دردسرهای تازه تخت جمشید

بعد از رشد گلسنگ ها و آسیب پذیری بنای تخت جمشید در مقابل زلزله، این بار نوبت دوده های آتش است که باشکوه ترین میراث تاریخی ایران را تهدید کند.
این روزها دودگرفتگی تخت جمشید، مهم …

بعد از رشد گلسنگ ها و آسیب پذیری بنای تخت جمشید در مقابل زلزله، این بار نوبت دوده های آتش است که باشکوه ترین میراث تاریخی ایران را تهدید کند.

این روزها دودگرفتگی تخت جمشید، مهم ترین دغدغه ای است که دوستداران میراث تاریخی کشور را نگران می کند. این دوده ها که در اثر سوزاندن ساقه های گندم در زمین های کشاورزی اطراف تخت جمشید به وجود آمده اند، تهدیدی جدی علیه جاذبه های بصری تخت جمشید به شمار می رود که به مرور زمان تمیز کردن سنگهای محوطه را دچار مشکل خواهد کرد.

مهدی رهبر، از اساتید باستان شناسی در این باره می گوید: «این دوده ها فضای نامناسب و زشتی را برای گردشگران در مواقعی از سال ایجاد می کنند. بنابراین اگر سازمان میراث فرهنگی امکان جلوگیری از سوختن ساقه های گندم در زمین های کشاورزی را ندارد، مقامات دولتی می توانند چاره ای بیندیشد.»

شرایط بخش‌هایی از دیوار ورودی پله‌های تخت جمشید چنان بحرانی است که با کوچک‌ترین زلزله، احتمال ریزش آنها وجود دارد. در قسمت چپ پله‌های ورودی تخت جمشید، تعدادی از سنگ‌های دیوار دچار هوازدگی شدید شده و علاوه بر پوسیدگی، ترک‌هایی در ۳ نقطه از دیوار به‌وجود آمده است

این در حالی است که چندی پیش، سیدعبدالعظیم امیرشاه‌کرمی، مشاور سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به قرار داشتن تخت جمشید روی ۲ گسل زمین‌لرزه می گوید: «ممکن است با کمترین لرزش زمین، بخش‌هایی از تخت جمشید دچار ریزش شود.»

این عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر و متخصص ژئوتکنیک سازه و هیدرولیک، ادامه می دهد: «شرایط بخش‌هایی از دیوار ورودی پله‌های تخت جمشید چنان بحرانی است که با کوچک‌ترین زلزله، احتمال ریزش آنها وجود دارد. در قسمت چپ پله‌های ورودی تخت جمشید، تعدادی از سنگ‌های دیوار دچار هوازدگی شدید شده و علاوه بر پوسیدگی، ترک‌هایی در ۳ نقطه از دیوار به‌وجود آمده است. به همین دلیل، استحکام‌بخشی و مرمت این نقاط که حالت بحرانی دارد، باید در اولویت قرار گیرد.»

او مهم‌ترین بخش در خطر تخت جمشید ار دیواری می داند که صفه، پشت و درون آن قرار گرفته است و می گوید: «شیب دامنه و احتمال اختلاف نشست، رطوبت زمین و داخل صفه و تبخیر از سطح دیوار به ‌علت خشکی هوا و وزش باد از دیگر عواملی هستند که دست به دست هم می‌دهند تا این یادمان تاریخی در معرض آسیب بیشتر قرار گیرد.»

علاوه براین، وجود گل‌سنگ‌هایی که می‌تواند روی دیوارهای این بنای تاریخی بنشیند و آرام‌آرام آن را به بستر مرگ بکشاند، خطر دیگری هستند که تخت جمشید را تهدید می کنند.

شیب دامنه و احتمال اختلاف نشست، رطوبت زمین و داخل صفه و تبخیر از سطح دیوار به ‌علت خشکی هوا و وزش باد از دیگر عواملی هستند که دست به دست هم می‌دهند تا این یادمان تاریخی در معرض آسیب بیشتر قرار گیرد

پریسا محمدی، میکروبیولوژیست و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا در همین رابطه می‌گوید: «گل‌سنگ موجودی متشکل از قارچ و جلبک است که با سرعت بسیار کم رشد می‌کند و می‌تواند در زیستگاه‌های نامناسب مثل کویر و نواحی قطب جنوب زنده بماند. بسیاری از گونه‌های این گیاه روی سنگ‌ها می‌رویند و مواد معدنی آنها را جذب می‌کنند که در نتیجه‌ فعل و انفعال گل‌سنگ، سنگ‌ها می‌شکنند و به خاک تبدیل می‌شوند. در همین حال نیز بنا بر عقیده تعدادی دیگر از کارشناسان و آن گونه که نتیجه برخی پژوهش‌ها در این زمینه نشان می‌دهد، نمی‌شود گل‌سنگ‌ها را به طور کامل از روی آثار تاریخی برداشت و آن را از بین برد بلکه تنها می‌توان رشد آنها را متوقف کرد، به همین دلیل باید براساس نوع و مدل هر گل‌سنگی برای برداشتن آن اقدام کرد.»

الهام مرادی