شایسته ترین مونس

گفته شده «انس» یک نیاز طبیعی و فطری انسان است. سؤال اصلی این است که به چه چیزی انسان باید انس پیدا کند تا این نیاز فطری و طبیعی او به صورت اصیل و واقعی تأمین شود؟
انسان از ریشه انس …

گفته شده «انس» یک نیاز طبیعی و فطری انسان است. سؤال اصلی این است که به چه چیزی انسان باید انس پیدا کند تا این نیاز فطری و طبیعی او به صورت اصیل و واقعی تأمین شود؟

انسان از ریشه انس است و در زندگی، نیازمند انس با دیگران است و به همین دلیل است که «انس» هم مانند «الفت» از سپاهیان عقل شمرده می شود، و انسان برای رسیدن به زندگی مطلوب، باید از این ویژگی فطری استفاده نماید و این نیاز طبیعی را به صورت واقعی و اصیل تأمین نماید. اشباع این نیاز با عوامل کاذب و ناپایدار یک انحراف است و هیچ گاه آرامش درونی انسان را به همراه نخواهد داشت. در اینجا به چند نکته کلیدی به نحو اجمال اشاره می کنیم:

۱. نیاز نداشتن به انس ، ویژه خداوند

نخستین نکته قابل تأمل این است که نیاز نداشتن به انس و انیس، ویژه خداوند متعال است، چنان که از امام صادق(ع) روایت شده است: «سبحان من لایستأنس بشیئ ابقاه، و لایستوحش من شئ افناه» منزه است خدایی که با چیزی انس نگرفته تا او را پایدار کند و از چیزی وحشت نکرده تا نابودش سازد. (بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۷۲)

بنابراین هیچ چیزی در عالم هستی به جز ذات مقدس باری تعالی که مستجمع جمیع صفات کمالیه و منزه از جمیع صفات سلبیه ( جلالیه) است، نمی تواند شایستگی مونس بودن برای این نیاز فطری و طبیعی انسان قرار گیرد.

۲. جهت دهی انس به سمت امور پایدار

بی تردید، فرجام انس و دلبستگی به چیزهای ناپایدار، جدایی و وحشت است، و هرچه انس شدیدتر باشد، جدایی هم وحشتناک تر و خطرناک تر خواهد بود، بر این اساس، آموزه های اسلامی، دلبستگی های ناپایدار انسان را به گونه ای جهت می دهند و هدایت می کنند که ضمن تأمین نیازهای مادی و موقت، جدایی از آنها آسان بوده و خطرناک نباشد.

۳. ارزشمندترین انس

بهترین و پایدارترین دوستی که انسان می تواند با او انس بگیرد و به او دلبستگی پیدا کند، خداوند متعال است. چنان که از پیامبر گرامی(ص) روایت شده است که می فرماید: «لایستوحش من کان الله انیسه» کسی که خداوند، مونس اوست، ترس به خود راه نمی دهد. (مشکاه الانوار، ص۲۲۳)

این سخن بدان معناست که انس حقیقی با خداوند متعال، آرامش مطلق را به همراه دارد و کسی که با آفریدگار خود حقیقتاً مأنوس باشد، هیچ گاه در زندگی دچار دلهره و وحشت نمی گردد.

۴. انس گرفتن با مردمان شایسته

انس گرفتن با انسان های شایسته، به دلیل نقش آن در سازندگی مادی و معنوی جامعه، مورد تأکید آموزه های اسلامی است و «اولیای خدا» و «فرمانبران او» و «اهل ایمان» و «خردمندان» و «دوستان نیک سیرت» و «اهل مدارا»، به عنوان شماری از مصادیق انسان های شایسته انس گرفتن، معرفی شده اند.

۵. انس های نیکو و نکوهیده

افزون بر توصیه به انس داشتن با انسان های شایسته، در آموزه های اسلامی مأنوس شدن با همه ارزش های اخلاقی و عملی (مانند: انس گرفتن با قرآن، کتاب، علم، حق، تقوا، یاد نعمت های الهی، یاد آخرت) مورد تأکید قرار گرفته است.

در مقابل، انس یافتن با افراد جاهل و ناشایسته و دلبستگی به انواع ضد ارزش های اخلاقی و عملی (مانند: دلبستگی به دنیا و هوسرانی های نامشروع) ازنظر اسلام نکوهیده است.