ای که راننده ای و در خوابی

خواب آلودگی رانندگان بلای جان مسافران

پشت کامیون نوشته بود: «بوق نزن، راننده خوابه!» این جمله کوتاه می‌تواند لحظه‌ای ما را بخنداند اما ساعت‌ها ما را خواهد گریاند اگر بشنویم که بسیاری از فاجعه‌های رانندگی که در جاده‌ها رخ می‌دهد،‌ناشی از به خواب رفتن رانندگان (به‌ویژه رانندگان وسایل نقلیه سنگین و اتوبوس‌ها) است...

تعداد کشته‌شدگان در تمام‌ انواع حوادث و در راس آنها حوادث ترافیکی، بعد از مرگ‌و‌میر ناشی از بیماری‌های قلبی-عروقی، مقام دوم را در کشورمان دارد؛ با این تفاوت که بیماری‌های قلبی-عروقی عمدتا افراد بالاتر از ?? سال را به کام مرگ می‌کشاند اما میانگین سنی تلفات ناشی از حوادث ترافیکی ۲۰ تا ?? سال است؛ مرگی که تنها یک نفر را از زندگی ساقط نمی‌کند، بلکه خانواده‌ای را برای همیشه عزادار و دچار مشکل می‌کند. در «موضوع ویژه» این هفته نگاهی انداخته‌ایم به گوشه‌ای از اتفاقاتی از این دست که در چند وقت اخیر فاجعه‌ آفریده‌اند؛ حوادثی که علت بسیاری از آنها گذشته از مشکلات فنی برخی ماشین‌های سنگین، عدم هوشیاری رانندگان هم بوده است.

۱ساعت ۵:۲۰ دقیقه دوشنبه ۵ مهرماه وقتی اتوبوس مسافربری‌ای که از مریوان عازم تهران بود در ۲۰۰ متری عوارضی کرج در محدوده شهر کرج سرعت خود را کم کرد، مسافران آن که عمدتا در خواب بودند، خبر نداشتند که تا ثانیه‌ای دیگر به خواب ابدی فرو خواهند رفت و دیگربار صبح تهران را نخواهند دید. تریلی اسکانیا که در فاصله کمی ‌پشت‌سر اتوبوس در حرکت بود، ناگهان بر اثر خواب‌آلودگی راننده به شدت با اتوبوس برخورد کرد .

شدت این حادثه به حدی بود که اتوبوس به زمین کشیده شد و با سکوها و کیوسک‌های عوارضی برخورد کرد و تراژدی غمباری را رقم زد. در این حادثه خونین، ۱۴ نفر از مسافران اتوبوس که ساکن روستای دورافتاده سروآباد بودند، جان خود را از دست دادند و ۳۱ نفر نیز مجروح شدند. پس از انتقال کشته‌ها و مجروحان حادثه در بررسی‌ای که توسط کارشناسان راهنمایی و رانندگی صورت گرفت، مشخص شد که این حادثه بر اثر خستگی و در پی آن خواب‌آلودگی راننده تریلر اتفاق افتاده است.

از سوی دیگر، غیراستانداردبودن مکان عوارضی که پیش از این، سرپرست استانداری البرز دستور جمع‌آوری آن را صادر کرده اما هنوز اجرا نشده بود، به‌عنوان یکی دیگر از دلایل این حادثه خونین اعلام شد.

۲یک دستگاه اتوبوس بنز ۴۵۷ متعلق به شرکت تعاونی ۷ ایلام که ساعت ۴ عصر روز سه‌شنبه ۲۴ شهریور از ایلام به سمت تهران حرکت کرده بود، ساعت ۵۵/۳ بامداد صبح چهارشنبه واژگون شد. این اتوبوس ساعت ۴ بامداد در ۱۰کیلومتری عوارضی ساوه - تهران پس از برخورد با گاردریل و دیوار بتنی به طول ۴۵ متر از یک پل ۸ متری سقوط کرد و مسافران آن به تهران نرسیدند. در این حادثه مرگبار ۲۹ نفر از مسافران اتوبوس که میان آنها زن و کودک هم بود، جان باختند و ۱۱ نفر نیز مجروح شدند. به گفته سردار بیگی، فرمانده پلیس راه کشور، شدت این تصادف به حدی بود که سیستم جی.پی.اس (کنترل سرعت) کاملا متلاشی شد و بررسی پیرامون این حادثه را با مشکل مواجه کرد.

سردار بیگی با اشاره به مقاوم نبودن گاردریل گفت: «متاسفانه بررسی‌ها حاکی است که گاردریل تعبیه‌شده در حاشیه بزرگراه، استحکام لازم را برای متوقف کردن اتوبوس نداشته و این مساله باید به‌صورت جدی مورد توجه قرار گیرد و با مقصران این حادثه برخورد شود زیرا نمی‌توان امنیت مردم را نادیده گرفت.»

اما چند ساعت بعد، جانشین پلیس راهنمایی و رانندگی، علت این حادثه را بی‌توجهی ناشی از خستگی و خواب‌آلودگی راننده اعلام کرد و گفت: «متاسفانه پورت GPS اتوبوس کاملا از بین رفته اما تمام مدارک خودرو کامل است و بررسی‌ها نشان می‌دهد که راننده بر اثر خواب‌آلودگی و عدم کنترل خودرو با گاردریل برخورد کرده و از ارتفاع ۸ متری به پایین سقوط کرده و همین امر مرگ این مسافران را در پی داشته است.»

اجساد این مسافران پس از ۶ ساعت تلاش از میان آهن پاره‌ها بیرون کشیده شد اما از سوی دیگر پیدا نشدن جسد کمک راننده در این حادثه نشان داد که این راننده هیچ کمکی نداشته و در طول مسیر نیز خود به تنهایی رانندگی کرده است و این امر یک تخلف بزرگ محسوب می‌شود.

شدت این حادثه تلخ به حدی بود که فرماندهان راهنمایی و رانندگی در نخستین اقدام رییس پاسگاه پلیس راه ساوه – همدان را همراه یکی دیگر از فرماندهان جاده‌ای تا اطلاع ثانوی از کار برکنار کردند و ضمن متوقف شدن فعالیت‌های تعاونی ۷ ایلام متخلفان و شرکت تعاونی مزبور به مرجع قضایی معرفی شدند. به گفته فرمانده پلیس راه کشور، در این حادثه اگرچه راننده جان خود را از دست داده اما شرکت تعاونی که این اتوبوس تحت پوشش آن قرار داشته باید پاسخگو باشد و پرونده این حادثه توسط پلیس با مستندسازی از حادثه و تعیین میزان خسارت و شناسایی مقصران حادثه، در اختیار مراجع قضایی قرار گرفت تا در این خصوص تصمیم‌گیری شود.

۳اما اینها آخرین حادثه‌ها یا بدترین آنها نبوده و موضوع ارابه‌های مرگ در جاده‌های ایران به اینجا ختم نمی‌شود و کشته شدن هموطنان در سوانح جاده‌ای همچنان ادامه دارد. شاید تلخ‌ترین سانحه رانندگی که علت آن نیز خواب‌آلودگی راننده بوده، مربوط به مرگ دلخراش نوعروس و داماد در جاده آستارا باشد. در این حادثه، عروس و داماد گیلانی به جای خانه بخت راهی خانه ابدیت شدند. رییس پلیس راه گیلان درباره این حادثه گفت: «عروس و دامادی که با خودروی آر.دی از ساری راهی آستارا بودند تا کارت‌های عروسی خود را به بستگان بدهند در منطقه طالب‌آباد انزلی به تریلی‌ای که در حاشیه جاده پارک شده بود برخورد کردند و در دم کشته شدند.»

خواب‌آلودگی داماد و انحراف به چپ خودرو، علت این حادثه بود و ۲ خانواده که خود را برای برپایی جشن عروسی آماده می‌کردند رخت عزا بر تن کردند.

● خواب‌آلودگی راننده، خطر تصادف را ۴ برابر می‌کند

یکی از عوامل مهم در بروز تصادف‌های جاده‌ای، خواب‌آلودگی است. به گفته کارشناسان رانندگی، خواب‌آلودگی بیش از ۴ برابر خطر تصادف رانندگی را افزایش می‌دهد. با این وجود همچنان به صورت کاملا شایعی رانندگان در حالت خواب‌آلوده به رانندگی می‌پردازند.

بررسی تصادف‌هایی که طی سال‌های گذشته در جاده‌های کشور اتفاق افتاده نشان می‌دهد تعداد زیادی از رانندگانی که دچار سوانح رانندگی شده‌اند بیش از ساعت پیاپی رانندگی کرده بودند. در واقع علت اصلی خواب‌آلودگی‌های زمان رانندگی، کم بودن ساعات خواب و بی‌خوابی‌های زیاد پیش از رانندگی است. به همین دلیل بود که از یک سال قبل قانون حداکثر زمان رانندگی در طول شبانه‌روز برای رانندگان کامیون‌ها معادل ?? ساعت و برای رانندگان اتوبوس‌ها معادل ? ساعت به تصویب رسیده و در مورد رانندگان وسایل نقلیه حمل‌و‌نقل عمومی ‌بار و مسافر اعمال می‌شود. براساس این قانون تمام اتوبوس‌ها باید یک راننده کمکی داشته باشند و رانند‌گان پس از ۸ ساعت رانندگی باید استراحت کرده و راننده جانشین اتوبوس مسافربری را هدایت کند.

● خواب‌آلودگی و اعتیاد

پس از وقوع تصادف‌های مرگبار جاده‌ای که بررسی‌های کارشناسان نشان داد بر اثر عدم تمرکز راننده اتوبوس‌ها و چرت زدن آنها اتفاق افتاده است، مشخص شد که برخی از این راننده‌ها اعتیاد به موادمخدر داشته و با مصرف این مواد سعی می‌کنند خود را مدت بیشتری بیدار نگه دارند و رانندگی کنند. در پی این‌گونه حوادث پلیس راهنمایی و رانندگی با اجرای طرح سلامت راننده‌های اتوبوس مسافربری شرط رانندگی آنها را داشتن گواهینامه سلامت از نظر پزشکی و همچنین تست اعتیاد عنوان کرد و در این میان پلیس راه به‌صورت اتفاقی در جاده‌ها از برخی راننده‌های اتوبوس مسافربری که مشکوک به مصرف موادمخدر هستند تست اعتیاد می‌گیرد. در صورت مثبت بودن تست، از ادامه حرکت آنها جلوگیری می‌شود. اجرای این طرح که تبعات بسیار مثبتی نیز داشته است باعث شد تا به کارگیری راننده‌های جاده ضابطه‌مند شده و افراد سالم رانندگی این وسایل نقلیه عمومی‌ را عهده‌دار شوند.

● خواب کمتر برای پول بیشتر

بررسی علت این خواب‌آلودگی‌ها نشان می‌دهد که اغلب این رانندگان کامیون و اتوبوس برای آنکه زودتر به مقصد برسند و بار دیگر مسافران جدیدی را برای مسیر دیگری سوار کنند و پول بیشتری به دست بیاورند، با بیدار ماندن بیش از حد استاندارد، به سرعت به طرف مقصد حرکت می‌کنند و همین امر حوادث مرگباری را رقم می‌زند و جان ده‌ها نفر از مردم را می‌گیرد.

● پلیس چه می‌گوید؟

آمار حوادث مرگبار جاده‌ای بر اثر خواب‌آلودگی راننده‌ها در سال جاری رو به افزایش است و بررسی تعداد کشته‌های این حوادث در مقایسه با سال‌های گذشته، نشان می‌دهد که خواب‌آلودگی راننده‌های اتوبوس‌های مسافربری یا کامیون‌ها جان بسیاری از مردم را گرفته است. سردار اسکندر مومنی‌، فرمانده راهنمایی و رانندگی کل کشور نیز با تایید افزایش حوادث رانندگی ناشی از خواب‌آلودگی می‌گوید: «راننده‌ها باید به خوبی بدانند که هیچ جایگزینی برای خواب بهتر از خود خواب نیست و نمی‌توانند هیچ دارو یا مکمل دیگری را جایگزین خواب کنند و اگر در طول مسیر دچار خستگی شدند حتما باید دقایقی توقف و استراحت کنند تا در ادامه مسیر با مشکل مواجه نشوند.» او ادامه می‌دهد: «تا زمانی که به این شعار دیر رسیدن بهتر از هرگز نرسیدن است پایبند نباشیم باز هم شاهد این‌گونه حوادث خواهیم بود؛ کمااینکه در سال جاری، کشته‌های‌ حوادث‌جاده‌ای که عامل آن خواب‌آلودگی راننده‌ها بوده است، افزایش پیدا کرده است.» وی همچنین درباره گرفتن تست اعتیاد از راننده‌ها نیز می‌گوید: «در جاده‌های خارج از شهر تعدادی از راننده‌ها به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند و از آنها تست اعتیاد به‌عمل می‌آید و ما سلامت راننده‌ها را از نظر اعتیاد به موادمخدر تحت کنترل داریم ولی نمی‌توانیم خواب‌آلودگی آنها را زیر نظر داشته باشیم.»

سردار محسن بیگی، فرمانده پلیس راه کشور نیز با اشاره به قانون ۸ ساعت رانندگی مداوم برای راننده‌های اتوبوس تاکید می‌کند: «اگر راننده‌ای از این امر تخطی کند ما با او برخورد خواهیم کرد و تمام اتوبوس‌های مسافربری باید ۲ راننده داشته باشند تا در طول مسیر آنها برای رانندگی جابه‌جا شوند و به طور مستمر رانندگی نکنند.» او می‌گوید: «راننده خواب‌آلود مانند انسان مست قدرت کنترل خودرو و هدایت آن را ندارد و پلیس می‌تواند راننده‌های مست را شناسایی و آنها را مجازات کند اما باید بپذیریم که راننده‌های خواب‌آلود را نمی‌توان شناسایی کرد و مانع ادامه رانندگی آنها شد و باید خود این راننده‌ها با وجدانی که دارند به خودشان در زمان خستگی اجازه رانندگی ندهند تا جان انسان‌های دیگر در امان باشد.»

یوسف حیدری