آلودگی هوای محیط های بسته

یکی ازعوامل آلودگی محیطهای بسته ترکیبات آلی فرار vocها می باشند ترکیبات آلی فرار, مایعات یا جامداتی هستند که دارای کربن آلی کربن متصل به کربن, هیدروژن, نیتروژن یا گوگرد بوده و با سرعت چشمگیری تبخیر می شوند

یکی ازعوامل آلودگی محیطهای بسته ترکیبات آلی فرار (vocها )می باشند. ترکیبات آلی فرار، مایعات یا جامداتی هستند که دارای کربن آلی؛ کربن متصل به کربن، هیدروژن، نیتروژن یا گوگرد بوده و با سرعت چشمگیری تبخیر می شوند. این ترکیبات بعد از ذرات معلق بیشترین فراوانی و تنوع نشر را دارا می باشند. voc ها طیف گسترده ای از ترکیبات آلی با نقطه جوش پایین تر از ۱۸۰°Cو یا فشار بخار بیشتر ازKpa ۰.۰۱ درC° ۲۵ را شامل می شوند. این گروه ترکیبات آلی از نظر اقتصادی اهمیت زیادی داشته و شامل چندین هزار ترکیب گوناگون است که بسیاری ازآنها به عنوان حلال استفاده می شوند. مقدار voc ها در هوای محیطهای بسته بخصوص ساختمانهای جدید به چندین برابر میزان آن در هوای آزاد می رسد.

▪ این تر کیبات از سه طریق میتوانند در داخل اماکن منتشر شوند :

ـ نفوذ هوای آلوده بیرونی (رفت وآمد خودروها، منابع آلوده کننده صنعتی، تجاری و خانگی..)

ـ فعالیتهای انسان (پخت وپز، سیستم گرمایش وسرمایش، انواع شوینده ها، سفید کننده ها، اسپری ها، حشره کشها و انواع چسبها...)

ـ مواد و مصالح ساختمانی و تجهیزات و لوازم موجود در ساختمان (وسایل چوبی،فرش ماشینی، لوازم الکترونیک ...)

▪ در اینجا voc های شاخص که BTEX شناخته می شوند یعنی بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و گزیلن موجود در هوای محیطهای بسته مورد بررسی قرار می گیرد.

۱) کاربرد و اهمیت BTEX :

کاربرد روزافزون ترکیبات BTEX در تولیدات تجاری وصنعتی باعث رها شدن این ترکیبات فرار در هوای بسته محیطهای مسکونی شده و آثار نامطلوبی بر سلامت انسان دارد.

۲) بنزن :

منبع اصلی آن در محیطهای بسته مصرف دخانیات، محلهای ذخیره انواع سوخت، رنگهای ساختمان، مجاورت پارکینگ یا محلهای مسکونی و رخنه گازهای خروجی از خودرو به داخل اماکن است. مقادیر کم بنزن موجب خواب آلودگی، سر گیجه و افزایش ضربان قلب و مجاورت طولانی با مقادیر زیاد بنزن منجر به سرطان خون می گردد.

۳) تولوئن:

این ترکیب با وجود فراریت کمتر نسبت به بنزن، دمای معمولی به اندازه کافی فشار بخار دارند که ازطریق تنفس وارد بدن می گردد. بیشترین مصرف آن در ایران در صنایع رنگسازی و چسب است. تولوئن سیستم عصبی بدن را تحت تاثیر قرار میدهد و مقادیر کم تا متوسط آن موجب خواب آلودگی، ضعف، کاهش حافظه، کوررنگی و . ..می شود.

۴) اتیل بنزن:

نزدیکی ساختمانها با محیطهای آلوده صنعتی یا مجاورت با بزرگراههای پرترافیک، مصرف محصولاتی که در تهیه آنها اتیل بنزن به کار رفته نظیر بنزین، چسب موکت، لاک الکل و انواع رنگها همچنین استفاده از فرش و موکت نو می تواند موجب ورود این ترکیب به محیطهای بسته و ورود آن به دستگاه تنفسی شود. وجود این ماده در هوا باعث سردرد، سوزش و التهاب چشمها وگلو و گرفتگی قفسه سینه می شود. اتیل بنزن می تواند ایجاد تومور کند.

۵) گزیلن (دی متیل بنزن ):

این ترکیب مخلوطی از سه ایزومر ارتو، متا و پارا دی متیل بنزن است. در حال حاضر مهمترین حلال مصرفی در صنایع رنگ سازی می باشد. تماس با بنزین، رنگ، پاک کننده ها و ضد زنگ و تنفس دود سیگار باعث افزایش غلظت آن در محیط های بسته و ورود آن به دستگاه تنفس می شود. گزیلن روی مغز اثر می گذارد و می تواند سبب سر گیجه، عدم هماهنگی ماهیچه ها، سر درد، آشفتگی و بهم خوردن تعادل گردد.

لاله طالبی