تاثیر شیشه و کراک بر دهان و دندان

دکتر دنیا صدری می گوید برخی از عوارض مواد روان گردان بر دندان های معتادان, غیرقابل بازگشت است

بعضی‌ها در هر لبخند، یک ردیف دندان سیاه در دهانشان نمایان می‌شود. خیلی‌ها در چنین مواقعی، اولین حدسشان این است که طرف، معتاد است...

به بازار آمدن مواد مخدر و محرک جدیدی مانند شیشه و کراک و عوارض وحشتناکی که بر دهان و دندان می‌گذارند، خیلی از متخصصان را به این فکر انداخته است که کشف کنند این مواد با چه مکانیسمی بافت‌های زنده دهان و دندان را تخریب می‌کنند. با دکتر دنیا صدری، دانشیار بخش آسیب‌شناسی فک و دهان دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تهران، درباره همین موضوع گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ خانم دکتر! چرا وضعیت دهان و دندان بیشتر معتادان، مخصوصا معتادان به مواد مخدر و محرک جدیدی مانند کراک و شیشه، اینقدر وحشتناک است؟

در مطالعاتی که چندی پیش در بخش آسیب‌شناسی دهان واحد دندان‌پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی روی ضایعات دهانی مصرف‌کنندگان داروهای روان‌گردان متاآمفتامین (کراک، کریستال، شیشه و...) صورت گرفت، مشخص شد این داروها اثرات مخرب و جبران‌ناپذیری روی سلامت دهان و دندان مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کنند. متاآمفتامین، پودری شیشه‌ای، سفید، بدون بو و تلخ‌مزه است که به راحتی در آب و الکل حل می‌شود؛ به شدت اعتیادآور است و از طریق تدخین، استنشاق، بلع و تزریق داخل وریدی استفاده می‌شود و چون برخلاف سایر مواد مخدر، مصرف آن آسان و بدون نیاز به لوازم و ادوات خاصی است، ابعاد مشکلات آن نیز گسترده‌تر است.

▪ این مواد از کجا سروکله‌شان پیدا شده؟

آمفتامین‌ها در ابتدا برای درمان افسردگی‌های مقاوم به درمان، نارکولپسی (اختلالات خواب)، مشکلات تمرکز حواس و کاهش وزن استفاده پزشکی داشته‌اند و اولین بار در سال ۱۸۹۳ میلادی به صورت غیرقانونی در ژاپن ساخته شدند و امروزه با عناوین تجاری کراک، کریستال، شیشه و... شناخته می‌شوند. تاثیر شیمیایی این مواد از طریق آزاد کردن دوپامین در مغز است که نتیجه‌اش احساس لذت، افزایش تمرکز حواس، احساس پرانرژی بودن، پرحرفی و احساس سرخوشی است. این داروها اشتها را به شدت کاهش می‌دهند و به افزایش تمایلات جنسی منجر می‌شود و به همین دلیل، گروه هدف آن عمدتا جوانان هستند. آمفتامین‌ها با جلوگیری از حذف مجدد نوراپی‌نفرین، قدرت سمپاتیک را نیز افزایش می‌دهند و باعث تپش قلب، افزایش فشار خون و تنفس سریع می‌شوند. عوارض ‌روانی سوءمصرف این مواد عبارتند از: اضطراب، افسردگی، پرخاشگری، توهم، تغییرات ناگهانی روانی و رفتار خشونت‌آمیز. قدرت اعتیادآوری این دارو از کوکائین نیز بیشتر است؛ چراکه میزان بقای کوکائین در بدن بعد از مصرف ۸ تا ۲۰ دقیقه است ولی متاآمفتامین‌ها ۶ تا ۸ ساعت دربدن باقی می‌مانند. علایم سیستمیک متاآمفتامین از جمله تخریب کبد و کلیه، کاهش دمای بدن، سوءتغذیه، کاهش قدرت سیستم ایمنی، درد قفسه سینه، سکته قلبی، عرق شدید، احساس بی‌حسی پوست، تنفس کوتاه و تند، عدم کنترل حرکات ماهیچه‌ای، افزایش فشارخون، تخریب عروق مغزی و سکته‌های مغزی است.

▪ این مواد چه ضایعاتی در دهان و دندان مصر‌ف‌کنندگان ایجاد می‌کنند؟

ضایعات دهانی مصرف‌کنندگان متاآمفتامین شامل خشکی دهان، بهداشت نامناسب دهان و دندان، احساس مزه بددهان، ایجاد پوسیدگی‌های گسترده دندانی در سطح گونه‌ای دندان‌ها و مناطق بین دندانی و همچنین انقباضات عضلات جونده است که به دندان‌قروچه و سایش‌های متعدد دندانی و نیز بیماری‌های پریودونتال (لثه) و مشکلات مفصل (فکی گیجگاهی) منجر می‌شود.

▪ با وجود این همه تخریبی که این مواد در دهان و دندان ایجاد می‌کنند، آیا این ضایعات قابل درمان و ترمیم‌اند یا نه؟

شرط اصلی درمان، توقف کامل مصرف این مواد است و بعد از آن به این افراد توصیه می‌شود روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشند؛ از مصرف تنباکو، نوشابه‌های الکلی و کافئین‌دار خودداری کنند؛ بهداشت دهان و دندان‌شان را رعایت کنند؛ وضعیت تغذیه خود را بهبود بخشند و همچنین با استفاده از محصولات حاوی فلوراید (ژل، دهانشویه و...) از گسترش پوسیدگی‌های دندانی پیشگیری کنند.

▪ شما به این افراد برای رفتن به مطب دندان‌پزشکی چه توصیه‌ای دارید؟

افراد معتاد به این مواد، معمولا مشکلاتی مانند اضطراب، افسردگی و پارانویا (بدبینی) دارند و برای تخفیف اضطراب درمان‌های دندان‌پزشکی، این مواد را قبل از مراجعه به دندان‌پزشک مصرف می‌کنند. پیش از توصیه به این افراد، من به دندان‌پزشکان توصیه می‌کنم با علایم دهانی مرتبط با سوءمصرف روان‌گردان‌ها، عوارض بالینی و خطرات پزشکی حین درمان در این بیماران به خوبی آشنا شوند و ضمن مصاحبه و معاینه بیمار به بررسی علایم ناشی از سوءمصرف بپردازند؛ چرا که استفاده از بی‌هوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی با داروهای دارای اپی‌نفرین یا نیتریک اکساید در افرادی که بیش از ۶ ساعت از سوءمصرف دارو در آنها نگذشته است، می‌تواند به ایست قلبی و مرگ ناگهانی منجر شود. همچنین این افراد ممکن است به دلیل رفتارهای پرخطر، ناقل بیماری‌های خطرناکی مانند ایدز و هپاتیت باشند.

▪ در ایران، آمار این افراد معتاد چقدر است و اصلا چقدر احتمال دارد به مطب دندان‌پزشکان مراجعه کنند؟

سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۹ تخمین زد که درسراسر دنیا ۳۵ میلیون نفر درگیر سوءمصرف روان‌گردان‌ها هستند که ۵/۱۰ میلیون نفر آنها در ایالات متحده آمریکا ساکن هستند. از لحاظ جهانی ایالات متحده آمریکا، مکزیک، آمریکای جنوبی، خاورمیانه، کشورهای عربی، آسیا و استرالیا بیشترین درگیری را با این مواد دارند. ایران چون از نظر جغرافیایی در منطقه خاورمیانه قرار دارد و چون جوانان بخش عمده‌ای از هرم سنی جمعیتش را شامل می‌شوند، از کشورهای در معرض خطر است و به گزارش مقامات مسوول، تغییر مصرف مواد مخدر سنتی به سمت مواد نوپدید در سال گذشته ۱۴ درصد افزایش داشته است.

دکتر گلرخ ثریا