عکس عریض برای تشخیص برنده

استفاده از فناوری های جدید در میادین ورزشی گسترش یافته است

از قدیم الایام زمانی که رقابت میان ورزشکاران در رشته‌های مختلف ورزشی برای رسیدن به خط پایان شدید می‌شد، تشخیص برنده در مسابقات ورزشی معضلی بود تا همواره بحث‌هایی میان داوران و تماشاگران در این ارتباط جریان پیدا کند.

این مباحث وقتی شدت پیدا می‌کرد که در مسابقات حساسی مثل بازی‌های المپیک رقابت ورزشکاران بیشتر جنبه غیرورزشی به خود می‌گرفت؛ یعنی زمانی‌که رقابت برسر رسیدن به خط پایان، مفهومی فراتر از پیروزی در یک مسابقه ورزشی به حساب می‌آمد. در شانزدهمین دوره بازی‌های آسیایی گوانجو چین، اهمیت تشخیص برندگان مسابقاتی که رد شدن از خط‌پایان اصل است، بیشتر از قبل احساس ‌شد؛ به خصوص که کشورمان نیز در رشته‌هایی چون دوچرخه سواری، دوومیدانی و قایقرانی این دوره از رقابت‌ها شرکت‌کننده داشت.

● فناوری در دوربین‌ دیجیتال

با ظهور فناوری دیجیتال در دوربین‌های عکسبرداری این مشکل نیز حل شد. فوتوفینیش به دوربین‌های دیجیتالی گفته می‌شود که روی خط پایان قرار می‌گیرد تا از طریق گرفتن ۳۰۰۰عکس در ثانیه، لحظات پایانی مسابقه را در عکس‌هایی پی‌درپی به ثبت برساند. بنابراین هرچقدر هم که رقابت در رسیدن به خط پایان شانه‌به‌شانه و نزدیک باشد در عکس‌های ثبت شده نفری که جلوتر از بقیه قراردارد، مشخص خواهد شد.

● فوتو فینیش چگونه کار می‌کند؟

به عبارتی دیگر دوربین مستقر شده در روی خط پایان اقدام به عکسبرداری با سرعت ۳۰۰۰عکس در ثانیه می‌کند.

عکس‌های تهیه شده در لحظه‌های پایانی توسط نرم‌افزار کامپیوتری دستگاه‌های فوتوفینیش در کسری از ثانیه با هم ترکیب می‌شوند تا عکس نهایی که مورد قضاوت قرار می‌گیرد همچون یک عکس عریض پانارومای ساده باشد که در آن جایگیری شرکت‌کنندگان نسبت به یکدیگر در لحظه رسیدن به‌خط پایان مشخص است. درواقع تصویر نهایی از به هم پیوستن تعداد زیادی از عکس‌هایی با پهنای باریک به‌دست آمده که در لحظات پی‌درپی گرفته شده است. البته عکس‌های ترکیب شده از سمت چپ به عکس نخستین اضافه می‌شود تا عکس پانارومای به‌دست آمده از سمت چپ تکمیل شده باشد.در این بین باید اشاره داشت به اینکه اساس کار دوربین‌های فوتوفینیش مشابه یکدیگر است با این تفاوت که با گذشت زمان و پیشرفت فناوری، سرعت و دقت در این دوربین‌ها ارتقا پیداکرده است. به‌عنوان مثال، در سال ۱۹۹۶تعداد عکس‌هایی که دستگاه فوتوفینیش قدرت ثبت آن را داشت فقط ۱۰۰۰عکس در ثانیه بود که با گذشت زمان، قدرت ثبت لحظات مسابقه ۳‌برابر افزایش پیداکرد تا دقت دستگاه‌های فوتوفینیش هم ۳برابر بهتر شده باشد. البته تنظیم تعداد عکس در ثانیه در این دوربین‌ها براساس نوع مسابقه و سرعت آن تنظیم می‌شود تا تصویر نهایی کشیدگی نامتناسب ناشی از حرکت ورزشکاران در لحظه رسیدن به خط پایان را نداشته باشد که اگر چنین شود قضاوت در عکس نهایی بسیار مشکل است.

● امکان ثبت زمان

البته دوربین‌های فوتوفینیش فقط برای ثبت و مشخص کردن نخستین نفری که به خط پایان می‌رسد نیست. بلکه با اتصال این دوربین‌ها به تپانچه شروع مسابقه توانایی ثبت زمان با دقت هزارم ثانیه نیز از طریق این دستگاه دیجیتال فراهم خواهد بود تا علاوه بر مشخص‌شدن ترتیب شرکت‌کنندگانی که به خط پایان می‌رسند، زمان و سرعت متوسط و لحظه‌ای آنها نیز به‌دست‌آید. معمولا در مسابقات ورزشی مانند اتومبیل‌رانی و موتورسیکلت‌ر‌انی، اسب‌سواری، دوی‌سرعت، دوچرخه‌سواری و‌ ورزش‌های دیگری که در آنها رسیدن به خط پایان با سرعت بالا و رقابت نزدیک همراه است از دستگاه‌های فوتوفینیش استفاده می‌شود.

روی خط پایان یکی از نکات مهمی که در دوربین‌های فوتوفینیش باید درنظر گرفت نقطه استقرار این دوربین‌هاست.

چون باید با دقت بالایی روی خط پایان مستقر شود تا در نحوه محاسبه زمان و ترتیب نفراتی که از خط پایان می‌گذرند، اشتباهی صورت نگیرد. برای این منظور دوربین‌ها از طریق ۲تراز لیزری، یکی روی خط پایان و دیگری به موازات خط پایان و عمود بر خط تراز اول، تراز می‌شوند تا خط شلیک دوربین برای ثبت عکس، درست عمود بر ورزشکاران و به موازات خط پایان باشد. به این ترتیب پرده‌ای مجازی به پهنای بسیار باریکی در امتداد خط پایان تشکیل می‌شود تا نخستین برخورد شرکت‌کننده با آن را ثبت کند. به این ترتیب ثبت سرعت و زمان براساس آن محاسبه خواهد شد.

● شکل جدید دوربین‌های فوتوفینیش

غیر از موارد ذکر شده دوربین‌های فوتوفینیش در اشکالی دیگر و با کارکرد متفاوت‌تری نیز در ورزش یافت می‌شود. مثلا در رشته‌هایی مثل شنا دوربین‌های فوتوفینیش به صورت لمسی و از طریق صفحات حساسی به تعیین زمان و سرعت شرکت‌کننده در مسابقه می‌پردازند. همچنین در رشته‌ای مثل تنیس دوربین‌های فوتوفینیش یکی از ابزارهای کمکی داور است تا داخل یا خارج بودن توپ را توسط آن بتوان پیدا کرد، چراکه سرعت توپ در این رشته‌های ورزشی آنچنان بالاست که با چشم غیرمسلح امکان ردیابی آن نیست. لازم است بدانیم که در تنیس گاهی سرعت توپ به بیش از ۲۰۰کیلومتر در ساعت می‌رسد.

اخیرا در جام‌جهانی امسال که در آفریقای جنوبی برگزار شد بعد از اتفاقی که در جریان بازی آلمان و انگلستان افتاد و توپی که از خط دروازه گذشته بود و به اشتباه از سوی داورکنار گل به حساب نیامد بحث استفاده از فناوری برای تشخیص صحیح و سریع اینگونه توپ‌ها به جریان افتاد.درواقع صحبت از ساخت دستگاه‌های فوتوفینیش و استقرار آنها روی خط دروازه‌ها شد تا در کسری از ثانیه وقتی‌که سرعت توپ آنچنان بالا بود که امکان داوری درست برای رای به عبور توپ از خط دروازه یا خلاف آن میسر نباشد از طریق این دستگاه‌ها واقعیت کشف شود. به این ترتیب فراخوانی از سوی فیفا به شرکت‌های مختلف داده شد و چندین شرکت ایده‌های خود را به فیفا ارسال کردند.هرچند تاکنون فیفا زیربار استفاده از این نوع از فناوری نرفته است اما پیش‌بینی می‌شود که در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد کاربری‌های متفاوتی از دوربین‌های فوتوفینیش باشیم؛ دوربین‌هایی که پیش‌بینی می‌شود علاوه بر پیشرفت فناوری به سمت هوشمند شدن حرکت کنند. به عبارت دیگر دوربین‌های هوشمند فوتوفینیش این امکان را برای ما فراهم خواهند کرد که با ثبت متمرکز اطلاعات به تحلیل و نتیجه‌گیری از آنها نیز بپردازند. به این ترتیب کاربری دوربین‌های فوتوفینیش از دایره ورزش خارج خواهد شد و به سمت زندگی روزمره آدمی خواهد رفت.

سعید پزشکی