شمشیر دولبه ارتباط مجازی

دکتر پرویز رزاقی از محاسن و معایب حضور نوجوانان در دنیای مجازی می گوید

«در دنیای امروز، فضای مجازی نقش واسطه و معرف را بازی می‌کند و ورود به آن برای انتقال پیام و آشنایی انجام می‌شود. یعنی به جای اینکه نفر سومی دو نفر را به هم معرفی کند...

آنها در دنیای مجازی با هم آشنا می‌شوند و شناخت اولیه?ای نسبت به هم پیدا می‌کنند. اگر طرفین از حد خود خارج نشوند و چارچوب‌ها و شرایطی را در نظر بگیرند، این رابطه آسیب‌زا نخواهد بود بلکه می‌تواند بابی باشد برای آشنایی هدفدار دو نفر به قصد ازدواج.» دکتر پرویز رزاقی، روانشناس و عضو هیات علمی دانشگاه ضمن بیان مطلب این ارتباط‌ها را مثل شمشیر دولبه‌ می‌داند که برای آشنایی خوب هستند ولی اگر معنی‌دار و هدفدار نباشند، آسیب‌زا و مخرب‌اند. گفت‌وگوی ما را با ایشان بخوانید:

● شرایطی که دختر و پسر باید در این ارتباط‌ها در نظر بگیرند، چیست؟

مهم‌ترین شرط این است که رابطه بدون ملاقات و به صورت مجازی به مدت طولانی ادامه پیدا نکند و هدفمند باشد. اگر رابطه بدون هدف و بدون دیدار ادامه پیدا کند، باعث شکل‌گیری احساس در دو طرف می‌شود و علاقه‌ای پیشرونده به وجود می‌آید و چون طرفین آگاهی، شناخت و اطلاعات درستی از هم ندارند و گاهی فقط عکس همدیگر را دیده‌اند که معلوم نیست چقدر واقعی باشد، درنهایت مشکل‌آفرین خواهد بود.

● شما گفتید این فضای مجازی در حکم معرف است ولی معمولا ما معرف را می‌شناسیم و به او اطمینان داریم که شخص مناسب و قابل اعتمادی را معرفی می‌کند ولی در مورد فضای مجازی چطور این اطمینان را به دست بیاوریم؟

بله، ولی آیا امکان ندارد فردی که معرف است اشتباه کند؟ حتی روان‌شناس هم ممکن است دچار خطا شود. در هر صورت این خود فرد است که باید تحقیق و بررسی‌های لازم را انجام دهد و به شناخت برسد و درنهایت تصمیم بگیرد.

● خیلی‌ها معتقدند کسانی که تمایل دارند به جای دنیای واقعی در دنیای مجازی باب آشنایی را بگشایند، اعتمادبه‌نفس کافی و مهارت برقراری ارتباط ضعیفی دارند. این نظر درست است؟

می‌تواند این‌طور باشد ولی همیشه اینگونه نیست. معمولا افرادی که اعتمادبه‌نفس پایین یا مهارت‌های ارتباطی ضعیفی دارند، در جمع‌ها تایید نمی‌شوند و مورد توجه قرار نمی‌گیرند. آنها برای ارتباط برقرار کردن فضای مجازی را ترجیح می‌دهند. این روش گاهی برایشان مفید است چون باعث می‌شود بتوانند با کسی ارتباط پیدا کنند ولی از طرفی باعث می‌شود برای افزایش اعتماد به نفس و ارتباط برقرار کردن سعی نکنند و درمان نشوند. خیلی از این افراد حتی اگر در دنیای مجازی آشنایی هم پیدا کنند، برای دیدار رودررو اقدام نمی‌کنند چون می‌ترسند مورد پسند طرف مقابل قرار نگیرند و رابطه به هم بخورد. هر چند این طفره رفتن از دیدار هم می‌تواند باعث دلسردی طرف مقابل شود.

● در دنیای مجازی امکان دروغ گفتن و کتمان حقیقت زیاد است. با این مشکل چه باید کرد؟

راه‌حل، ارتباط دیداری و از نزدیک به جای رابطه غیابی است. طرفین باید خیلی زود برای دیدار رودرور اقدام کنند زیرا با این کار تا حد زیادی می‌توانند متوجه شوند طرف مقابل چقدر در گفته‌های خود صادق بوده و می‌توانند ظاهر، شیوه برخورد و... او را ارزیابی کنند.

● ارتباط مجازی چه خطرهای دیگری می‌تواند داشته باشد؟

خطرها بیشتر خانم‌ها را تهدید می‌کند چون عاطفی‌تر، حساس‌تر و زودرنج‌ترند و زودتر به رابطه عمق و معنا می‌بخشند. امکان سوءاستفاده از آنها هم بیشتر است ولی مردان هم مصون نیستند و امکان اینکه از لحاظ عاطفی صدمه ببینند و ضربه بخورند وجود دارد.

ولی آقای دکتر! خیلی از خانواده‌ها این ارتباط‌ها را نمی‌پسندند و اگر فرزندشان اعلام کند قصد ازدواج با فردی که در دنیای مجازی با او آشنا شده دارد، حتما مخالفت می‌کنند و نمی‌پذیرند.

بله. همین‌طور است. خیلی از خانواده‌ها هنوز طرز تفکر اینگونه دارند و چنین ارتباطی برایشان قابل قبول نیست و نمی‌توانند آن را بپذیرند ولی خیلی از پدر و مادرها وسایل ارتباطی جدید را می‌شناسند و مخصوصا اگر جوان از ابتدا آنها را در جریان گذاشته باشد -که باید این کار را انجام دهد و در چارچوب ارزش?های اخلاقی و اعتقادی خانواده باشد- مخالفت نمی‌کنند.

باید خانواده در جریان باشند و برای دیدار اولیه، حتما با یکی از اعضای خانواده مثل خواهر، برادر یا حتی پدر و مادر فرد را همراهی کنند. این مخصوصا برای دخترخانم‌ها مهم‌تر است و شانس آسیب را کمتر می‌کند. البته پذیرفتن انتخاب جوان و ادامه ارتباط او به اعتماد بین او و پدر و مادرش بستگی دارد.

با وجود تمام این صحبت‌ها اگر دختر یا پسری مطمئن است خانواده‌اش حتما با این موضوع مخالفت خواهندکرد و این نوع ارتباط را به هیچ‌وجه نمی‌پسندند، بهتر است اصلا چنین اقدامی انجام ندهند و از این راه وارد نشوند تا مشکلات بعدی پیش نیاید.

● برخی افراد در دنیای مجازی در آن واحد با چند نفر ارتباط برقرار می‌کنند. این افراد از نظر روانی سلامت هستند؟

نه، آنها نیازهای خود را در افراد دیگر می‌بینند و تنوع‌طلب هستند و ادامه چنین روندی آنها را به این شکل ارتباط عادت می‌دهد و تنوع‌طلب‌تر می‌کند به طوری که دیگر نخواهندتوانست به ارتباط با یک نفر راضی شوند و خود را محدود کنند. این رویه هم برای خود فرد و هم طرف‌های مقابل به شدت آسیب‌زاست.

متاسفانه برخی افراد متاهل هم تن به این ارتباط‌ها می‌دهند و چون از راه دور است، آن را خیانت نمی‌دانند.

بله ولی این کار دقیقا خیانت است و هرگونه ارتباط، حتی ارتباط کلامی یا اینترنتی با غیرهمسر خیانت محسوب می‌شود. چون به هر حال طرفین به هم وابسته و برای دیدن هم وسوسه می‌شوند. معمولا افراد طرف مقابل را با همسر خود مقایسه و بعد به ازدواج خود شک می‌کنند و از طرفی به علت اینکه طرف مقابل را خوب نمی‌شناسند، از او بتی می‌سازند و روز به روز از همسرشان فاصله می‌گیرند و وقتشان را صرف او می‌کنند که درنهایت باعث از هم پاشیدن کانون خانواده می‌شود.

● این فضا و ارتباط‌ها اعتیادآور نیست؟

قطعا هست و می‌تواند وابستگی ایجاد کند. خیلی از جوان‌ها به محض ورود به خانه اول پای اینترنت می‌‌روند و ساعت‌ها پای آن می‌نشینند و وارد این فضاها می‌شوند. به همین دلیل هم است که می‌گوییم ارتباط رودرو باید زودتر اتفاق بیفتد و ارتباط مجازی طولانی نشود.

● ورود این فضاها سن و سال خاصی دارد؟

حتما. سن کسی که وارد این فضاها می‌شود باید بالای ۲۲-۲۰ سال باشد آن هم با در نظر گرفتن چارچوب‌ها و ارزش‌های فرهنگی و خانوادگی و برای برقراری رابطه سازنده و هدفدار. خطر آنجاست که یک نوجوان ۱۶-۱۵ ساله وارد این فضاها شود. این فضا مثل زبان می‌ماند که هم می‌تواند کلمات قصار و ارزشمند از آن خارج شود و هم ناسزا. در دنیای مجازی امکان حضور هر فرد منحرف و مشکل‌داری هم وجود دارد و فرد باید به این درجه از درک رسیده باشد که بداند نباید با چنین افرادی ارتباط برقرار کند و مهارت نه گفتن داشته باشد اگر هر گونه بی‌حرمتی و بی‌ادبی‌ای مشاهده کرد، سریع ارتباط را قطع کند.

● در آخر چه توصیه‌ای دارید؟

باز هم تاکید می‌کنم رابطه در دنیای مجازی باید در حد آشنایی باشد و بعد طرفین همدیگر را خیلی زود در دنیای واقعی ملاقات کنند آن هم هدفمند و زیر نظر خانواده‌ها تا مشکلی به وجود نیاید.

● اورانگوتان‌ها و ارتباط اینترنتی

اورانگوتان‌های باغ‌وحشی در شهر میلواکی در آمریکا به زودی برای تماس با دوستان همنوع?شان از تلفن تصویری و لوح دیجیتال استفاده می‌کنند.

تریش خان، مسوول اورانگوتان‌ها در باغ‌وحش میلواکی، می‌گوید: «آنها از ابتدا به هواداران پر و پا قرص این لوح دیجیتال تبدیل شدند و از همان لحظه اول شاهد واکنش مثبت آنی در اورانگوتان‌ها بودیم. تماشای شگفت‌زدگی و علاقه‌مندی آنها به آنچه در صفحه آی‌پد ظاهر می‌شد، واقعا هیجان‌انگیز بود و به مرور که متوجه شدند می‌شود با آن تعامل کرد، واکنش آنها حتی مثبت‌تر شد.»

البته فعلا اورانگوتان‌ها فقط می‌توانند با دراز کردن دست خود از میان میله‌های قفس این لوح‌ها را لمس کنند.

● خطر شبکه‌های اجتماعی برای زنان مالزی

مسوولان مالزی گفته‌اند گروه‌های بین‌المللی قاچاق و معامله موادمخدر از سایت‌های دوستیابی و شبکه‌های اجتماعی در اینترنت، برای استخدام زنان جوان به عنوان حامل و رابط دلالی موادمخدر استفاده می‌کنند. وزارت امور خارجه مالزی گفته مردان مجرم وارد شبکه‌های اجتماعی در اینترنت می‌شوند و با حرف‌های عاشقانه، زنان جوان را گول می‌زنند و به دام دوستی می‌کشانند تا از طریق آنها معاملات موادمخدر خود را انجام دهند.

● انتقال احساس

محققان علوم کامپیوتر کمبریج ایتالیا، صورتی مجازی به نام «زویی» خلق کرده‌اند که می‌تواند انتقال‌دهنده پیام کاربران همراه با احساسات انسانی آنها به دیگران باشد و افراد می‌توانند با کمک آن، پیام‌ها را در دنیای دیجیتال با عواطف انسانی‌شان ترکیب و احساس خوشحالی، خشم، ترس، اندوه و ...خود را با کمک صورت زویی، به دریافت‌کننده پیام?شان منتقل کنند.