روزهـای سرنـوشت ساز اقتصـاد

شهروندان ایرانی با بردباری مثال زدنی هشت سال فعالیت دولت های نهم و دهم که از ناکارآمدی موج می زد و روزهای سختی بر ایران تحمیل کرده است را پشت سر گذاشتند

شهروندان ایرانی با بردباری مثال‌زدنی هشت سال فعالیت دولت‌های نهم و دهم که از ناکارآمدی موج می‌زد و روزهای سختی بر ایران تحمیل کرده است را پشت سر گذاشتند. شهروندان ایران برای رسیدن به روزهای بهتر در اقتصاد و سیاست به فردی رای دادند که احساس می‌کردند راه و روش تازه‌یی در اداره جامعه را نوید می‌دهد و می‌خواهد از ناکارآمدی دولت‌های قبلی اجتناب‌ کند. این رفتار مردم، مسوولیت فوق‌العاده سنگینی بر دوش رییس‌جمهور و مردان و زنان همکار او در نهاد ریاست‌جمهوری و در دولت گذاشته است. بردباری مردم در تحمل تورم همراه با رکود که دست کم در دوران معاصر کم‌نظیر بوده است، آیا به روزهای خوش می‌رسد؟این روزها اقتصاد ایران لبریز از خبرها و رویدادهای بزرگ است که هر کدام از آنها می‌تواند بر سرشت و سرنوشت کسب و کار مردم اثرات محسوس و دامنه‌داری بگذارد.

فساد: اسحاق جهانگیری در منصب معاون اول از طرف رییس خود ماموریت ویژه‌یی پیدا کرد که در مدت یک ماه گزارشی از ابعاد و پیدا و پنهان فساد اقتصادی تهیه و ارائه دهد. عزت‌الله یوسفیان، عضو ناظر مجلس در ستاد مبارزه با فساد اقتصادی خبر داد که «ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی» امروز (دوشنبه هفتم دی‌ماه ۱۳۹۲) برگزار می‌شود و قرار است در جلسه هفتم این ستاد «درآمدهای غیرموجه» و «سوءاستفاده از امتیازهای خاص» به عنوان برخی از مصداق‌های فساد در دستور کار قرار گیرد. آیا در روزهای آینده شاهد گزارش شفاف، کارآمد، جامع و مفید از طرف معاون اول درباره فساد اقتصادی خواهیم بود؟ واقعیت این است که شهروندان و گروه‌های مرجع فکری چشم به رفتار معاون اول دوخته و گزارش او را در این باره به مثابه معیاری برای کارآمدی و همچنین وفا به عهد دولت یازدهم می‌دانند. برای مردم بسیار اهمیت دارد که بدانند جریان رانت‌جویی چگونه زاد و رشد می‌کند و متخلفان چگونه مجازات می‌شوند. دولت یازدهم نباید راهی را برود که احمدی‌نژاد رفت و تا پایان روز کاری خود وعده داد مفسدان را معرفی می‌کند اما نکرد.

تحریم‌ها شکست:منتقدان دولت بر طبل مخالفت با توافق ژنو می‌کوبند و صدایشان را آنقدر بلند می‌کنند تا حرف‌های دیگر و دستاوردها شنیده نشود. دولت حسن روحانی در یک فضای خاص برآمده از روزهای دشوار کسب و کار مردم و رشد غول بیکاری و تورم و تغییر رویکردهای اساسی از سوی نهادهای قدرت توانست به توافق ژنو دست یابد. منتقدان افراطی دولت گویا فراموش کرده‌اند که اگر تحریم‌ها تداوم پیدا می‌کرد و تشدید می‌شد امروز روزگار چگونه بود؟ کمترین رویدادی که می‌شود تصور کرد این است که امیدها و انگیزه‌های کار و تلاش جامعه ایرانی به سمت صفر میل می‌کرد و کسی نمی‌توانست غول تورم را مهار کند. توافق ژنو اکنون به بار نشسته است. امریکایی‌ها که می‌دانستند صادرات فرآورده‌های پتروشیمی می‌تواند درآمد ارزی قابل توجهی به اقتصاد ایران سرازیر کند و نزدیک به ۱۵ میلیارد دلار ارزآوری داشته باشد همین نقطه را نشانه رفته و آن را تحریم کرده بودند که دیروز آن را برداشتند. لغو تحریم نفتکش‌های ایران اتفاق دیگری است که رخ داده و فروش نفت ایران را قابل دسترس می‌کند.

لغو تحریم بیمه کشتی‌هایی که به بنادر ایران رفت و آمد می‌کنند به طور رسمی اعلام شده که از پیامدهای توافق ژنو است. تردید نداشته باشیم که گسترش لغو تحریم‌ها خون تازه‌یی در تن اقتصاد ایران جاری می‌کند که راه را برای تولید و تجارت آسان هموار می‌کند. پرداخت نخستین قسط از دلارهای بلوکه شده ایران در روزهای آینده علاوه بر اینکه می‌تواند در اقتصاد به کار آید امیدهای تازه‌یی را برمی‌انگیزد.

● هدفمندی یارانه‌ها

روز ۲۸ آذرماه سال ۱۳۸۹ یک روز تاریخی در اقتصاد ایران بود. محمود احمدی‌نژاد، رییس‌ دولت‌های دهم و یازدهم با چهره‌یی عجیب در تلویزیون آمد دستور اجرایی شدن قانون هدفمندی یارانه‌ها را صادر کرد. از آن روز تاکنون اجرای این قانون موجی از تغییرات در اقتصاد سیاسی ایران، در ادبیات اقتصادی، در خواسته‌های شهروندان و در تغییر رفتار آنها را فراهم کرده است. اکنون کمتر کارشناس دلسوز و مسوولی در میان جناح‌های سیاسی پیدا می‌شود که از روش و کارآمدی اجرای قانون یادشده و پیامدهای آن دفاع کند. قانون هدفمندی یارانه‌ها بدون تردید بزرگ‌ترین مساله دولت یازدهم به حساب می‌آید. روز گذشته مجلس قانونگذاری مصوبه دولت در این باره را به طور کامل تصویب کرد و افزایش قیمت بنزین، گاز مایع، گازوییل، آب و برق حتمی شده است. در فضایی که نرخ تورخ ۴۰ درصدی ۱۳۹۱ و ۳۰ تا ۳۵ درصدی ۱۳۹۲ حتمی است، رشد قیمت حامل‌های انرژی در یک شرایط اضطراری می‌تواند بار دیگر بر رشد سطح عمومی قیمت‌‌ها آتش زده و شعله‌های آن را بالا ببرد.بر اساس خبرهای منتشر شده و بر اساس روایت‌های گوناگون حامل‌های انرژی از ۳۳ تا ۸۵ درصد افزایش قیمت را تجربه خواهند کرد. رشد قیمت تمام شده تولیدات صنعتی حتمی است. اجرای نیم‌بند قانون هدفمندی یارانه‌ها از رویدادهای سرنوشت‌سازی است که اقتصاد ایران و مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

● سرنوشت معوقه‌های بانکی

اکبر کمیجانی، قائم‌مقام بانک مرکزی از چهره‌های کارشناس و از جمله اقتصاددانان شاخص کشور است که روز گذشته در شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی حاضر شد. وی در بیان مطالب گوناگون برخلاف انتظار، احتیاط را تا اندازه‌یی کنار گذاشت و از اطلاعات موجود درباره بدهکاران بانکی حرف زد. بر پایه آنچه قائم‌مقام بانک مرکزی گفته است ۱۷۳ بدهکار حقیقی و حقوقی با اکثریت حقوقی‌ها (شرکت‌ها) بدهی بالای ۵۰ میلیارد تومان به بانک‌ها دارند. یک محاسبه ساده نشان می‌دهد که این ۱۷۳ نفر (با فرض اینکه هر کدام ۵۰ میلیارد تومان بدهکارند) ۸۶۳۰ میلیارد تومان پول مردم را گرفته و پس نمی‌دهند. نکته بسیار مهمی که در حوزه بانکداری در دستور کار است و سرنوشت اقتصاد را دست‌کم برای یک دوره میان‌مدت تعیین می‌کند مشخص شدن نرخ سود بانکی است که سپرده‌گذاران را به سمت بانک‌ها می‌کشاند یا راه را برای خروج سپرده مردم از بانک‌ها فراهم می‌کند.