مذاكره در جهنم

دو روز بعد از تصویب قطعنامه, هوجین تائو, رییس جمهور چین به روسیه سفر كرد و پس از دیدار با ولادمیر پوتین, رئیس جمهوری روسیه, دو طرف طی بیانیه مشتركی اعلام كردند كه مشكل برنامه هسته ای صلح آمیز و مذاكره حل شود

شارل دوگل زمانی خطاب به جمال عبدالناصر، رئیس‌جمهور فقید مصر، نوشت: «جغرافیا عامل ثابت تاریخ‌ساز است». زیستن در خاورمیانه یعنی زندگی در بطن تاریخ و متن اخبار جهان. خاورمیانه این روزها مانند همیشه در صدر اخبار است و خبرگزاری‌های مختلف دنیا نگاه ویژه‌ای به این منطقه و تحولات آن دارند. آن‌چنان كه حتی مذاكرات آمریكا و كره‌شمالی با همه افت و خیزهایش نتوانسته است خاورمیانه را به حاشیه براند. تشكیل دولت متحد فلسطینی، سفرهای مقامات سیاسی جهان به این منطقه، اجلاس سران عرب در ریاض و مصوبات آن، اتفاقات عراق و شاید مهم‌تر از بقیه، دستگیری پانزده ملوان انگلیسی از سوی ایران و سایر اخبار و رویدادها، آن‌قدر پراهمیت هستند كه ما را هم وادار می‌كنند تا كار مرور اخبار را از نزدیك‌ترین نقطه به خود آغاز كنیم.

● جدال با شیر پیر

در اولین روزهای سال جدید، شورای امنیت سازمان ملل به اتفاق آرا سومین قطعنامه خود علیه ایران و در رابطه با برنامه هسته‌ای را تصویب كرد. در ابتدا قرار بود محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهوری‌اسلامی ایران در نشست شورای امنیت حضور یابد كه به دنبال لغو سفر او به نیویورك، منوچهر متكی وزیر امورخارجه در این اجلاس حاضر شد. این قطعنامه در روز چهارم فروردین ماه امسال به تصویب رسید، گرچه یك روز پیش‌تر از آن، دومیسانی كومالو سفیر آفریقای جنوبی در سازمان ملل و رئیس دوره‌ای شورای امنیت گفته بود «به ده عضو غیردایم شورای امنیت سازمان ملل، زمان كافی برای بررسی این قطعنامه، داده نشده است». پس از تصویب این قطعنامه، ایران اعلام كرد كه آن را نمی‌پذیرد و چند روز بعد هم در نامه‌ای محرمانه خطاب به محمد البرادعی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام كرد كه از این پس برنامه‌های خود را پیشاپیش به آژانس اطلاع نخواهد داد. دو روز بعد از تصویب قطعنامه، هوجین تائو، رییس‌جمهور چین به روسیه سفر كرد و پس از دیدار با ولادمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، دو طرف طی بیانیه مشتركی اعلام كردند كه مشكل برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز و مذاكره حل شود. این در حالی بود كه این دو كشور كه هر دو از متحدان نزدیك ایران هستند، به قطعنامه شورای امنیت رای مثبت دادند! این‌ها همه بخشی از اخبار مربوط به ایران بودند. اما از سوم فروردین ماه امسال، دستگیری پانزده ملوان بریتانیایی در آب‌های خلیج فارس به موضوع مناقشه‌ای میان تهران و لندن منجر شد، كه اثرات آن هم‌چنان پابرجا است. دولت ایران می‌گوید این ملوانان وارد آب‌های ایران شده‌اند. دولت بریتانیا نیز این موضوع را رد می‌كند و تاكید دارد كه ملوانان در آب‌های عراق بوده‌اند. به دنبال این دستگیری و پخش اعترافات دو تن از سربازان بریتانیایی از سوی شبكه العالم، رابطه دیپلماتیك دو كشور قطع شد و شورای امنیت نیز بیانیه‌ای در این خصوص صادر كرد. هنوز مدتی از انتشار این اخبار نگذشته بود كه برخی از خبرگزاری‌های دنیا از اصابت یك موشك ایرانی به یك ناو آمریكایی حاضر در خلیج فارس خبر دادند. مجموعه این اتفاقات و اخبار، قیمت نفت را به بالاترین حد خود در هفت ماه گذشته رساند و گرچه آمریكا به سرعت خبر اصابت موشك را تكذیب كرد، اما قیمت نفت دیگر پایین نیامد. سرانجام، بحران با آزادسازی ملوانان از سوی ایران، اندكی فروكش كرد و قیمت نفت نیز پایین آمد، ولی مسائل پیرامونی این اتفاق هم‌چنان ادامه دارد.

● دولتی برای آرامش

در آخرین روزهای سالی كه اكنون دیگر باید گذشته‌اش بخوانیم، بالاخره دو گروه فلسطینی فتح و حماس، پس از ماه‌ها درگیری خونین كه به كشته‌شدن چند ده نفر از دو طرف انجامید، موفق شدند كابینه وحدت ملی فلسطین را تشكیل دهند. این كابینه محصول توافق‌نامه مكه بود كه چند ماه قبل به امضای دو طرف رسید. شورای قانون‌گذاری فلسطینی با ۸۳ رای موافق در برابر ۳ رای مخالف این ائتلاف را تصویب كرد. ۴۱ تن از ۱۳۲ قانون‌گذار فلسطین كه اكثر آن‌ها از اعضای حماس هستند، به دلیل دربند بودن در زندان‌های اسرائیل قادر به رای دادن در این مراسم نبودند. در دولت وحدت ملی، اسماعیل هنیه كه از اعضای برجسته حماس است، هم‌چنان پست نخست‌وزیری را بر عهده دارد اما وزارت‌خانه‌های حساسی مانند كشور، دارایی و امورخارجه به افراد مستقل سپرده شده‌اند. این وزارت‌خانه‌ها از زمان روی كار آمدن دولت تحت رهبری حماس، همواره محل مناقشه دو گروه بودند. از نكات جالب توجه كابینه جدید فلسطین، پست مشاور امنیت ملی است كه به دحلان واگذار شد. دحلان كه در زمان نخست‌وزیری محمود عباس، رئیس تشكیلات امنیتی ضد اطلاعات فلسطین بود، بارها تا آستانه درگیری مسلحانه با اعضای حماس پیش رفت. هم‌چنین گفته می‌شود او یكی از اصلی‌ترین عوامل فساد مالی در جنبش فتح است. همین عوامل باعث می‌شد كه اعضای حماس هیچ‌گاه با دحلان و طرح‌های او از در موافقت در نیایند. در این شرایط، سپردن یكی از اصلی‌ترین پست‌های امنیتی فلسطین به او، بسیار تعجب‌برانگیز و نشان دهنده عقب‌نشینی حماس از مواضع خود است.

در هر حال كابینه وحدت ملی فلسطین تشكیل شد و خبرگزاری‌ها، تصویر نخست‌وزیر، رئیس شورای قانون‌گذاری و رهبر تشكیلات خودگردان فلسطین را، در حالی كه دست یكدیگر را به نشانه هم‌بستگی و پیروزی بالا برده بودند، به تمام دنیا مخابره كردند تا نشانی باشد بر روزهای آینده فلسطین كه امید می‌رود آرام‌تر از یكی دو سال گذشته باشد.

پس از تشكیل دولت جدید فلسطین، كشورهای غربی و اسرائیل واكنش‌های متفاوتی از خود نشان دادند. اسرائیل خواهان ادامه تحریم علیه دولت فلسطین شد ولی برخی كشورهای غربی این دولت را به رسمیت شناختند و برخی دیگر نیز اعلام كردند كه تنها با وزرای غیر حماسی مذاكره خواهند كرد. در همین حال اسماعیل هنیه چند روز بعد از تشكیل دولت جدید در خطبه‌های نماز جمعه گفت: «اگر تحریم‌ها و محاصره‌ها تا دو یا سه ماه دیگر ادامه یابد، ما به روشنی اعلام می‌كنیم كه نسبت به بسیاری از تعهدات و تصمیم‌های اتخاذ شده خود ارزیابی مجددی خواهیم داشت و در پایان تصمیمی را اتخاذ خواهیم كرد كه كرامت و منافع ملی فلسطین را حفظ كند. در صورتی كه این تحریم پایان نیابد، ما در اتخاذ تصمیم‌گیری جدید جدی و مصمم هستیم». یك روز بعد از ایراد این سخنان تهدیدآمیز، وزرای خارجه كشورهای عضو اتحادیه اروپا بحث چگونگی تشكیل و برخورد با دولت جدید فلسطین را مورد بررسی قرار دادند. بحث درخصوص چگونگی استمرار كمك‌های اروپا به دولت فلسطین بدون مذاكره مستقیم با حماس نیز از دیگر محورهای گفت‌وگو بود.

در همان روز كه وزرای خارجه اروپایی در برمن آلمان گرد هم آمده بودند (اول آوریل)، مردم فلسطین به مناسبت «روز زمین» در سراسر این كشور و برخی از كشورهای همسایه، راه‌پیمایی كردند. سی و یك سال پیش در چنین روزی، اسرائیل منطقه الجلیل را به اشغال خود درآورد و از آن هنگام، اول آوریل برای فلسطینیان روز زمین نام گرفت.

● رفت و آمد آدم‌های مهم

در همان هنگام كه مردم فلسطین سرگرم تشكیل دولت جدید بودند، سفرهای دیپلماتیك مهمی در جریان بود. همان‌طور كه گفته شد، هوجین تائو، رییس‌جمهور چین عازم مسكو شد تا ضمن تبادل نظر با ولادمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه، قراردادهای تجاری به ارزش بیش از چهار میلیارد دلار با این كشور به امضا رساند.

آمار و ارقام نشان می‌دهد كه ارزش مناسبات تجاری چین و روسیه در سال ۲۰۰۶ نسبت به سال قبل از آن ۱۵ درصد افزایش داشته و به رقم ۴/۳۳ میلیارد دلار رسیده است. دو طرف هم اكنون در تلاشند تا این رقم را به ۶۰ تا ۸۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۰ برسانند. هم‌زمان با سفر هوجین تائو به روسیه، چین بزرگ‌ترین نمایشگاه تجاری برون مرزی خود را كه حدود دویست كمپانی چینی در آن حضور داشتند، در مسكو دایر كرد.

با توجه به تداوم رشد اقتصادی چین و نیاز مبرم این كشور به منابع هر چه بیش‌تر، انرژی یكی از موضوعات مهم بحث میان دو طرف بود.

چند روز بعد از سفر هوجین تائو، خاورمیانه شاهد حضور چندین نفر از مقامات سیاسی دنیا بود. كاندولیزا رایس وزیر امورخارجه آمریكا، بان كی‌مون دبیركل سازمان ملل و رو مو هیون، رییس‌جمهور كره جنوبی درست چند روز پیش از شروع اجلاس سران عرب در ریاض وارد منطقه شدند.

ابتدا رییس‌جمهور كره جنوبی سفر خود را به سه كشور عربستان، كویت و قطر آغاز كرد. او در این سفر یك هفته‌ای ابتدا به عربستان رفت و سپس وارد كویت شد و سرانجام سه روز هم در قطر ماند.

پس از رو مو هیون نوبت به دبیركل سازمان ملل و وزیر امورخارجه آمریكا رسید كه تقریباً هم‌زمان وارد منطقه شوند.

بان كی مون در آغاز سفر، به اسرائیل رفت و با مقامات این كشور دیدار و گفت‌وگو كرد. سران اسرائیل هم دستور كار كاملی برای مذاكره با بان‌ كی مون ترتیب دادند كه طرح صلح اعراب، مساله اعراب و فلسطینیان، ایران و اوضاع لبنان از آن جمله بود. او سپس به دیدار محمود عباس رئیس تشكیلات خودگردان فلسطین رفت و پس از گفت‌وگو با ابومازن در یك كنفرانس خبری نسبت به اوضاع آوارگان فلسطینی در اردوگاه عایده در نزدیكی بیت اللحم و رنج‌های مردم فلسطین در قبال ساخت دیوار حایل ابراز تاسف كرد و گفت: «تمام تلاش خود را برای اجرای دستور صادره از دادگاه لاهه كه مربوط به نامشروع بودن دیوار حایل است، به كار خواهم گرفت».

مقصد بعدی بان كی مون لبنان بود. دبیر كل سازمان ملل در این كشور با فواد سینیوره نخست‌وزیر لبنان، نبیه‌بری رئیس مجلس این كشور و چند تن از مقامات سیاسی دیدار و گفت‌وگو كرد. او با اشاره به وضع موجود میان حزب‌الله لبنان و رژیم صهیونیستی متعهد شد كه آتش‌بس دائمی میان لبنان و این رژیم برقرار كند.

دبیر كل سازمان ملل متحد در سفر منطقه‌ای خود، به اردن هم رفت و با ملك عبدالله پادشاه این كشور دیدار كرد.

در همان روزها كه بان كی مون در خاورمیانه بود، كاندولیزا رایس هم به این منطقه پرآشوب آمده بود و سرگرم دیدار با مقامات سیاسی چند كشور عربی و اسرائیل بود. سخنان و بیانیه‌هایی كه پس از دیدارهای رسمی منتشر شد، همان حرف‌های همیشگی بود؛ لزوم برقراری صلح و امیدواری نسبت به آینده.

رایس در پایان سفرش به منطقه و درست یك روز پیش از آغاز كنفرانس سران عرب در ریاض، در یك كنفرانس مطبوعاتی در بیت‌المقدس گفت: «تصور نمی‌كنم كه چهار سفر من به منطقه منجر به حل درگیری اسرائیل و فلسطین شود، البته باید شرایط مناسب و مثبتی به وجود آید». او عبارت‌های پرمعنایی را به كار برد، مثل «كشورهای عربی باید موضع بهتری در قبال اسرائیل اتخاذ كنند». یا «كشورهای عربی باید دست یاری به سوی اسرائیل دراز كنند و نقش فعالی را در منطقه و روند صلح ایفا كنند!».

اما چرا خاورمیانه در این زمان شاهد حضور چندین و چند مقام سیاسی جهان بود؟ مثلاً رو میوهیون، اولین رییس‌جمهور كره جنوبی بود كه طی ۲۷ سال اخیر به كویت سفر كرده است. به نظر می‌رسد كنفرانس سران عرب در ریاض و دستور جلسه اصلی آن، دلیل واقعی سفر همه این آدم‌ها به خاورمیانه بود.

---