کتله خور زیباترین غار جهان

غار کتله خور در استان زنجان از نظر زیبایی نخستین غار و از نظر وسعت دومین غار جهان به شمار می آید ولی متأسفانه این غار به علت وجود برخی کاستی ها و مشکلات به ویژه کمبود اطلاع رسانی برای مردم ایران و حتی شمار زیادی از شهروندان استان زنجان ناشناخته مانده است

غار کتله‌خور در استان زنجان از نظر زیبایی نخستین غار و از نظر وسعت دومین غار جهان به‌شمار می‌آید ولی متأسفانه این غار به علت وجود برخی کاستی‌ها و مشکلات به‌ویژه کمبود اطلاع‌رسانی برای مردم ایران و حتی شمار زیادی از شهروندان استان زنجان ناشناخته مانده است.

غار کتله‌خور از طریق جاده آسفالته زنجان ـ سلطانیه ـ خدابنده ـ گرماب و نیز جاده زنجان ـ بیجار ـ گرماب و جاده همدان ـ کبودرآهنگ قابل دسترسی است، ولی این راه‌ها که برای روستاها و دهستان‌های منطقه ساخته شده‌اند نمی‌توانند جوابگوی این منطقه نمونه گردشگردی باشند.

نبود تابلوهای راهنمای غار کمبود و علائم هشداردهنده در محورهای منتهی به مجتمع کتله‌خور و نبود اماکن خدماتی ـ رفاهی بین راهی از جمله مشکلاتی است که رفع آن نیاز به همت و توجه بیشتر مسئولان ذیربط دارد.

اطلاع‌رسانی، شناساندن و معرفی جاذبه‌ها و شگفتی‌های غار کتله‌خور در سطح وسیع کشوری و جهانی، تقویت و بازسازی راه ارتباطی غار از مرکز استان، ساخت هتل‌ها و مجتمع‌های رفاهی ـ بین‌راهی و سرمایه‌گذاری بیشتر در محوطه مجتمع گردشگری و رفع کمبودهای این مجتمع می‌تواند اثری چشمگیر در جذب گردشگران منطقه گردشگری کتله‌خور از اقصی نقاط کشور و دنیا داشته باشد.

منطقه نمونه گردشگری بین‌المللی غار کتله‌خور یکی از فرصت‌های طلایی سرمایه‌گذاری گردشگری استان زنجان به‌شمار می‌رود، که در حال حاضر با توجه به اتمام مطالعات جامع مقدماتی و امکان‌سنجی سرمایه‌گذاری، آماده واگذاری به سرمایه‌گذاران برای تأمین زیرساخت‌ها و سایت‌های تفریحی و گردشگری است.

غار کتله‌خور که جزو زیباترین جاذبه‌های طبیعی ایران به شمار می‌آید در فاصله ۱۶۵ کیلومتری زنجان قرار دارد. این غار به‌طول تقریبی ۱۰ کیلومتر بهار سال ۱۳۳۱ هجری شمسی توسط یک هیأت کوهنوردی و با همکاری مرحوم سید اسدالله جمالی شناسایی شد.

دهانه غار در ارتفاع ۱۱ متر از سطح مسیلی که مشرف بر آن است قرار دارد. ابتدای غار کتله‌خور تا عمق ۱۵۰ متری آن شبیه راسته بازارهای معمولی است، با این تفاوت که عناصر و اندام‌های آن اندکی از بازار کوچکتر است.

غار کتله‌خور در حال حاضر سه‌طبقه خشک دارد و از طبقه چهارم به بعد مسیرها به صورت آبی است و زمین‌شناسان احتمال تشکیل چهار طبقه دیگر را تا سفره آب زیرزمینی هم داده‌اند.

در سال ۲۰۰۳ میلادی ۳۰ کیلومتر از مسیرهای متعدد غار توسط زمین‌شناسان آلمان و سوئیس نقشه‌برداری شد و از سال ۷۲ تاکنون نیز ۵/۲ کیلومتر آن به‌صورت رفت و برگشت آماده بازدید شده است.

پدیده‌های داخل غار کتله‌خور اعم از دهلیزها و گذرگاه‌ها، ستون‌های بزرگ، استل گتیت‌ها (چکنده‌ها) و استلا گمیتها (چکیده‌ها) رنگارنگ و قندیل‌های توخالی و نیسانی که جزو کمیاب‌ترین قندیل‌ها به‌شمار می‌آید، جلوه ویژه‌ای به آن داده‌اند.

نحوه تشکیل استلاگتیت‌های این غار با بقیه قندیل‌ها تفاوت دارد. این استلا گتیت‌ها که گاه به سمت‌های مختلف رشد کرده‌اند، در سقف غار بافت‌های زیبایی را پدید آورده‌اند.

قندیل‌ها که به اشکال مختلف مانند شیر خوابیده، پنجه شیر، پای فیل، قلعه شمع، سگ شکاری، نخل سوخته، سفره عقد و عروس و داماد جلوه می‌کنند زیبایی ویژه‌ای به غار داده‌اند و شگفتی‌های خود را به رخ هر بیننده‌ای می‌کشند. در داخل غار فسیل‌هایی نیز یافت شده‌اند و در چند مورد اسکلت جانورانی در کف بعضی از دهلیزهای آن به دست آمده است که از نظر گونه و سن متعلق به دوره‌های قبل هستند و متأسفانه تشخیص کامل آنها به دلیل بی‌توجهی‌های پیش از حفظ و احیای غار و از بین رفتن قسمت‌هایی از آن، امکان‌پذیر نیست.

فسیل نمونه‌ای از دو کفه‌ای‌ها به نام پکتن نیز در این غار به دست آمده که متعلق به اواخر دوره سوم زمین‌شناس است و در برآورد سن غار بسیار کمک کرده است و اکنون تنها موجود داخل غار خفاش‌ها هستند، که هنگام غروب آفتاب برای تغذیه در ورودی رفت‌وآمد دارند.

● آب و هوا

آب و هوای داخل غار در قسمت‌های مختلف متفاوت است، مثلاً در ورودی غار به دلیل چرخش هوا تا ۴۰۰ متری تقریباً خنک است و از ۱۱ درجه شروع می‌شود و در قسمت‌های جلوتر که رطوبت بالای ۹۰ درصد است به ۲۴ درجه می‌رسد.

قندیل‌های داخل غار نیز چند نوع است و بخشی که به صورت گل کلمی است، در حال حاضر رشد ندارند. تمامی قندیل‌های داخل غار حاصل رسوبات آهکی است که در مرحله نخست با برخورد آب اسیددار به آهک به حالت بی‌کربنات محلول بوده است و پس از گذشتن از لابه‌لای سنگ‌ها و طی کردن مسیرهای طولانی در سقف غار قرار گرفته و بعد از کم شدن فشار و از دست دادن به صورت کربنات کلسیم در سقف غار استلا گتیت‌ها را تشکیل داده‌اند و مقداری از رسوبات نیز به کف غار چکیده و استلاگمیت‌ها را به موازات استلا گتیت‌ها پدید آورده‌اند. پس از گذشت سال‌ها با به هم رسیدن این قندیل‌ها ستون‌های آهکی تشکیل شده است. برخی از این قندیل‌ها بر اثر وجود ناخالصی‌ها رنگ‌های مختلف به خود گرفته‌اند و آنهایی که ترکیبات به همراه نداشته یا کمتر دارند به صورت بلورهای شیشه‌ای بسیار شفاف دیده می‌شوند. قندیل‌های گل‌کلمی به خاطر نبود رسوب‌گذاری رشد نداشته‌اند پیش از این تشکیل هر میلیمتر آن ۳۰ سال طول می‌کشیده است ولی استلا گتیت‌ها و استلا گمیت‌های غار که از انواع قندیل‌های قلمی و نیساتی است اکنون فعال هستند و هر هفت سال یک میلی‌متر آن تشکیل می‌شود. به گفته کارشناسان رشته قندیل‌ها به شرایطی مانند قابل نفوذ بودن یا غیرقابل نفوذ بودن سقف غار و غلظت بی‌کربنات محلول و سرعت آب و قابلیت سقف برای نگهدار رسوبات و غیره بستگی دارد، که امید است با درنظر گرفتن این امر مهم بازدیدکنندگان در حفظ و نگهداری و انتقال آن به نسل‌های دیگر کوشا باشند.

برای آماده‌سازی منطقه نمونه گردشگری بین‌المللی کتله‌خور و جذب گردشگردان داخلی و خارجی اقدام‌هایی انجام شده است.

به گفته مدیرعامل یک شرکت آماده کردن امکانات ۱۲۵۰ متر از مسیر غار برای بازدید گردشگران، ساخت سوئیت‌های اقامتی، ساخت آلاچیق و سایبان‌هایی در محوطه غار، ایجاد فضای سبز و درختکاری، ایجاد شهر بازی، تجهیز داخل غار کتله‌خور به سیستم آنتن‌دهی موبایل از اقدام‌های این شرکت در مجتمع کتله‌خور است.

او همچنین از ایجاد سینمای سه‌بعدی در مجتمع کتله‌خور خبر داد و گفت: این سینما به منظور پخش فیلم طبقات پایین غار برای گردشگران خواهد شد.

وی ساخت کمپینگ، کافی‌شاپ و ایجاد بازارچه فصلی صنایع دستی در محل مجتمع را از دیگر برنامه این شرکت برشمرد. حاجیخانی ایجاد مسیر برگشت و فاز دیگر در داخل غار و تقویت روشنایی‌های داخل غار را از دیگر برنامه‌های شرکت برای توسعه مجتمع غار کتله‌خور اعلام کرد.

گزارش: احمد فغفوری