روسیه، «توقف بین ایستگاه» ساخته آندراس درزن از آلمان، «زیبایی» الیور هرمانوس از آفریقای جنوبی، «برف‌های کلیمانجارو» به کارگردانی روبر گودیگیان از فرانسه، «حالا کجا می‌رویم» نادین لباکی از لبنان و «دریای زرد» ساخته نا هونگ جین از کره جنوبی در میان بیست اثری هستند که در بخش نگاه خاص این دوره جشنواره شرکت دارند. از جمله فیلمسازان شناخته شده‌تری که فیلم‌های‌شان در این بخش جشنواره رقابت می‌کنند، می‌توان به گاس ون سنت آمریکایی با فیلم «خستگی‌ناپذیر»، برونو دومون فرانسوی با فیلم «امپراتوری»، آندری زویاگینسف با روس «النا» و کیم کی دوک از کره جنوبی با «آریرنگ» اشاره کرد.

● نمایش‌های ویژه

فیلم «۱۸ روز» که کار جمعی از هنرمندان مصری درباره انقلاب اخیر آن کشور است، «دیگر ترسی وجود ندارد» ساخته مراد بن شیخ از تونس، «لابرادور» ساخته فردریک آسپوک از دانمارک، «تعمیر بزرگ» به کارگردانی جاش تیکل و سه فیلم فرانسوی «دوش، استاد جاعلان جهنم» ساخته ریتی، «میشل پتروچیانی» اثر مایکل رادفورد و «همه چیز درباره لارزاک» کریستیان رود در این بخش به نمایش در می‌آیند.

سینه فونداسیون و بخش رقابتی فیلم‌های کوتاه

در این بخش آثار کوتاهی از فرانسه، شیلی، انگلستان، آمریکا، سوئد، آلمان، افغانستان، سنگاپور، مجارستان، جمهوری چک، ایتالیا، بلژیک، آرژانتین، برزیل و کره‌جنوبی به نمایش در می‌آید.

● دو هفته کارگردانان

این بخشی مستقل از جشنواره است و به موازات آن برگزار می‌شود. آثاری از بلژیک، برزیل، هلند، فرانسه، بلغارستان، اتریش، سوئد، ایسلند، هند، مراکش، فیلیپین، ژاپن، آمریکا، کانادا و کلمبیا در این بخش حضور دارند که از میان آنها می‌توان به «غیر قابل بخشش» به کارگردانی آندره تشینه از فرانسه، «پرنده آبی» گاس واندنبرگ از بلژیک و «تنفس» کارل مارکوویچ از اتریش اشاره کرد.

ساسان گلفر