نباید به روسیه تكیه كنیم

عوامل موثر در نوع همكاری ایران و روسیه, ارتباط مستقیمی با ملا حظات و مصالح مسكو در تنظیم این نوع رابطه دارد در واقع این تصور كه روسیه برای اتمام پروژه بوشهر با جهان و به ویژه با آمریكا رودررو خواهد شد, تصور غیرواقع بینانه ای است

عوامل موثر در نوع همكاری ایران و روسیه، ارتباط مستقیمی‌با ملا‌حظات و مصالح مسكو در تنظیم این نوع رابطه دارد. در واقع این تصور كه روسیه برای اتمام پروژه بوشهر با جهان و به ویژه با آمریكا رودررو خواهد شد، تصور غیرواقع‌بینانه‌ای است. برآیند كنش‌های مسكو در تكمیل پروژه بوشهر طی سال‌های اخیر نشانگر آن است كه با فرض ثابت ماندن وضعیت موجود، روس‌ها پروژه بوشهر را به اتمام نخواهند رساند.

مفهوم مساله این است كه اگر نوع همكاری و یا تعامل ما با جامعه جهانی تغییر كند، می‌توانیم به تغییر رفتار روسیه نیز امیدوار باشیم. روسیه همكاری با ایران در خصوص اتمام پروژه بوشهر را در زمانی كه كشورهای غربی حاضر به همكاری با ایران نبودند، شروع كرد. در سال ۱۹۹۵ كه آغاز این همكاری بود، مزایای اقتصادی این همكاری فوق‌العاده حائز اهمیت بود، چرا كه روسیه با مشكلا‌ت حاد اقتصادی دست به گریبان بود. اما امروز روسیه به تعبیری به ابرقدرت انرژی در قرن بیست‌ویكم تبدیل شده و نیز بهای نفت و گاز در جهان افزایش یافته است.

از این رو منافع اقتصادی ادامه همكاری با ایران در بوشهر چندان اولویتی ندارد. در شرایط فعلی مساله قابل اهمیت مزایای سیاسی و دستاوردی است كه در تعامل روسیه با غرب و به ویژه با آمریكا می‌تواند داشته باشد. بنابراین ما باید این تفاوت مقاطع و اولویت‌ها را در نظر داشته باشیم.از دیگر سو ما باید فضای حاكم بر سیاست خارجی روسیه را در طول ۱۲ سالی كه این قرار داد بسته شده است در نظر داشته باشیم.

در زمانی كه این قرارداد بسته شد، در روسیه یك نوع گرایش <اوراسیا>گرایی افراطی و نگاه به جغرافیای روسیه در حال گسترش بود. اما امروز این اوراسیاگرایی تقریبا به یك نوع واقع‌گرایی اوراسیاگرایانه تبدیل شده است. به زبان دیگر روس‌ها در دوران پوتین صرفا آن علا‌یقی را كه در دوران دوم یلتسین به دلیل فشارهای داخلی و ناكامی‌های سیاست خارجی روسیه به وجود آمده بود دنبال نمی‌كنند. اگر ما به این مساله توجه كنیم و این تغییرات را در رفتارهای روسیه در قبال ایران و دیگر كشورهای جهان مبنای بررسی‌ها و ارزیابی‌های خودمان قرار دهیم، آن وقت متوجه می‌شویم كه فضای همكاری‌های هسته‌ای با ایران كه یك زمانی عمدتا مسائل اقتصادی را مبنا قرار می‌داد، اكنون به گونه‌ای یافته است.

به ویژه پس از صدور قطعنامه ۱۷۳۷ كه روس‌ها هم به آن رای مثبت داده‌اند، برای مسكو بسیار مهم است كه در جامعه جهانی به قطعنامه‌ای كه خودشان هم رای داده‌اند پایبند باشند. هرچند این قطعنامه نیروگاه اتمی‌ بوشهر را مستثنی كرده است، اما به هر حال اقدامات و محدودیت‌هایی دارد كه روس‌ها به شدت به آنها توجه دارند. گاهی در كشور ما این فرض مطرح می‌شود كه روس‌ها با ما همكاری می‌كنند تا از منافع ما دفاع كنند، این فرض كاملا‌ غلطی است. روسیه هیچ داعیه‌ای برای دفاع از منافع ما ندارد.

این ما هستیم كه باید به گونه‌ای سنجیده و زیركانه عمل كنیم تا اجازه بهره‌مندی دیگران را از منافع ما بدون اینكه منفعتی نصیب ما شود، فراهم نكنیم. در مجموع، جز در موقعیت بهبود روابط ایران با جامعه جهانی و رفع سوءظن‌ها و برداشت‌های كنونی، تصور اینكه روسیه در مقام رویارویی با جهان این پروژه را تكمیل كند، تصور ساده اندیشانه‌ای است.روسیه دیگر رقیب آمریكا نیست. روسیه امروز اساسا توانایی ایفای نقش به عنوان یك قدرت جهانی را ندارد.

هرچند روسیه به عنوان برخورداری از اهرم انرژی در نفت و گاز می‌تواند در بازی‌های جهانی بسیار اثرگذار باشد و به نوعی منافع خودش را به خوبی دنبال كند، اما نمی‌توانیم روسیه را به عنوان بازیگری در قد و قواره آمریكا تحلیل كنیم. چرا كه نه توانایی اقتصادی این كشور و نه زیرساخت‌های اقتصادی این كشور و نه حتی زمینه‌های سیاسی و نظامی ‌این كشور در آن حد نیست.

الهه كولا‌یی