آسیب شناسی اثرات سوءبرنامه های تلویزیونی

كارشناسان معتقدند كه نگاه كردن طولانی كودكان به تلویزیون و انجام بازی های رایانه ای افق فكری آنها را محدود می كند و بر عملكرد كلامی آنان نیز تأثیر می گذارد

پرخاشگری، افسردگی، كج فهمی، لجبازی، تخریب سیستم عصبی و فكری در بیشتر مواقع نتیجه نگاه كردن بیش از حد كودكان به فیلم های تلویزیون است. كارشناسان معتقدند كه نگاه كردن طولانی كودكان به تلویزیون و انجام بازی های رایانه ای افق فكری آنها را محدود می كند و بر عملكرد كلامی آنان نیز تأثیر می گذارد.

روانشناسان می گویند در جامعه هایی كه زمینه فقر و بیكاری بیشتر باشد، فیلم ها و سریال هایی رواج پیدا می كند كه دارای مضامین خشونت و زورگویی است. این امر نیز به نوبه خود باعث افزایش خشونت و پرخاشگری در جامعه می شود كه بیشترین آسیب و خسارت آن متوجه كودكان و نوجوانان آن جامعه است.

دیدن فیلم های خشن، ترس و اضطراب را در كودك افزایش می دهد.در این میان تماشای فیلم ها و سریال های خشن برای پسران جذابیت ویژه ای دارد چرا كه شخصیت های این قبیل فیلم ها اغلب مردان هستند.

كودكان هر فیلمی را كه می بینند، الگو قرار می دهند. یادگیری آنها براساس دیده ها و شنیده هااست و دیدن صحنه های خشن و رفتارهای پرخاشگرانه باعث اضطراب ، ترس و بروز رفتارهای خشن در آنان می شود. خشونت در سریال ها و فیلم ها حتی بر روی كودكان آرام نیز تأثیرگذار است و آنها رادچار هیجان های كاذب می كند.

هنگامی كه كودك تحت تأثیر فیلمی قرار می گیرد، در خیال پردازی های خود نسبت به شخصیت های آن احساس نزدیكی می كندو آنها را الگوی خود قرار می دهد. بازی های رایانه ای خشن از دیگر علایق كودكان در سالهای اخیر است ، آنها در این بازی ها نقشی را بر عهده می گیرند و فعالانه وارد عمل می شوند. در این زمینه ، حس گیری بعضی از كودكان آنقدر قوی است كه آنچه را كه در فیلم ها و بازی های رایانه ای دیده اند، روی خواهر و برادر خود و همكلاسی هایشان پیاده می كنند.

كودكان پرتحرك بهترین روش تخلیه انرژی خود را در زد و خوردی می بینند كه از فیلم ها یاد گرفته اند. در این نوع فیلم ها، عواطف انسانی و خانوادگی نقشی ندارد و همه چیز قربانی خشونت و زورگویی می شود. متأسفانه ، باید اظهار داشت كه استفاده از امكانات تصویری مانند تلویزیون و رایانه در اغلب خانواده ها بدون نظارت والدین انجام می گیرد.

‌● احساس ناامنی با دیدن یك فیلم!

فیلم های سینمایی و سریال های تلویزیونی پیام های مثبت و منفی بسیاری را به بینندگان منتقل می كنند. در این میان، پیام های منفی بر روی افراد حساس تأثیر بیشتری دارد.

افراد خیال پرداز با همذات پنداری با شخصیت های داستانی و با تصویرسازی و فرضیه سازی در مورد خود و اطرافیان شان به ترس ها و نگرانی ها خود دامن زده و در نتیجه اضطراب زیادی را از این طریق تجربه می كنند.

همچنین برخی از سریال های بی پیام تلویزیونی بلاتكلیفی، انتظار و سردرگمی را در مخاطب القا می كنند.

● خانواده ها بر روی فیلم های كودكان نظارت كنند

خانواده ها و برنامه ریزان شبكه های تلویزیونی نقشی اساسی در برنامه ریزی اوقات فراغت كودكان دارند. در این كه تلویزیون برنامه های مفید فراوانی چه برای بزرگسالان و چه برای كودكان پخش می كند، حرفی نیست، اما درك این مسأله برای برنامه ریزان شبكه ها در زمان بندی برنامه ها بسیار با ارزش است؛ زیرا تماشای فیلم هایی كه افراد را عصبی، هیجانی، غمگین، وحشتزده می كند، در درازمدت اثرات جبران ناپذیری را برآن ها به ویژه كودكان و نوجوانان برجای خواهدگذاشت.

مسأله مهم تر خود خانواده ها هستند كه برای فرزندانشان برنامه ریزی مدونی ندارند كه كودكانشان چه وقت بازی كنند، چه وقت تكالیف مدرسه را انجام دهند و در چه زمانی به تماشای تلویزیون و یا انجام فعالیت های موردعلاقه خود بپردازند.

● وحشت خواب و كابوس های شبانه نتیجه فیلم های خشن

آیا كودكان شما تاكنون دچار كابوس شده اند؟ چه خواب های آشفته یا كابوس های شبانه ای باعث وحشت كودكانتان شده است؟

وحشت خواب چطور؟بسیاری از كودكانی كه دچار كابوس و یا وحشت خواب می شوند، مایل نیستند درباره آن صحبت كنند.

كابوس درخواب در سنین ۶-۵ سالگی اتفاق می افتد كه نتیجه اختلال اضطراب در خواب است .

مرحله رؤیا! كابوس درخواب ناشی از ترس، اضطراب، ناراحتی و نگرانی هایی است كه درطول روز برای كودك رخ می دهد و شب خود را در قالب كابوس نشان می دهد.

اما وحشت خواب كه آن هم ریشه در نگرانی های روزمره دارد، زمینه خانوادگی دارد و در دوره خواب عمیق كه رؤیا ندارد (NONREM) اتفاق می افتد. كودك بیدارمی شود ، می نشیند و جیغ می كشد. او وحشتزده و گیج و منگ است.

اطرافیان را نمی شناسد و خواب خود را نیز به یاد ندارد. در این حال، ضربان قلب و تعداد تنفس كودك به طور قابل ملاحظه ای بالا می رود و پس از چند دقیقه آرام گرفته، دوباره به خواب می رود.اضطراب و ترس در خواب نشأت گرفته و دنباله اضطراب های روزانه است كه می تواند مربوط به رفتار اطرافیان مانند دعواهای پدر و مادر و یا خواهر و برادر، زدوخورد، تنبیه، تحقیر، تهدید، تماشای فیلم های خشن و ترسناك یا غم انگیز باشد.

● پیش گیری بهتر از درمان است

اثرات روانی برخی از برنامه های تلویزیونی همانند سمی است كه همه روزه به مقدار بسیار كمی از طریق غذا، آب و یا داروها وارد بدن افراد می شود. این مقدار كم و ناچیز به هیچ وجه سلامت را به خطر نمی اندازد، اما در درازمدت فرد را به طور كامل مسموم كرده، اثرات جانبی ناشی از آن، كل سیستم بدن وی را دستخوش یك بیماری لاعلاج و مهلك می سازد!

هدف ما از بررسی این مسائل، نقد فیلم های سینمایی و سریال های تلویزیونی نیست، بلكه هشداری است برای پیشگیری و پیش بینی و برنامه ریزی. آنچه مسلم است محیط زندگی، جامعه و فضا را در جهان امروز و دنیای واقعی نمی توان كاملاً پاستوریزه و پاك نگاه داشت! و «مدینه فاضله» آرزویی بیش نیست كه با واقعیت های دنیای امروز فاصله دارد! اما آنچه مهم است پخش زمان برنامه ها و برنامه سازی است كه اهمیت دارد.

چقدر خوب است كه در ساعت های پایانی شب، برنامه های شاد و تفریحی متنوع و متعددی در همه شبكه ها داشته باشیم. به هرحال، شاید بتوان گفت كه برخی از برنامه های تلویزیون نیازمند یك بازنگری در انتخاب سوژه ها و پیامدهای ناشی از تماشای آن ها و ساعت و زمان پخش این برنامه ها است.

بزرگنمایی، احساس ناامنی را شدت می بخشد و ممكن است به مرور زمان در كودكان سبب كابوس ها و خواب های آشفته، شب ادراری، ناخن جویدن، خشونت و پرخاشگری مزمن گردد.

از آنجا كه تماشای برنامه های تلویزیونی بهترین و بیشترین سرگرمی خانواده ها است لازم است دست اندركاران و برنامه ریزان این رسانه همگانی باید از راهنمایی روان شناسان، جامعه شناسان، استادان دانشگاه و كارشناسان تعلیم و تربیت در جهت شناسایی سوژه های موردنیاز جامعه بهره مند شوند و درصدد تهیه و پخش برنامه هایی متناسب برای همه گروه های سنی برآیند. كودكان و نوجوانان را نیز به عنوان بیننده برنامه بزرگسالان مدنظر قراردهند.

خانواده ها نیز دراین باره باید برنامه ریزی مناسبی متناسب با سن و درك كودكانشان داشته باشند و خودشان نیز در كنار بچه ها به تماشای برنامه ها بنشینند و یا از دور نظارت داشته باشند و در مواقع ضروری توضیحاتی درمورد رویدادها و شخصیت های ترسناك فیلم ها و سریال ها به كودكانشان بدهند تا بتوانند به خوبی ترس را از كودك دور كنند.

دكتر معصومه رفیقی مرند