به بهانه ترجمه کتاب حمدی سکوت درآمدی بر داستان نویسی عربی

رمان عربی با عنوان فرعی درآمدی تحلیلی انتقادی, عنوان کتابی است از حمدی سکوت که به تازگی با ترجمه عظیم طهماسبی در نشر نیلوفر منتشر شده است نویسنده این کتاب, حمدی سید احمد سکوت, از منتقدان و پژوهشگران مصری است و به طور مشخص از متخصصان ادبیات معاصر عربی به شمار می رود

سکوت، در سال ١٩٦٥ از پایان نامه دکتری خود با عنوان «رمان مصری و رویکردهای اصلی آن» در دانشگاه کمبریج دفاع کرد و سپس به مصر برگشت و در دانشگاه قاهره به تدریس پرداخت. او تاکنون آثار پژوهشی زیادی درباره ادبیات عرب منتشر کرده که ویژگی اصلی همه آنها «جنبه تحقیقی و دایره المعارفی و حجم گسترده استنادهای به کارگرفته» در آنهاست. مترجم کتاب در بخشی از مقدمه اش درباره اهمیت و ضرورت ترجمه این اثر نوشته: «رمان های متعددی از نویسندگان عرب به فارسی ترجمه شده اند، بااین حال تاکنون اثری مستقل که به تحلیل و بررسی رمان عربی بپردازد و شرحی کوتاه و دقیق از پیدایش و تحول آن در کشورهای گوناگون عربی ارائه دهد، در دسترس خوانندگان فارسی زبان قرار نگرفته است. ناقدان علاقه مند به رمان عربی همواره فقدان چنین اثری را درک می کردند و از نبودنش گله مند بودند. همچنین دانشجویان و پژوهشگران حوزه مطالعات تطبیقی رمان عربی و فارسی نیز از میزان اهمیت چنین اثری در زبان فارسی آگاه اند.» نویسنده این کتاب، کوشیده تا سیر رمان عربی در سرزمین های عربی از آغاز پیدایش تا امروز را بررسی کند. کتاب به دلیل تقدم ابتدا به رمان های مصری می پردازد و سپس به سیر رمان نویسی در لبنان، سوریه، فلسطین، اردن، عراق، عربستان، کشورهای حوزه خلیج فارس، یمن و سودان توجه کرده و در آخر به رمان نویسی در کشورهای مغرب عربی (شمال افریقا) پرداخته است. در این اثر، تنها رمان هایی بررسی شده اند که در اصل به زبان عربی نوشته شده اند و ازاین رو آثاری که رمان نویسان شمال آفریقا به زبان فرانسه نوشته اند و نیز رمان هایی که نویسندگان لبنانی و مصری به طور نمونه به زبان فرانسه یا دیگر زبان های اروپایی نوشته اند در چارچوب این اثر نمی گنجند. نویسنده در بخشی از مقدمه اش نوشته: «اثر پیش رو، در حد امکان و بنابر ویژگی کتاب های مرجع، می کوشد از اصول داوری های محکم نقدی که درباره آثار رمان نویسان و جایگاه آنها صورت گرفته و در دسترس خواننده است، فراتر نرود. باوجوداین، در موارد بسیاری برخلاف قاعده مذکور عمل کرده ایم. از سوی دیگر، آثار نویسندگانی که در مصر به نسل دهه شصت مشهورند، با درنگ و تامل بیشتری بررسی می شود.» نویسنده همچنین توضیح داده که در این اثر مجالی نیافته تا به رویکردهای نسبتا محدود رمان نویسی مثل رمان علمی-تخیلی، رمان فمینیستی، رمان مدرن و پسامدرن– که به طور نمونه در آثار ادوار خراط و الیاس خوری رواج دارد- بپردازد.