چکیده ای از زندگی نامه ی دهخدا

علی اکبر دهخدا در سال ۱۲۹۷ هجری قمری در تهران به دنیا آمد پدر دهخدا, خانباباخان اهل قزوین بود و پیش از تولد وی به تهران آمده و در این شهر ساکن شده بود

علی اکبر دهخدا در سال ۱۲۹۷ هجری قمری در تهران به دنیا آمد. پدر دهخدا، خانباباخان اهل قزوین بود و پیش از تولد وی به تهران آمده و در این شهر ساکن شده بود.

علی اکبر ده ساله بود که پدرش وفات کرد و دهخدا با سرپرستی مادر به تحصیل خود ادامه داد.

یکی از فضلای آن عصر به نام شیخ غلامحسین بروجردی تعلیم دهخدا را عهده دار بود. دهخدا غالبا" می‌گفته که هر چه دارد، بر اثر تعلیم آن بزرگ مرد است.

بعدها که مدرسه‌ی سیاسی در تهران افتتاح شد، دهخدا در آن‌جا به تحصیل پرداخت. به علت همسایگی با مرحوم حاج شیخ هادی نجم آبادی، دهخدا با وجود کمی سن از محضر آن مرد استفاده می‌کرد و در همان زمان به فرا گرفتن زبان فرانسوی پرداخت و سپس به اروپا رفت و در آن‌جا زبان فرانسه و معلومات جدید را تکمیل کرد.

بازگشت دهخدا به ایران هم‌زمان با آغاز مشروطیت بود و در آن هنگام وی در انتشار روزنامه‌ی صوراسرافیل که از جراید معروف مشروطیت بود با میرزا جهانگیرخان صوراسرافیل و میرزا قاسم تبریزی به همکاری پرداخت.

پس از تعطیلی مجلس در دوره‌ی محمدعلی شاه، دهخدا با جمعی از آزادی خواهان به اروپا رفت.

در سوئیس سه شماره از روزنامه‌ی صوراسرافیل را منتشر کرد و سپس به استانبول رفت و در آن‌جا نیز در انتشار روزنامه‌ی سروش با آزادی خواهان همکاری کرد.

پس از خلع محمدعلی شاه، دهخدا از طرف مردم تهران و کرمان به نمایندگی مجلس برگزیده شد و به درخواست آزادی خواهان به مجلس رفت.

در دوران جنگ جهانی اول، دهخدا در یکی از روستاهای چهارمحال بختیاری منزوی بود و پس از جنگ به تهران آمد و از کارهای سیاسی کناره گرفت و به خدمات علمی و فرهنگی مشغول شد و سرانجام در هفتم اسفند ماه ۱۳۳۴ هجری شمسی در تهران وفات کرد و در قبرستان ابن‌بابویه به خاک سپرده شد.

● آثار دهخدا

۱) امثال و حکم که در چهار جلد شامل امثال فارسی است و در کنار آن‌ها اصلاحات و کنایات و موضوعات فراوانی را نیز نقل کرده است.

۲) ترجمه‌ی عظمت و انحطاط رومیان تألیف منتسکیو که تاکنون به چاپ نرسیده است.

۳) ترجمه‌ی روح القوانین اثر منتسکیو که چاپ نشده است.

۴) فرهنگ فرانسه به فارسی که شامل لغات علمی، تاریخی، ادبی، جغرافیایی و طبی است و مرحوم دهخدا معادل‌های دقیق آن‌ها را به دست آورده است و این کتاب نیز تاکنون به طبع نرسیده است.

۵) شرح حال ابوریحان بیرونی که هم‌زمان با سالگرد تولد بیرونی تالیف شده و به چاپ رسیده است.

۶) حاشیه بر دیوان ناصر خسرو که دهخدا در تصحیح اشعار و توضیح بعضی نکات، مطالبی بر این دیوان افزوده است.

۷) تصحیحاتی در دیوان سید حسن غزنوی که چاپ شده است.

۸) تصحیحاتی بر دیوان‌های حافظ، منوچهری، فرخی، مسعود سعد، سوزنی دارد.

۹) چرند و پرند که مجموعه‌ی مقالات انتقادی دهخداست و در صوراسرافیل چاپ شده است.

۱۰) دیوان اشعار که حاوی اشعار گوناگون دهخدا است.

۱۱) لغت نامه که مفصل‌ترین کتاب لغت در زبان فارسی است و علاوه بر آن اعلام نیز با شرح و تفصیل در این کتاب آمده است.

دهخدا برای تالیف این کتاب نزدیک چهل سال وقت صرف کرده و نزدیک صد نفر با وی همکاری داشته‌اند.

نکته‌ی مهم در طنزهای دهخدا عشق و علاقه و دلسوزی به حال مردم خرده پا است. دهخدا با نمایاندن جهات تاریک زندگانی، جهت روشن و امیدبخش آن را هرگز فراموش نمی‌کرد. او به بطالت و تنبلی و بی شعوری می‌تاخت. مقالات طنزآمیز او با امضای "دخو" انتشار یافت.

خود درباره‌ی این کتاب نوشته است:

"مرا هیچ چیز از نام و نان به تحمل این تعب طویل جز مظلومیت مشرق در مقابل ظالمین ستمکار مغربی وا نداشت. چه برای نان همه طرق به روی من باز بود، و با ابدیت زمان نام را نیز چون جاودانی نمیدیدم پای بند آن نبودم و میدیدم که مشرق باید به هر نحو شده است با اسلحه‌ی تمدن جدید مسلح گردد، نه این‌که این تمدن را خوب می‌شمردم، چه تمدنی که دنیا را هزاران سال اداره کرد، مادی نبود".

● سبک دهخدا

دهخدا در ادبیات عهد انقلاب مشروطه مقامی ارجمند دارد؛ او باهوش‌ترین و دقیق‌ترین طنزنویس این عهد است.

او با نثر ویژه‌ای که در نوشتن مقالات انتقادی صوراسرافیل به کار برد؛ نمونه‌ای از نثر طنز و انتقادی فارسی را ابداع کرد. دهخدا هر حادثه‌ای را دستاویز قرار می‌داد تا به استبداد بتازد.

● اشعار دهخدا

اشعار دهخدا را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد:

۱) نخست اشعاری که به سبک متقدمان سروده، بعضی از این سروده‌ها دارای چنان استحکامی است که تشخیص آن‌ها از گفته‌های پیشینیان دشوار است.

۲) دوم اشعاری که در آن‌ها تجدد ادبی به کار رفته است. مسمط "یاد آر ز شمع مرده یار آر" از بهترین اشعار جدید فارسی به شمار می آید.

۳) سوم اشعار فکاهی او که به زبان عامیانه سروده شده است.

دهخدا جزو معدود شاعران دوره‌ی مشروطیت است که جهان‌بینی و جهان‌نگری روشنی دارد. هرگز دچار احساسات نمی‌شود و شعار نمی‌دهد.

دهخدا اشعارش را در قالب‌های معهود مثنوی، غزل، مسمط، قطعه، دوبیتی و رباعی سروده است.

مضامین اشعار او : وطن پرستی، دادخواهی، رسوا کردن ظالمان و حاکمان نالایق و مبارزه با ریاکاری و دورویی است.

یکی از ویژگی‌های شعر دهخدا طنز تلخ و گزنده‌ی اوست که با تحلیل قوی و سرشارش همراه می‌شود.